Þjóðviljinn - 03.10.1990, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Lágmarkskröfur í álsamningum
Mikið hefur verið rætt og ritað
um Atlantal álbræðsluna og er
það næsta sorglegt hvað sú um-
ræða hefur verið byggð upp á lé-
legum upplýsingum og forsend-
um þar sem skilyrðislaust hefði
átt að ganga frá hverjar hinar
efnahags- og viðskiptalegu for-
sendur voru strax í upphafi,
þannig að ekki gæti komið til þess
að fyrirsjáanlegt tap yrði á samn-
ingnum, ef að yrði. Umræðan
hefur hins vegar nálega eingöngu
verið um hugsanlega staðsetn-
ingu og menn verið hafðir þar að
fíflum í stórum stíl miðað við síð-
ustu fregnir.
Falskir arðsemis-
utreikningar
Látið hefur verið í veðri vaka
að fjárfesting íslendinga í orku-
mannvirkjum vegna þessarar
hugsanlegu álbræðslu yrði ekki
nema um 26-30 milljarðar króna,
en nú eru að koma fram upplýs-
ingar um að kostnaður verði að
líkum allt að 47 milljarðar kr.
sem þýðir að umræðan hefur í
raun verið háð á röngum forsend-
um og hvað skyldi þetta þýða í
hugsanlegri „arðsemi“?
Til að standa í skilum með vexti
og afborganir af 47 milljarða kr.
fjárfestingu þarf að mínu mati
11,5% affjárfestingarupphæð pr.
ár sem þýðir að til að standa í
skilum þarf 5,4 milljarða í auknar
tekjur pr. ár.
f dollurum talið eru þessar
upphæðir 840 milljónir $
stofnkostnaður og 96 milljónir í
greiðslur á ári í afborgunum og
vöxtum.
Bjarni Hannesson skrifar
Svívirðileg
framsetning
„ábyrgra aðila“
Nálega aldrei hafa komið fram
í fjölmiðlum hvaða heildar-
greiðslur hafa átt að koma fyrir
Napur
raunveruleiki
Það sem ég tel réttast miðað
við þær flugufregnir sem þetta
mál varðar er eftirgreint, að því
er varðar fregnir frá Atlantal
hagsmunaaðilunum.
áltonni fái Islendingar 285 $ af
hverju tonni af ársframleiðslunni
yrðu það 57 milljón $.
Niðurstaðan er í báðum dæm-
um um 57 M $ sem gerir á $ gengi
56,5 kr. um 3.220 milljónir kr. pr.
ár.
„Þetta er hinn napri veruleiki að íslendingar
eru að rœða um og rífast um valkost sem er
alveg Ijóst að er það óhagkvœmur að enginn
œtti við honum að líta eða sækjast eftir. “
BÆKUR
Ný Ijóðabók
Árni Ibsen hefur sent frá sér
nýja ljóðabók, Vort skarða líf.
Par eru prentuð fimmtíu ljóð ort
á árunum 1976 til 1990. Á bóka-
rkápu segir m.a.:
„Vort skarða líf er önnur ljóða-
bók Árna Ibsens og eru fimmtán
ár síðan sú fyrri kom út. Á þeim
tíma hafa miídar breytingar orðið
á ljóðstíl hans. Lítið er nú um
löng ljóð og orðmargar lýsingar
en þeim mun meira ber á knöppu
ljóðformi af margvíslegu tagi. Áð
sama skapi verða ljóðlína oig
hrynjandi æ mikilvægari þættir
ljóðanna. Inntak ljóðanna hefur
einnig breyst með árunum eins og
nærri má geta. Þó enn sé hér að
finna fögnuð yfir undrum og
skringileik sköpunarverksins
sækja á skáldið margskonar efa-
semdir, og uggur er algengur
hugblær ljóðanna. Hver eru þá
helstu gildi lífsins? Þau eru vin-
átta, trúnaður - og skáldskapur.
Skáldskapur er lífsnauðsyn: það
er dýpsta sannfæring þessarar
bókar.“
Árni Ibsen hefur auk ljóða
áður sent frá sér leikritin Skjald-
bakan kemst þangað líka og At-
sakið hlé,sem samin voru fyrii
Eggleikhúsið. Nýjasta leikrit
hans er útvarpsleikritið Ský, sem
verður tekið upp í Ríkisútvarpinu
nú í nóvember. Pá hefur hanr
þýtt u.þ.b. 20 leikrit fyrir öll at-
vinnuleikhúsin, skáldsögunt
Hörkutól stíga ekki dans, eftii
Norman Mailer, ljóð eftir bresl
og bandarísk skáld, og safnritic
Samuel Beckett: Sögur, leikrit
ljóð sem kom út 1987.
Vort skarða líf er 80 blaðsíður
prentuð í prensmiðjunni Eddu
Messíana Tómasdóttir gerð
kápumynd, en Handafl í Hafnar
firði gefur út.
Tataraþulur í
íslenskri
þýðingu
Hjá bókaútgáfunni Leshúsi er
komin út íslensk þýðing Þorgeirs
Þorgeirsonar á hinum mikla
kvæðabálki Romancero Gitano
eftir Federico García Lorca, sem
væntanlega er óþarft að kynna
nánar því mörg leikrita hans hafa
verið sýnd hér á landi og fjölda-
mörg ljóða hans þýdd á íslensku.
Þýðandinn nefnir bálkinn Tat-
araþulur og vill með því vísa til
þess að rómansan hefur einlægt
verið alþýðlegra kveðskaparform
á Spáni en annars staðar í Evrópu
- eitthvað í líkingu við þuluna ís-
lensku.
Tataraþulur innihalda 15 viða-
mikil kvæði sem öll fjalla með
einhverjum hætti um líf, örlög,
hugmyndir, tilfinningar og kjör
tataranna.
Á frummálinu, spönsku, kom
þessi Ijóðabálkur fyrst út árið
1928 og flaug þá beint inní þjóð-
arsálina. Síðan hafa þessi ljóð
verið nokkurskonar tuttugustu
aldar þjóðkvæði á Spáni.
Tataraþulur og aðrar útgáfu-
bækur frá Leshúsi má panta skrif-
lega. Áskrift forlagsins er: Les-
hús - pósthólf 7021 -127 Reykja-
vík.
Tataraþulur er 100 blaðsíður
að stærð og kostar kr. 1250.-
heimsend.
selda raforku pr. ár, hins vegar
hafa heyrst samlíkingar við önnur
verðmæti og þ. á m. að álbræðslan
gæfi íslendingum álíka tekjur og
200.000 þús. tonn af þorski,
reiknaði þá annar að nær lagi væri
að nefna afrakstur af 20 þús.
tonnum og hefur það að líkum
verið nær lagi, því þetta heyrðist
ekki meir um talað eða skrifað,
enda næsta lítið fyrir 47 milljarða
fjárfestingu.
En lítið hefur farið fyrir gáfu-
legri umfjöllun um þetta mál,
enda eru þeir aðilar sem í raun
vita um hinar réttu tölur ekki að
gefa þær upp, því þær eru svo
svívirðilega lágar að allt þetta mál
væri þar með steindautt til sóknar
fyrir ætlaða hagsmunaaðila Atl-
antal verkefnisins.
Fyrsti valkostur, álbræðslan
greiði 15-19,5 mills pr. kw.
Annar valkostur, álbræðslan
greiði 15-18% af álverði miðað
við 1900 $ pr. tonn af áli á
heimsmarkaði.
Hvað skyldu þessir kostir þýða
í raungreiðslum á ári hverju fyrir
selda raforku sem nemur um
2900 Gíga Wst. á ári?
Dæmi 1. Greiðslur séu 19,5
mills pr. Kw. það þýðir 19.500 $
pr. selda Gíga Wst. sem gerir
56,5 milljónir dollara á ári.
Dæmi 2. Greiðslur séu 15% af
álverði miðað við 1900 $ pr. tonn
sem þýðir að af hverju „seldu“
Milljarða tap
á ári!
Þar sem ljóst er að heildarfjár-
festing í orkumannvirkjum er um
47 milljarðar og vextir og afborg-
anir af þeirri upphæð er um 5,4
milljarðar pr. ár er eftirgreint
ljóst að greiðsluflæðislegt tap
orkusala á ári hverju er mismun-
ur vaxta og afborgana af fjárfest-
ingum í orkumannvirkjum og
greiðslna frá Atlantal mismunur
sem er um 2.2 milljarðar pr. ár.
í dollurum talið er það 40
milljónir $ og sést því glöggt
hversu fávísleg fyrrgreind verð
eru fyrir selda orku sem í umræð-
unni eru og hafa verið.
Þetta er hinn napri veruleiki að
íslendingar eru að ræða um og
rífast um valkost sem er alveg
Ijóst að er það óhagkvæmur að
enginn ætti við honum að líta eða
sækjast eftir.
Einnig er hægt að setja þessi
greiðsluviðmið upp sem hlutfall
af heildarfjárfestingu í orku-
mannvirkjum og þá er fyrri val-
kosturinn 19,5 mills með
greiðsluhlutfallið 6.72% en síðari
valkosturinn 15% af álverði með
hlutfallið 6.78%.
Niðurstaða mín er sú að ef ís-
lendingar eiga ekki að tapa á
orkusölu til Atlantal þarf
greiðsluhlutfallið pr. ár að vera
11,5% pr. ár af heildarfjárfest-
ingu. Smækka má það dæmi og
setja fram þá hliðstæðu að ef ein-
staklingur tæki 10 milljón kr. lán
þá þyrfti sá hinn sami að hafa
tryggar 1150 þús. kr. árlegar tekj-
ur til að standa skil á vöxtum og
afborgunum og er það gáfulegra
en dæmið um 200.000 þús. þorsk-
tonn.
Skilyrðislaus krafa hlýtur því
að verða sú að Atlantal álbræðsl-
an greiði árlega eigi lægri upphæð
fyrir raforkuna en sem nemur
11,5% af stofnkostnaði þeirra
orkumannvirkja sem þarf að
byggja til að sjá bræðslunni fyrir
orku.
Allar lægri hlutfallsgreiðslur
eru ávísun á taprekstur.
Ritað 30/9 1990
Bjarni Hannesson
Minnispuntar um Atlantal
Kostnaður við orkuver og flutningslínur, verðlag 1989-90 m.f. um síðara mal þegar
fyllstu gögn og skýiingar liggja fyrir.
Stofnkostnaður með vöxtum á byggingaitíma.
I
Hcildarskuldir Landsvirkjunar
Blönduvirkjun
I'ijótsdalsvirkjun
Nesjavallavirkjun
Búrfellsvirkjun
Háspennulínur
12,500
19.777
2.436
6.636
4-6.000
47.348
840
milljarðar.
Samtals 47.348 Milljarðar kr.
í dollurum —II— 840 Milljónir dollara.
Árleg greiðslubyrði og kostnaður við rekstur verður að metast að lágmarki til 11,5% af
stofnkostnaði sem tekinn er að láni, er þýðir að greiðslubyrði af fjárfestingum er
eftirgreind.
Af 47.348 milljörðum króna. 5.445 milljarðar króna pr. ár.
Af 840 milljónum $. 96,6 milljónir dollarar pr. ár.
Til þcss að þcssi upphæð náist þarf vcrð pr. mill. að vera 33,35 mill. pr kw scm
er 33.350 þús $ pr GígaWst x 2900 GígaWxt í notkun í álbræðslunni,
scm gcrir 96,7 milljónir dollara pr. ár
Sömu forsendur gagnvart hlutfalli af álvcrði, sc það áætlað á 1900 $ pr. tonn þá
þarf 25,4% af álvcröi, upphæð scm cr 96.5 miljónir $ af 380 milljón $ söluveröi
á 200.000 þús tonnum af áli á ári.
Náist þessi vcrð ckki, bcr skilyröislaust að vcra á móti hvcrskyns raforkusölu til
Atlantal vcrkcfnisins.
Eftir að hafa yfirfarið ársskýrslur Landsvirkjunar frá 1982 til 1989 og athugað
heildarskuldastöðu fyrirtækisins þá hafa þær fremur hækkað en lækkað (Mynd 1. )í
dollurum talið, eftir að stórvirkjunum var hætt um 1983. hvaða forsendur eru fyrir því
er erfitt að gera sér grein fyriren mun þó að hluta til vera að stýring álántökum hefír verið
að líkum mjög misráðin þar sem að lánabreytingar úr dollar yfir í yen og vestur þýsk
mörk hafa verið framkvæmdar eftir að fyrirsjáanlegt var að dollar færi að falla en hinir
gjaldmiðlamir fóru að stíga í hlutfalli við $ 15
Myndrit 2. 3. 4. 5. skýra þessa þróun að hluta.
Myndrit 6. sýnir áætlaða heildarskuldaslöðu Landsvirkjunar ef að farið yrði í
framkvæmdirr við byggingu orkuvera fyrir Atlantal álbræðsluna.
Forsendumar eru þær að talið er að orkuver og línur muni kostaalltað840m.$og verður
þvíheildarskuldastaðal^ndsvirkjunaraðþcimframkvæmdumloknumum 1.5 milljarðurr x
dollara cf samningar yröu á þeim forscndum scm látiö cr í veöri vaka aö ckki yrði
greitt fyrir kw ncma 19,5 mills eða 15% af áætluöu álvcröi þá hleðst upp tap og
skuldir hækka en ef gerð er krafa um 11,5% grciðslu á ári fyrir kostnaðarverð
rakorkuframkvæmdana er hægt að lækka skuldimar og 11,5% viðmiðið skiptir sköpum 10
um hvort skuldir hækka eða lækka frá ári til árs á raunviröi.
Hér er yfirlit um fyrri feril í greiðslu afborgana af lánum Landsvirkjunar og sannar að
skilyrðislaus lágmarkskrafa veiður að vera 11,5% af höfuðstól skuldar vegna fjárfest- o
ingarí orkumannvirkjum. ( Heimildir ársskýrslur Landsvirkjunar 1982-89 )
1 Milljónir dollara
1982 83 84 85 86 87 88 89
Dollar % af
heildarlánum
1982 83 84 85 86 87 88 89
4 Japanskt Yen
% af heildarlánum
1982 83 84 85 86 87 88 89
5 Þýskt mark
% af heildarlánum
Ár Verðlag hvers árs Veiðlag hvers árs Afborganir Erlendir Mcðalvextir
Höfuðstóll skuldar Afborganir Á árinu Prósent pr.ár
1982 6.172.179 108.800 1.8% 11,5
1983 12.617.327 227.200 1.8% 10,1
1984 17.011.588 482.400 2.8% 10,5
1985 20.527.154 1.177.000 5.7% 9,2
1986 23.334.982 1.138.000 4.9% 9,1
1987 24.212.515 806.000 3.3% 8,2
1988 29.324.697 838.000 2.9% 8.1
1989 37.759.300 1.389.000 3.7% Flármálatlftmdi 199(
84 85 86 87 88 89
Atlantal
198990 91 92 93 94 95 96 »7 98 9Í2000
Heildarskuldir Landsvirkjunar í $
/extii- Milljónir dollara
Krafan er 11,5% af kostnaðarverði orkumannvirkja
Mlðvlkudagur 3. október 1990 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 5