Þjóðviljinn - 25.08.1987, Blaðsíða 7

Danmörk
Launahækkunum verði fómað fyrir
atvinnulýðræði og styttri vinnuviku
segir talsmaður SF í efnahagsmálum í upphafi kosningabaráttu
Sá hluti Dana sem nú hefur
meira en 170 þúsund krónur
danskar í árstekjur verður að bú-
ast við minni einkaneyslu ef sam-
stjórn Sósíaldemókrata og SF,
Sósíalíska alþýðuflokksins, kemst
til valda eftir kosningarnar í sept-
ember. Verklýðshreyfingin verð-
ur að sætta sig við að í stað launa-
hækkana komi á næstu árum lög-
binding krafna verklýðsfélag-
anna um atvinnulýðræði, endur-
menntun á kaupi og ýmsar félags-
legar umbætur.
Svo mælir Jes Lunde, helsti
talsmaður SF í fjármálum í viðtali
við Information, Og bætir því við
að ef ekki verði haldið inn á þessa
braut treysti flokkurinn sér ekki í
samsteypustjórn með Sósíal-
demókrötum, en flokkarnair
hafa um alllangt skeið unnið að
því að samræma sjónarmið sín til
að gera vinstristjórn að raunhæf-
um valkosti í landinu.
Samstaða á
kostnað vöruneyslu
Pað getur ekki orðið stefna
væntanlegrar ríkisstjórnar, segir
Jes Lunde, að halda áfram með
launahækkanir í krónutölu. Við
verðum að velja samstöðupólitík
á kostnað aukinnar vöruneyslu.
Taka til dæmis styttri vinnuviku
fram yfir hækkun rauntekna.
Ef kakan er skorin með þess-
um hætti leggjum við til að miðað
verði við meðallaun hjá Alþýðus-
ambandinu (þ.e.a.s. 170 þús d.
kr). Þeir sem minna hafa munu
geta aukið nokkuð einkaneyslu
sína, þeir sem meðaltekjur hafa
munu halda kaupmætti sínum, en
þeir sem meira þéna munu taka á
sig nokkra skerðingu einka-
neyslu. Sú skerðing verður að
vísu gerð auðveldari barnafjöl-
skyldum vegna þess að við viljum
að dagvistarheimili séu ókeypis.
Er verklýðs-
hreyfingin með?
Hvernig ætlið þið að tryggja
það í kjaraviðræðum eftir tvö ár
að menn virði 170 þúsunda mörk-
in? spurði Information
Launaþróunin getur ekki
leikið lausum hala. Hún er nátt-
úrlega háð því sem samþykkt er á
þingi. Ef við ætlum að koma í
gegn meiriháttar umbótum,þá
kemur það niður á launahækkun-
um. Við væntum þess að verk-
lýðshreyfingin sé því samþykk.
En ef svo er ekki
Þá kemur það niður á umbót-
unum.
Getur það komið svo mjög nið-
ur á umbótunum að SF gangi úr
stjórn?
Svo gæti vel farið. Það er vitan-
lega betra ef Sósíaldemókratar
og SF stjórna við þær aðstæður að
verklýðshreyfingin hafi sagt nei
við okkar lausnum heldur en
borgaraflokkarnir taki aftur við
stjórnartaumum. En ef við styðj-
um ríkisstjóm þá er það til að
koma á endurnýjun en ekki bar-
asta til þess að menn haldi áfram
eins og nú þegar þeir sem eru í
öruggri vinnu halda sínu en aðrir
ekki.
Jes Lunde taldi ekki útilokað
að stjórn verkamannaflokkanna
tveggja neyddist til að grípa inn í
vinnudeilur ef einhver hópur
reyndi að knýja fram með verk-
falli hærri laun en þau sem stjórn-
in hefði samið um við verklýðs-
hreyfinguna. En þar væri um al-
gjörar undantekningar að ræða.
Tíu miljarðar króna
Jes Lunde segir að Sósíal-
demókratar séu ekki á einu máli
um það hvort það eigi með af-
dráttarlausum hætti að taka slík-
ar umbætur fram yfir almennar
kauphækkanir. Þess má geta að
varaformaður Sósíaldemókrata,
Sven Auken, segir að SF gangi of
langt með að setja mörkin við 170
þús króna kaupmáttartryggingu,
en hann viðurkennir að „sumir
verða að skerða neyslumöguleika
sína“.
Ef að sósíalisti frá SF verður
fjármálaráðherra, þá er gert ráð
fyrir því að útgjöld hins opinbera
verði tíu miljörðum króna hærri
árið 1988 en þau fjárlög upp á
207,6 miljarði, sem núverandi
fjármálaráðherra hefur lagt
fram, gera ráð fyrir.
SF leggur þá til að dagpeningar
verði hækkaðir um 10% - og er
þá átt við atvinnuleysisbætur,
sjúkrapeninga og eftirlaun.
1,7 miljarði króna verði varið
til að koma á Launuðu frelsi til
menntunar eins og það heitir og
eiga 170 þúsundir karla og
kvenna að njóta góðs af því á ári.
Tveir miljarðar gangi til at-
vinnuuppbyggingar, ekki síst á
sviði orkumála og líftækni.
Tekið af þeim ríku
Tekjumegin vill SF ná inn 10
miljörðum króna með auknum
sköttum og álögum sem ejga að
bitna fyrst og fremst á þeim sem
best eru stæðir.
Lagður sé skattur á gróða af
hlutabréfum.
Söluskattur sé greiddur af
verðbréfaviðskiptum
Hertar séu reglur um afskriftir
fyrirtækja
Teknar séu upp nýjar álögur
tengdar náttúruvernd, orku-
neyslu og betri meðferð hráefna.
Ýmsar álögur eiga að dempa
neyslu „óæskilegs“ varnings - til
dæmis jurtaeiturs, þungra
málma, sykurs og kola.
Tilgangurinn er sá, segir Jes
Lunde, að bæta greiðslustöðuna
og breyta framleiðslunni með já-
kvæðum hætti - og það mun einn-
ig skapa atvinnu.
Hann ræðir um að baráttan við
atvinnuleysið muni bæði fara
fram með stuðningi við ýmsa at-
vinnuuppbyggingu og með því að
skipta atvinnuleysinu niður á
menn. M.a. með styttingu vinnu-
tímans, ráðstöfunum gegn yfir-
vinnu og stóraukinni starfs-
menntun með Launuðu frelsi til
menntunar.
Heildarlausn
Jes Lunde gerir ráð fyrir því að
stjórn verkamannaflokkanna
taki upp viðræður um heildar-
lausn kjaramála við verklýðs-
hreyfinguna á þeim fotsendum,
að það sé ekki hægt að gera allt í
senn - hækka laun og koma á
styttingu vinnutíma og félagslegri
endurreisn. Það væri, segir hann,
skammsýni að veðja á aukna
neyslu. Félagsleg spenna í samfé-
laginu mundi aukast. Æ fleiri
verður útskúfað og þegar til
lengri tíma er litið mun óhagstæð-
ur viðskiptajöfnuður okkar við
útlönd vegna síaukinnar einka-
neyslu verða óbærilegur.
AB þýddi og endursagði
Reynt að stöðva „spekileka”
Yoweri Museveni, forseti Úg-
anda, er ekki myrkur í máli:
„Þetta eru bara svikarar," segir
hann um þá menntamenn og
tæknifræðinga, sem flytjast úr
landi í leit að betri störfum er-
lendis. Um langt árabil hefur
brottflutningur menntaðra
manna af öllu tagi, „spekileki"
eins og fyrirbærið hefur verið
kallað, verið eitt versta vandamál
Afríkuríkjanna, og hafa yfirvöld
Úganda jafnvel gripið til þess
neyðarúrræðis að gera upptæk
vegabréf og önnur skilríki þeirra,
sem líklegir eru til að fara úr
landi, til að stöðva þennan flótta.
Mýmörg dæmi sýna hvað
vandamálið er alvarlegt. Nýlega
kvartaði Ali Hassan Mwinyi,
forseti Tansaníu, undan því að
frá 1977 til 1983 hefðu 39 prófess-
orar yfirgefið háskólann í Dar-es-
Salaam til að taka við kennara-
embættum erlendis. Ráðherra í
Kenýa harmaði einnig brottför
sérfræðings í kaffiræktun: tók
hann við starfi í Nýju Gíneu, þar
sem hann hefur næstum því ráð-
herrastöðu.
Talið er að um 60.000
menntaðir Afríkubúar séu nú að
störfum í löndum Evrópubanda-
lagsins, og 3000 menn frá Kenýa
eru við nám eða störf í Bandaríkj-
unum. Þessi „spekileki" bitnar á
öllum ríkjum Afríku, hvort sem
um er að ræða menntaða menn,
sem flytjast úr landi til að fá stöðu
og laun í samræmi við menntun
sína, eða stúdenta, sem hverfa
ekki heim að loknu námi sínu.
Ástæðurnar eru margvíslegar
og ekki aðeins þær að Afríkuríkin
geta ekki greitt menntuðum
mönnum eins há laun og skapað
þeim eins góð skilyrði og þeir
geta fengið annars staðar. Blaðið
„The Kenya Times“ hélt því t.d.
fram nýlega, að sökin lægi hjá
þeim sem taka við háum embætt-
um og telja þá nauðsynlegt að
raða í allar stöður í kringum sig
mönnum úr þeirra eigin ættbálki
eða þorpi. Blaðið gagnrýndi
einnig harðlega þá sem hafa ím-
ugust á menntuðum og reyndum
mönnum, af því að þeir óttast að
þeir kunni sjálfir að falla í skugg-
ann af þeim. Af þessum ástæð-
um, sagði blaðið, verða hæfir
menn oft að hírast í undirtyllu-
störfum fjarri þeim stöðum þar
sem raunverulegar ákvarðanir
eru teknar.
Vesturlandabúar bera einnig
sinn hluta ábyrgðarinnar. Þeir
hafa gjarnan átt það til að selja
Afríkumönnum tæknibúnað af
ýmsu tagi án þess að hirða um að
þjálfa það starfslið, sem síðan á
að sjá um tæknibúnaðinn. Árið
1984 byggði franskt fyrirtæki t.d.
flugvöll í Dar-es-Salaam, en sá
ekki um að mennta neina tækni-
menn til að reka hann: fjárhagsá-
ætlunin fyrir framkvæmdirnar
leyfði það ekki...
Afríkubúar hafa alls ekki fjár-
hagslegt bolmagn til að stemma
stigu við þessum „spekileka" frá
fátækum löndum álfunnar til
ríkra Vesturlanda. Á hinn bóginn
verða þeir að ráða menn í staðinn
fyrir þá sem fara, oft dýrum dóm-
um, þó svo að það komi oft í ljós
að hæfni þeirra er ekki eins mikil
og búist hafði verið við.
En Vesturlandabúár eru nú
loksins búnir að átta sig á því að
það er tilgangslaust að reyna að
stuðla að uppbyggingu og tækni-
væðingu í Afríku án þess að sjá til
þess að þar séu einnig sérfræðing-
ar til staðar til að sjá um rekstur-
inn. Þess vegna hefur nú verið
komið á fót alþjóðastofnun til að
stuðla að því að menntaðir menn
snúi aftur til heimalanda sinna.
Fyrst var gerð tilraun til þess í
Rómönsku Ameríku frá 1974 til
1984 og bar hún þann árangur, að
meira en 4500 menntaðir menn
sneru aftur heim. Eftir þessa
reynslu var ákveðið að gera sams
konar tilraun í Afríku, og fékk
stofnunin til þess þriggja miljón
dollara styrk frá Evrópubanda-
laginu og tveggja miljón dollara
styrk frá bandaríska utanríkis-
ráðuneytinu. Frá 1983 til 1986
bar áætlunin þann ávöxt að 502
menntaðir menn á öllum sviðum
sneru aftur til heimalanda sinna.
Meira en helmingur þeirra fór til
Zimbabwe.
Nú starfar um þriðjungur þess-
ara manna í háskóium, 28% eru í
opinberum störfum og 38% í
einkafyrirtækjum. Hvað störf
snertir er um það bil þriðjungur í
heilbrigðiskerfinu, læknar eða
annað slíkt, og einn fimmti þess-
ara manna gegnir ábyrgðarstörf-
um í efnahagslífinu. Fyrsti
Afrikubúinn sem sneri aftur sam-
kvæmt þessari áætlun var iög-
fræðingur frá Kenýa, sem hafði
kennt fimmtán ár í Harvard, og
er nú ráðunautur í sendiráði
lands síns í Bonn.
Þessi áætlun stefnir ekki ein-
ungis að því að stuðla að því að
hámenntaðir menn snúi aftur
heim, þótt augljós skortur sé á
þeim. Álþjóðastofnunin er í sam-
bandi við meira en 250
almennings- eða einstaklingsfyr-
irtæki í Afríku, gerir mánaðar-
legan lista yfir lausar stöður og
sér um að koma slíkum upplýs-
ingum til Afríkubúa sem starfa
erlendis gegnum sendiráð og há-
skóla.
Til þess að auðvelda heimkom-
una lætur stofnunin sér ekki
nægja að borga farmiða og flutn-
ingskostnað, heldur greiðir hún
einnig viðbótarlaun fyrstu án-
uðina, aðstoðar lækna að
koma sér upp nauðs' um
tækjabúnaði o.þ.h.
Nú er verið að ræða um gera
áframhaldandi áætlun fyn. næstu
þrjú ár, og er stofnunin að ræða
við Evrópubandalagið um átta
miljón dollara aðstoð til þess. En
einnig er verið að ræða neyðar-
áætlun til að stuðla að því að um
500 menntaðir menn snúi aftur til
Úganda. Þessir menn yfirgáfu
landið vegna þess að þar ríkti
ógnarstjórn og styrjaldarástand
-árum saman, - og geta því
naumast talist „svikarar“.
(eftir „Le Monde“)
Þrlðjudagur 25. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7