Þjóðviljinn - 13.08.1987, Qupperneq 4

LEHÐARI
Uppgangstímar í verslun
Miklir uppgangstímar virðast nú vera í versl-
unarrekstri. Nýjar búðir sem þekja tuttugu þús-
und fermetra verða opnaðar í dag í hinu nýja
stórhýsi, Kringlunni, sem að viðbættu skrifstof-
uhúsnæði og öðru telur um tuttugu og átta þús-
und fermetra. Þarna verða undir sama þaki um
sjötíu verslunarfyrirtæki í húsnæði sem menn
telja að kosti á þriðja milljarð króna.
Margir eru nú að velta vöngum yfir því hverjar
afleiðingar þessi nýja verslunarmiðstöð muni
hafa í för með sér og þá er helst spáð í hvort
verslun muni minnka eða jafnvel leggjast niður
að mestu leyti við Laugaveginn sem nú hefur
verið dubbaður upp til að mæta samkeppninni.
En þetta dæmi er flóknara en svo að það
snúist eingöngu um hvort Laugaveaurinn sé að
líða undir lok sem verslunargata. Áhrifa hinnar
nýju verslunarsamsteypu mun gæta langt út
fyrir lögsagnarumdæmi Reykjavíkur.
Auðvelt er að sjá hvað það er sem mun laða
viðskiptavini að Kringlunni ef dæmið gengur
upp. Þar á fólki að gefast kostur á að gera
fiölbreytt innkaup á tiltölulega skömmum tíma.
Afengisverslun sem á að vera fljótvirk og af-
kastamikil verður til þess að fjöldamargir sem
þurfa að „skreppa í ríkið” notatækifærið og gera
önnur innkaup í leiðinni. Ekki á það heldur að
spilla fyrir að í verslunarferð í Kringluna á að
vera hægt að komast hjá því að lenda í kulda og
trekki því að aðalnýjungin er jú fólgin í því að
þarna er hægt að fara í verslunarleiðangur
innanhúss. Til þess að nýjungin nái tilætluðum
áhrifum þarf bílaumferð að og frá byggingunni
að ganga greiðlega og sömuleiðis þarf að vera
auðvelt að átta sig á húsakynnum þegar inn er
komið.
En þrátt fyrir þessar nýjungar og þægindi í
Kringlunni er líklegt að Laugavegurinn haldi
velli. Kúnnarnir geta nefnilega átt það til að vera
miklu íhaldssamari en kaupmannastéttin og
það er ósennilegt að allir verði uppnæmir fyrir
því að versla að staðaldri í þessu verslanamust-
eri. Afi og amma og pabbi og mamma versluðu
við Laugaveginn og gamlar minningar og sjarmi
götulífsins heldur áfram að hafa sitt seiðmagn á
þá sem fara út að viðra launaumslagið sitt eða
krítarkortið.
Ennfremur er líklegt að einhverjar verslanir í
Kringlunni muni eiga erfitt uppdráttar. Bæði er
stofnkostnaður mikill og svo er ekki víst að allar
verslanir séu settar þar upp af mikilli fyrirhyggju.
Til að lifa af í samkeppninni þurfa verslanirnar
að hafa háa álagningu eða mikla umsetningu -
og náttúrlega helst hvort tveggja. Samkeppnin
verður mikil og þeir sem taka þátt í henni hljóta
að gera sér Ijóst að spilað er upp á tap eða
gróða og þeir sem tapa kunna þá vonandi að
taka því upp á eigin spýtur þegjandi og hljóða-
laust.
Frá sjónarmiði neytandans sem býr í þjóðfé-
lagi „frjálsrar og haftalausrar” verslunar virðist
ávinningurinn af tilkomu Kringlunnar helst vera
fólginn í aukinni fjölbreytni, fyrst og fremst tæki-
færi til að gera fjölbreytt innkaup innanhúss á
tiltölulega skömmum tíma. Óhagræðið felst
hins vegar í því að þetta nýja fyrirkomulag leiði
til þess að „kaupmaðurinn á horninu” gefist
upp, þannig að ekki sé lengur hægt að skjótast
út í búð eftir lítilræði og ennfremur er Kringlan lítt
spennandi fyrir þá viðskiptavini sem ekki hafa
!tamið sér að ferðast um akandi til stórinnkaupa.
Svona má bollaleggja fram og aftur um þá
nýjung í verslunarsögunni sem dagurinn í dag
færir okkur, um kosti og galla, en í öllum þessum
bollaleggingum er það athyglisvert að engum
hefur ennþá dottið í hug að spyrja að því hvort
Kringlan verði til þess að vöruverð lækki í höfuð-
borginni og nágrenni hennar. En það hlýtur þó
ásamt öðru að vera tilgangurinn með öllu sam-
an. Verslunarfrelsi er til að tryggja hagsmuni
tveggja aðila, kaupmannsins og kúnnans, en
ánægjuleg viðskipti eru fóigin í því að hvor
tveggja aðilinn telji sig hafa fengið nokkuð fyrir
sinn snúð. Verslun þar sem aðeins annar aðil-
inn græðir er ekki „frjáls verslun”.
- Þráinn
KUPPT OG SKORIÐ
Bókstafstrú
og réttlæti
Þegar sjónvarpið sýnir
eitthvað sem merkilegt er og vel
gert þá er rétt og skylt að lofa
framtakið og prísa, eins þótt
maður hafi tilhneigingu til að líta
þann merka fjölmiðil hornauga
ýmissa hluta vegna.
Klippari á við þáttinn um
heittrúarsöfnuðina og hægri-
stefnuna bandansku, en seinni
hluti hans kom á skjáinn í fyrra-
kvöld.
Þessi þáttur var í senn beittur
og hófsamur, gerður af skilningi á
þeim andlegum og félagslegum
meinsemdum sem ýta undir
heittrúarvakninguna og um leið
sýndu höfundar hans kurteist
miskunnarleysi við að afhjúpa þá
tvöfeldni sem upp kemur þegar
menn hrista saman peninga-
hyggju og bókstafstrú.
Þessi hræsni varð sérstaklega
óhugnanleg í lýsingunni á stór-
veldi heittrúarbaptista í Dallas.
Þetta stórveldi byggir á þeirri for-
sendu að menn eigi að trúa
hverju orði Biblíunnar bókstaf-
lega. En í raun er sú ágæta bók
klippt sundur og síðan er hverj-
um og einum skammtað eftir
stöðu hans í þjóðfélaginu. Þegar
talað er við þá ríku, er þeim sagt
að guð hafi verðlaunað þá sér-
staklega með auði og velgengni,
og forðast er að minnast á
fordæmingar spámanna Gamla
Testamentisins og Krists sjálfs á
þvf ranglæti og þeim yfirgangi
sem auðsöfnun tengist. í þeim
prúðbúna sunnudagsskólaheimi
verður aldrei minnst á hin skelfi-
legu orð: far þú og sel eigur þínar
og gef fátækum. Og samvisku-
samur kennari sem vill muna eftir
þeim „bókstaf“, hann sætir at-
vinnuofsóknum og mun hvergi fá
að starfa þar sem langir fingur
baptistaveldisins geta teygt sig.
En þegar prósenti eða broti úr
prósenti af auði þessa ríka safn-
aðar er varið til að prédika yfir
útigangsfólki og atvinnuleysingj-
um, þá er höfuðþungi boðskapar-
ins færður yfir á Helvítið sem
gapir ferlega við syndaranum -
það er óttinn sem á að knýja þetta
volaða fólk til yfirbótar og svo sú,
illa nauðsyn að hlusta á froðufell-
andi baptista í tvo tíma til að fá
samloku og kaffibolla í svanginn.
Gullkálfurinn
að fornu og nýju
Og svo getur sá frægi dans í
kringum gullkálfinn haldið áfram
í sælum friði fyrir guðleysingjum,
frjálslyndum, fátæklingum - og
öllu því sem óþægilegt er í Bib-
líunni.
Sigurður Steinþórsson vék
reyndar að dansinum kringum
gullkálfinn í erindi „Um daginn
og veginn“ sem prentað var í
Tímanum í vikunni sem leið. Sig-
urður sér dans þennan í fullum
gangi hér hið næsta okkur og lýsir
honum á þessa leið:
„Reyndar er komin upp eins
konar ný guðfræði með til-
heyrandi siðfræði kringum
gullkálfinn. Eins og í annarri guð-
fræði takast á gott og illt: hið
góða afl kemur fram í auðsöfnun
einstaklinga og ríkir menn í ein-
býlishúsum og sportjeppum eru í
ljósinu, en hin illu öfl eru þau sem
hindra gróðann eða freista þess
að skattleggja hann. Jafnvel
landslögum er breytt smám sam-
an í samræmi við hina nýju sið-
fræði: það sem áður hét okur og
auðgunarbrot er orðið löglegt og
þess má vænta að skammt sé í að
viðskiptamútur hljóti náð fyrir
augum laganna, því með þeim,
eins og okrinu, eru hjól viðskipt-
alífsins smurð, eins og Bernharð-
ur Hollandsprins benti á þegar
hann var gripinn í slíku athæfí.“
Stendur heima
Það er alveg rétt hjá Sigurði,
við erum á leið inn í nýja siðfræði,
sem er svo náskyld því úlfasiðerni
undir kristinni sauðargæru sem
sjónvarpsþátturinn fyrrnefndi
lýsti fyrir okkur. Nýfrjálshyggjan
hefur brýnt það fyrir mönnum að
það sé rangt að trufla hagnaðar-
spekúlasjónir manna með óværu
eins og félagslegu samviskubiti. í
tímaritið Frelsi, sem nýskipaður
aðstoðarmaður menntamálaráð-
herra ku nú ritstýra, hafa verið
skrifaðar merkilegar greinar, þar
sem m.a. eru færð rök að því að
mútur (eins og vændi og kannski
eiturlyfjasala) séu eins og hver
önnur þjónusta sem verðlögð er
eftir ginnhelgum lögmálum fram-
boðs og eftirspurnar. Og þegar
hið feimnislega feluorð „auðgun-
arbrot“ kom á dagskrá í sam-
bandi við Hafskipsmálin í fyrra,
þá flýtti dagblað allra lands-
manna, Morgunblaðið, sér að
skrifa leiðara í anda þess nýja sið-
ferðis sem Sigurður Steinþórsson
vék að. í leiðaranum var því ein-
mitt haldið fram, að viðskipti
allskonar væru orðin svo flókin í
okkar heimi, að enginn vissi
lengur hvað væri rétt og hvað
rangt. Og látið að því liggja, að
full þörf væri að breyta lögum
landsins í samræmi við það, svo
að efnilegir drengir á framabraut
ættu ekki neitt á hættu í sínum
hugvitssamlegu bókhaldstöfrum.
Annar
lesháttur
Að lokum skal tilfært eitt dæmi
um það, með hve ólikum skiln-
ingi menn lesa ritningar. Það er
tekið upp úr samtölum um Fjall-
ræðuna sem fiskimenn í Nicarag-
ua áttu við prest sinn fyrir mörg-
um árum. Einn fiskimannanna
sagði sem svo:
„Fagnaðarerindið blessar þá
fátæku sem eru hjartahreinir.
Satt að segja eru þeir ekki allir
þannig, vegna þess að margir
hafa hugsunarhátt hinna ríku.
Það eru hinir ríku sem ala okkur
upp, með útvarpinu og auglýsing-
unum eru þeir að þröngva upp á
okkur sínu hugarfari, það er alfa-
rið hugarfar hins ríka manns.“
þlOÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Frótta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjömsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristín Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Bergmann Eiðsson
(íþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlitsteiknarar: Sœvar Guðbjömsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvœmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: JóhannesHarðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglý8lngastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: UnnurÁgústsdóttir, OlgaClausen, GuðmundaKrist-
insdóttir.
Símvarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbrelðslu-og afgrelðslustjórl: HörðurOddfríðarson.
Afgrelösla: Bára Sigurðardóttir, Hrefna Maanúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkoyrsla, afgreiðsla, rltstjórn:
Síðumúla6, Reykjavík, síml 661333.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setnlng: Prentsmlðja ÞJóðvlljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð I lausasólu: 55 kr.
Helgarblöö:60kr.
Áskrlftarverð á mónuði: 550 kr.
4 SlÐA - ÞJÓÐVIUINN Flmmtudagur 13. ágúst 1987