Þjóðviljinn - 23.05.1991, Blaðsíða 3

ÍBAG
23. maí
er fimmtudagur.
143. dagur ársins.
5. vika sumars byrjar.
Sólarupprás í Reykjavík
kl. 3.49 - sólarlag kl.
23.02.
Viðburðir
Jón Engilberts listmálari
fæddur 1908. Verkalýðsfé-
lag Norðfirðinga stofnað
1921.
Þjóðviljinn
fyrir 50 árum
Þjóðviljinn bannaður.
fyrir 25 árum
Stór kosningasigur Al-
þýðubandalagsins í
Reykjavík. íhaldið aftur í
minnihluta meðal kjós-
enda. Góður árangur Al-
þýðubandalagsins víðs-
vegar um land. Stórfellt
fylgistap íhaldsins megin-
einkenni kosninganna.
Sá spaki
( hræsninni er það heimsk-
an fremur en illmennskan,
sem er yfirgnæfandi.
(Sri Ramatherio)
á afturvirkri vaxta-
hækkun húsnæðislána.
Sigurður T. Sigurðs-
son formaður Verka-
mannafélagsins
Hlífar, Hafnarfirði.
Það sem búið er að semja um áð-
ur og fólk hefur gert greiðsluáætl-
anir út frá, á ekki að breytast. Ef
breytinga er þörf verða þær sjálf-
sagt að koma til, en að hafa þær
afturvirkar er ekki hægt að gera
neinum manni. Hjá sumum dekka
svokallaðar vaxtabætur þessar
viðbótargreiðslur, en hjá öðrum
ekki, því vaxtabætumar hafa þak
sem ýmsir einstaklingar eru nú
þegar komnir upp í. Fjárhagsamál
fólks eru svo margbreytileg, að
ekki er hægt að gera neina reglu í
formum sem koma á móti aftur-
virkri vaxtahækkun húsnæðis-
lána. Þetta hefúr þegar haft áhrif
á fasteignamarkaðinn, þannig að
íbúðir hafa hækkað í verði. Það
sér það hver maður að nú verður
enn verra íyrir hinn almenna
launamann að eignast sitt eigið
húsnæði.
■ T •% r ~ ift
ASteinunn fóhannesdóttir skrifar
/
I sömu sporum
Ef sú kenning er rétt að
árangur baráttunnar
velti á þeim sem sækja,
þá kann að vera að
klofningi í íslenskri
kvennahreyfingu sé að einhverju
leyti um að kenna, að við erum
komnar skemmra en skyldi,
hvort sem við erum á leið til jafn-
réttis eða kvenfrelsis“.
Hvar standa íslenskar konur eft-
ir úrslit seinustu alþingiskosninga?
Hvað hefúr áunnist á nýliðnu
kjörtímabili? Hvemig mælist árang-
ur eða árangursleysi kvennabaráttu
s.l. íjögurra ára? Hvað segir Félags-
vísindadeild Háskólans? Hvað segir
Kvenréttindafélag Islands? Hvað
segir Kvennalistinn? Hvað segja
aðrar stjómmálakonur í fylkingar-
bijósti? Og hvað segja jafnréttis-
flokkamir Alþýðuflokkur og Al-
þýðubandlag?
Segir enginn neitt? Rikir al-
menn ánægja með útkomuna? 25%
alþingismanna em konur. 1/10 ráð-
herranna er kona. Forseti alþingis
er kona. Allt var þetta nákvæmlega
eins fyrir og eftir 20. apríl s.l. og
ekki líklegt að hlutföllin breytist að
ráði næsta kjörtímabil. En þess ber
að geta að á því seinasta tóku tvær
konur sæti á þingi sem varamenn
karla (Alþfl. og Sjálfstfl.) og festu
sig í sessi i kosningunum.
Til samanburðar má skoða
stöðu kvenna annars staðar í heim-
inum og sjá að hún er víðast verri
en á Islandi. En það má líka líta til
annarra Norðurlanda þar sem hún
er skárri, jafnvel miklu skárri, af
því það vill svo til að almenn kjör
kvenna og áhrif þeirra í stjómmál-
um fara nokkuð saman.
I Noregi em konur nú fonnenn
þriggja stórra stjómmálaflokka. Þar
hefúr sama konan tekið við embætti
forsætisráðherra öðm sinni og ráðu-
neyti hennar er skipað jafh mörgum
konum og körlum. í Svíþjóð em
40% alþingismanna konur og þriðj-
ungur ráðherraembættanna hvílir á
þeirra herðum. Finnar standa Svíum
og Norðmönnum nokkuð að baki
og sömuleiðis Danir, en Islendingar
reka klárlega lestina.
Ef önnur atriði em skoðuð og
borin saman eins og launamunur
karla og kvenna, þá kemur sama
upp á teninginn. Islenskar konur
fara verst út úr þeim samanburði á
Norðurlöndum. Launamunur milli
kynjanna er mestur hér og fór held-
ur vaxandi á seinasta kjörtímabili.
Þátttaka þjóðfélagsins í umönnun
barna er stjúpmóðurleg í meira lagi
á Islandi miðað við hin Norður-
löndin, þótt þátttaka kvenna í at-
vinnulífinu sé sambærileg. Einkum
er samanburðurinn við Svíþjóð Is-
lendingum afar óhagstæður. Það er
því meiriháttar áfall fyrir konu með
bam á forskólaaldri að flytja aftur
heim til fósturlandsins frá Svíþjóð.
Og ég segi þetta af tvítekinni, bit-
urri reynslu.
Hvað veldur þessum íslenska
drætti i jafnréttisbaráttunni sem
fleygir fram í nágrannalöndum okk-
ar? Er einhver félagsleg skýring á
því af hverju íslenskir karlmen eru
svona þéttir fyrir í vöminni, saman-
borið við kynbræður þeirra á öðrum
Norðurlöndum? Er það séríslensk
karlmennska að þumbast við að
sitja, þó að jafnréttishugsjónin sem
margir hverjir aðhyllast segi þeim
að annar hver maður hljóti að verða
að standa upp. Eða er sú kenning
sönn sem ég heyrði karlmann halda
ffarn í Ríkisútvarpinu fyrir fáum
dögum, að árangur baráttunnar velti
á þeim sem sækja?
Það fannst mér hörkuleg kenn-
ing. Hún þýðir að fátækar þjóðir
heims geti sjálfum sér um kennt
hvað þær em fátækar. Böm geti
sjálfúm sér um kennt hvað þau em
vamarlaus. Og að sjálfsögðu að það
sé sök kvenna ef lítið miðar í jafh-
réttisbaráttunni.
Samt hefúr íslensk kvennabar-
átta oft vakið heimsathygli.
Kvennaverkföllin tvö '75 og '85.
Kjör Vigdísar Finnbogadóttur for-
seta, sem var fyrsta konan í heimin-
um sem kosin var í embætti þjóð-
höfðingja í lýðræðislegum kosning-
um. Og stofnun og gengi Kvenna-
listans, sem var kröftug kvennaupp-
reisn og hefur skilað mörgum kon-
um inn á þing.
En tilvist Kvennalistans stað-
festir einnig þann ágreining sem er
meðal íslenskra kvenna, jafnt um
markmið og leiðir. Konur í kyn-
blönduðum stjómmálaflokkum
beijast fyrir jafnrétti, á meðan kjör-
orð Kvennalistans er kvenfrelsi.
Konur í karlaflokkum vilja breyta
þeim innan frá með því að saxa
smátt og smátt á völd karlanna og
setja konur til áhrifa í staðinn. Það
er einmitt sú aðferð, sem nú er að
skila miklum árangri á hinum
Norðurlöndunum. En Kvennalista-
konur afheita þessari leið í baráttu
sinni fyrir kvenffelsi. Kvennalistinn
sleit stjómmálasambandi við karla
til þess að geta ráðist á vamarmúra
þeirra með sameinuðu afli utan frá.
Og til þess að geta verið í friði fyrir
þeim með sín mál.
Slit stjómmálasambands er
áhrifamikil refsing þegar henni er
beitt í alþjóðastjómmálum og hún
þýðir oft langvarandi kalt stríð.
Sambandsleysið einangrar málsað-
ila hvom ffá öðmm, þar til sá sem
tapar meiru gefst upp. En einangr-
unin kennir líka báðum að lifa án
hins. Það ástand getur varað lengi.
Eg fæ heldur ekki séð, að Kvenna-
listinn sé á þeim buxunum að gefast
upp.
Stofnun Kvennalistans var rót-
tækasta aðgerð íslenskra kvenna í
stjómmálum í langan tíma. Hún
kom eins og reiðarslag yfir marga
karlmenn, einkum þá sem litu á sig
sem jafnréttissinna og enga kúgara.
En enginn gerir uppreisn að
ástæðulausu. Ekki þrælar. Ekki
þjóðir. Ekki unglingar. Ekki konur.
Það þarf ofbeldi til að bæla
uppreisn niður. Það þarf stjómlist
og samningavit til að sjatla málin
og komast að nýju samkomulagi.
Það þarf sáttfysi til að byija sam-
vistir á ný.
Kvennalistinn er einstakt, en
einangrað afl í stjómmáiunum. Það
kann að vera styrkur hans, en einn-
ig veikleiki. Og hann er kreddu-
flokkur að því leyti að hann gerir
tilkall til þess að vera flokkur
„sannra“ kvenna. Jafhréttissinnaðar
konur í blönduðum flokkum hafa
verið ásakaðar um svik við hinn
„sanna“ málstað, það hefur verið
bent á þær sem karlkonur og varað
við slíkum konum.
Ef sú kenning er rétt að árangur
baráttunnar velti á þeim sem sækja,
þá kann að vera að klofhingi í ís-
lenskri kvennahreyfmgu sé að ein-
hveiju leyti um að kenna, að við er-
um komnar skemmra en skyldi,
hvort sem við emm á leið til jafn-
réttis eða kvenffelsis.
Eg vona að niðurstöður seinustu
alþingiskosninga og óhagstæður
samanburður við önnur Norðurlönd
verði jafht til þess að íslenskar kon-
ur taki baráttuaðferðir sínar enn
einu sinni til endurskoðunar og að
íslenskir karlar sjái að sér og láti
konur njóta sannmælis.
Kvennalistinn sleit stjómmálasambandi við karla til
þess að geta ráðist á varnarmúra þeirra með samein-
uðu afli utan frá. Og til þess að geta verið í friði
fyrir þeim með sín mal.
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 23. maí 1991