Þjóðviljinn - 15.08.1987, Qupperneq 5

Að bryðja lyfin sín og versla
Stundum liggur við að maður
beri brigður á tölur Hagstofunn-
ar um fóiksfjölda á íslandi, því að
flestöll meðaltöl sem maður
heyrir um lifnaðarhætti og
neysluvenjur þjóðarinnar virðast
vera talsvert öðru vísi en gengur
og gerist í nágrannalöndunum
þegar summan hefur verið fundin
og deilt er í hana með íbúatölu.
Væri allt með felldu ættu Is-
lendingar að vera allmiklu fleiri
en Hagstofan segir að þeir séu.
En sennilega er Hagstofan nokk-
uð nösk á að fara rétt með tölur,
svo að þangað til annað kemur í
ljós skulum við trúa því að íslend-
ingar séu einungis um 250 þús-
und.
Þetta er iðinn hópur. Hér
skilar fólk fleiri vinnustundum en
víðast hvar annars staðar þar sem
teknar eru saman hagtölur. Og
lengi höfum við vitað að þrátt
fyrir mikið vinnuálag lesa íslend-
ingar meira en aðrar þjóðir, ferð-
ast meira, tala meira í farsíma,
eiga fleiri bíla og eru betri skák-
menn. íslenskar konur eru feg-
urstu konur heims og íslenskir
karlmenn eru sterkastir allra. Við
syndum meira en aðrar þjóðir,
skörum fram úr í handbolta og
drekkum meira í einu en aðrar
þjóðir kunna að innbyrða. Við
höldum fleiri málverkasýningar
en aðrir, skrifum og yrkjum
meira, og förum oftar í leikhús.
Fyrir utan allt þetta hefur ný-
lega komið í ljós að tíundi hver
íslendingur þarf á svefnlyfjum að
halda á hverju einasta kvöldi til
að geta sofið, fyrir nú utan alit
það lyfjamagn sem nauðsynlegt
er til að vökustundirnar verði
bærilegar.
Dýrtaðvera heilsulaus
Á síðasta ári néyttu íslending-
ar lyfja fyrir um þrettánhundruð
milljónir króna, þar af greiddi
Tryggingastofnun um einn
milljarð og sextíu og fimm milj-
ónir króna, eða um fjögurþúsund
og fjögurhundruð krónur fyrir
hvern landsmann.
Þetta eru óneitanlega skugga-
legar upplýsingar, ekki síst vegna
þess að lyfjanotkunin eykst
geigvænlega ár frá ári. Þjóðin
virðist vera að missa heilsuna.
Sérstaklega virðist svefnleysið há
okkur auk harðlífis, blóðleysis,
giktar og andarteppu. Og þegar á
heildina er litið eru það fjórir
lyfjaflokkar sem einkum virðast
halda þjóðinni gangandi: Tauga-
og geðlyf, meltingarfæralyf,
hjartalyf og sýklalyf, svo að þjóð-
in virðist vera sæmilega rólfær
miðað við nágrannaþjóðir,
burtséð frá þessari slæmsku á
taugum, geði, hjarta og melting-
arfærum.
Varðandi þessa lyfjanotkun er
sjálfsagt að taka fram að hér er
um að ræða lögleg lyf sem eru á
lyfjaskrá og yfirleitt tekin sam-
kvæmt lyfseðlum frá læknum.
Það er verið að tala hér um
ólögleg vímuefni sem hingað er
smyglað.
Læknarnir ávísa
Því miður mun ekki vera á
þessu sú einfalda skýring að þjóð-
ir verði því heilbrigðari sem þær
taki inn meira af lyfjum, en af
þessum tölum má þó ætla að
býsna margir læknar séu þó
þeirrar skoðunar. Það eru læknar
sem ávísa þessum lyfjum, enda
tíðkast það yfirleitt að það séu
læknarnir sem ráði lyfjameðferð-
inni en ekki sjúklingarnir.
Að sjálfsögðu má alltaf gera
ráð fyrir því í einstökum tilvikum
að læknir gefi sjúklingi fleiri og
meiri lyf en nauðsynlegt hefur
verið og kemur í ljós að meðferð
lokinni. En hér er ekki um að
ræða einstök tilvik, einstaka
lækna né einstaka sjúklinga. Hér
er um að ræða heila þjóð, sem á
sumum sviðum neytir meiri lyfja
en tíðkast í öðrum löndum; og
hér er um að ræða læknastétt sem
á sumum sviðum gefur út fleiri
lyfseðla en annars staðar þekkist.
Þetta er ekki eðlilegt. Þetta er
ekki eins og annars staðar í ná-
grannalöndum okkar. Og þetta
hlýtur þá að vera annað hvort
betra eða verra.
Hér skal enginn dómur á það
lagður hvort þjóðin hafi gott af
því að skara fram úr öðrum þjóð-
um í lyfjaneyslu. En það virðist
vera tiltölulega einfalt mál að hafi
þessi lyfjanotkun sannanlega
bætandi áhrif á heilsufar þjóðar-
innar þá eru læknarnir á réttri
leið og ættu helst að skrifa ennþá
fleiri lyfseðla. Ef ekki, þá mega
læknarnir taka sig á.
Er þjóðin að missa
heilsuna?
En grundvallarspurningin er
hvort íslendingar séu að missa
heilsuna. Eða er svipað ástatt
fyrir öðrum þjóðum, en læknarn-
ir þar ekki nógu glöggir til að
greina ástandið?
Leikmanni þykir þó ótrúlegt
að heilsufar íslendinga sé svona
miklu bágbornara en gerist ann-
ars staðar, einkum með tilliti til
þeirrar afrekaskrár okkar sem
upp er talin hér að framan.
Viðbragðsflýtir þjóðarinnar
virðist vera í góðu lagi þrátt fyrir
allt lyfjaátið, sem hugsanlega
gæti bent til þess að við íslending-
ar séum svona miklu harðgerari
en aðrar þjóðir að við þurfum
einfaldlega stærri lyfjaskammta
til að njóta tilætlaðra áhrifa. Að
minnsta kosti voru menn snarir í
snúningum á fimmtudaginn var
þegar ný búðasamstæða var opn-
uð í Reykjavík. Fjörutíu þúsund
manns spruttu fram úr rúmunum
á fimmtudagsmorgun og ákváðu
að skella sér og líta á dýrðina í
Kringlunni. Og fjörutíu þúsund
manns mættu.
Og miðað við „lyfjaskýrsluna”
ættu rúmlega tuttugu þúsund af
þessum fjörutíu þúsundum að
vera á lyfjum daglega.
En lyfjanotkunin kom þó ekki í
veg fyrir að tugir þúsunda brugðu
skjótt við, vildu vera vakandi
fyrir nýjungum og drifu sig í
Kringluna til að versla fyrir þær
gífurlegu tekjur sem fólk hefur
hér fyrir að vinna fleiri vinnu-
stundir en nokkurs staðar annars
staðar.
Sljóvgandi áhrif?
Svo að allur þorri fólks virðist
vera skýr í kollinum þrátt fyrir
mikla lyfjanotkun. Það er
ánægjulegt, því að satt að segja
hefði maður getað haldið að
svona mikið af lyfjum gæti farið
að virka sljóvgandi á þjóðina.
Það virðist ekki vera.
Til dæmis flutti hinn nýi við-
skiptaráðherra þjóðarinnar, sem
heitir Jón Sigurðsson og er í Al-
þýðuflokknum, mjög skýra
ræðu. Hann sagði meðal annars:
„Auðvitað sýnist sitt hverjum
um þessa framkvæmd. Hún er
óneitanlega stór skammtur (let-
urbreyting min, Þ.B.) í okkar
litla samfélagi og kann að valda
nokkru umróti í versluninni í
bænum um sinn.”
Þetta er mjög skarplega athug-
að og sjálfsagt að taka undir. Jón
Sigurðsson viðskiptaráðherra
sagði ennfremur:
„Þeir menn eru til sem segja að
starfsemi Hagkaups hafi ekki
skipt minna máli en verðlagseftir-
lit og kjarabarátta til að bæta kjör
almennings. Það fer vel á því að
pálminn verði einkennistréð á
aðalgötu Kringlunnar.”
Þarna finnst manni aftur á móti
erfiðara að vera sammála við-
skiptaráðherranum, en þótt hann
hafi Þjóðviljann á móti sér í þess-
ari túlkun, hefur hann þó altént
Alþýðublaðið og kratana með
sér.
í leiðara Alþýðublaðsins í gær
segir:
„Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra sagði í ræðu sinni við opnun
Kringlunnar í gær að Pálmi í Hag-
kaup hefði í reynd gert verðlags-
eftirlitið óþarft. Það er mikill
sannleikur fólginn í þeim orðum.
Vilmundur heitinn Gylfason
sagði oftar en einu sinni að Pálmi
í Hagkaup hefði gert A.S.Í.
óþarft. Eflaust er einnig einhver
sannleikur fólginn í þeim orðum.
Það er hins vegar staðreynd, að
Pálmi í Hagkaup tók að sér hlut-
verk sem samvinnuhreyfingunni
var ætlað; hann kom góðum en
ódýrum vörum til almennings um
land allt.”
Skýr pólítík!
Þessi skýra afstaða kratanna er
mjög merkileg á þessum lyfjuðu
tímum. Hagkaupsmaðurinn einn
og sér hefur gert þjóðinni meira
gagn en Verðlagseftirlit, Alþýðu-
samband og Samvinnuhreyfing
samanlagt.
Það er ekki meiningin hér að
bera brigður á ágæti Pálma Jóns-
sonar sem tvímælalaust er með
fremstu mönnum í sinni stétt. En
hitt vill maður gjarnan að komi
fram að það eru ekki allir sam-
mála Jóni Sigurðssyni og krötun-
um um að Verkalýðshreyfingin,
Verðlagseftirlitið og jafnvel Sam-
vinnuhreyfingin komist ekki með
tærnar þar sem Pálmi hefur hæl-
ana við að bæta lífskjör fólksins í
landinu. Þótt kratarnir hafi nú
endanlega gefist upp í þeirri bar-
áttu og sitji nú við að skattleggja
matvæli og setji nú traust sitt á
kaupmenn sem bjargvætti alþýð-
unnar, þá eru nú á lofti ýmis teikn
sem benda til þess að varlegt sé
að trúa því að alþýðan verði þæg
og góð allt næsta kjörtímabil og
láti sér nægja að bryðja lyfin sín
og versla og láta Pálma og krat-
ana sjá um lífskjörin.
- Þráinn
Laugardagur 15. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5