Þjóðviljinn - 12.10.1991, Blaðsíða 2

Það sem dylst
bakvið pókerfésið
Það sem ekki var sagt vakti mun meiri athygli
þeirra sem hlustuðu á stefnuræðu Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra heldur en það
sem sagt var. Það kom fáum á óvart, nema
kannski einstaka Alþýðuflokksmanni, að stefna ríkis-
stjórnarinnar er ómenguð frjálshyggja, það hafa orð
og gjörðir ráðherranna sýnt á þeim fáu mánuðum sem
liðnir eru frá því að ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks tok við.
Davíð eyddi megninu af tíma sínum í að kenna síð-
ustu ríkisstjórn um allt sem aflaqa fer í íslensku sam-
félagi. Það teljast varla nýmæli því forsætisráðherra
hefur varla opnað munninn án þess að ráðast á björg-
unaraðgerðir síðustu ríkisstjórnar til að reisa við at-
vinnulíf landsmanna eftir að ríkisstjórn Þorsteins Páls-
sonar hafði nær rústað það.
Davíð talaði hinsvegar ekkert um hvernig ríkis-
stjórnin ætlaði að bregðast við þeim vanda sem nú
blasir við atvinnuvegunum vegna aflasamdráttar og
vaxtastefnu ríkisstjórnarinnar. Stefna ríkisstjórinnar
gagnvart atvinnuvegunum kristallast í orðunum: Þetta
kemur mér ekki við.
Hann minntist ekki orði á það að samningar flestra
launamanna eru nú lausir, né á hvern hátt ríkisstjórnin
ætlaði að koma inn í samningaviðræðurnar. Ekki einu
orði á mikilvægi þess að ró haldist á vinnumarkaðin-
um og mikilvægi þess að ný þjóðarsátt skapist. Slík
sátt skapast ekki nema lægstu launin hækki verulega.
Slík sátt skapast ekki nema ríkisvaldið komi inn í
samningana með jöfnunaraðgerðum, t.d. með því að
leggja SKatt á fjármagnstekjur og hátekjuskattþrep og
nota þær tekjur til að hækka skattleysismörkin og til
annarra tekjujafnandi aðgerða. En ríkisstjórnin aí-
greiðir kjaramálin á sama hátt og atvinnuvegina: Þetta
kemur okkur ekki við. Jafnvel þótt ríkið sé stærsti ein-
staki atvinnurekandinn.
Ólafur Ragnar Grímsson, formaður Alþýðubanda-
lagsins, benti á í ræðu sinni um stefnuræðu forsætis-
ráöherra að þjóðin þyrfti ekki stjórnarherra sem væru
að keppa til heimsmeistaratignar í pókerspili, heldur
ríkisstjórn sem leiddi saman fólkið í landinu og væri til-
búin að jafna lífskjörin.
Hann benti á að fyrir kosningar hefði Sjálfstæðis-
flokkurinn talað um að lækka skatta og draga úr ríkis-
útgjöldum, en reyndin væri hinsvegar sú að á næsta
ári myndi Sjálfstæðisflokkurinn standa fyrir meiri ríkis-
umsvifum en nokkru sinni fyrr og hærri skattaálagn-
ingu en dæmi væru um í sögu þjóðarinnar.
Það vekur athygli að það eru ekki breiðu bökin í
bjóðfélaginu sem eiga að bera þessa auknu skatta-
byrði og aðhaldið í rikisrekstrinum beinist ekki að
prjálinu, einsog bílakaup ráðherra eru til vitnis um.
pað eru sjúkir, aldraðir, barnafólk og námsmenn sem
eiga að bera höfuðþungann af þeim auknu skattaálög-
um sem fjárlagafrumvarpið boðar. Niðurskurðurinn
bitnar svo fyrst og fremst á heilbrigðismálum og
menningarmálum.
Hugmyndir ríkisstjórnarinnar um velferð koma ber-
lega í Tjós í stefnuskrá ríkisstjórnarinnar. Þar segir í
kaflanum um heilbrigðis- og tryggingamál að leitað
verði leiða til að gefa almenningi kost á að velja um
mismikla sjálfsáhættu gagnvart heilbrigðisþjónustunni
með breytilegu iðgjaldi í einhverri mynd.
Þetta plaqg kallar ríkisstjórnin „Velferð á varanleg-
um grunni", pegar réttnefni krógans er: Atlaga að vel-
ferðinni. Þetta er það sem formaður Alþýðubanda-
lagsins átti við þegar hann talaði um pókerspilarana í
ráðuneytunum. Þeir segja eitt en meina annað.
Sá sleipasti þeirra er þó forsætisráðherrann, því
hann varaðist að segja nokkurn skapaðan hlut í
stefnuræðu sinni sem skipt gæti landsmenn máli. En
landsmenn sjá í gegnum pókerfésið og bví er nú
meira spáð í það sem ekki var sagt heldur en það
sem sagt var.
-Sáf
Þióðviliinn
Málgagn sósíalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ritstjómarfulltrúar: Árni Þór Sigurösson, Sigurður Á. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Siðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 110 kr. Nýtt Helgarblaö: 170 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1200 kr.
LIPFT & SKORIiÐ
Jón Ormur
hefur orðið
I blaði sem stúd-
entafélagið Röskva gaf
út í tilefni áttræðisaf-
mælis Háskóla Islands,
er birt fróðlegt viðtal
við Jón Orm Halldórs-
son lektor í stjómmála-
fræði. En Jón Ormur
hefur oftar en ekki
komið við sögu með
sérstæðum hætti: Hann
var aðstoðarmaður
Gunnars Thoroddsens
forsætisráðherra og
hraktist úr Sjálfstæðis-
flokknum fyrir bragð-
ið. Og hann hefur valið
sér svið sem ekki er
sérlega hátt skrifað hjá
Islandsbúum kærum,
en það eru stjómmál
þriðja heimsins. Er
þess skemmst að minn-
ast að meðan obbinn af
íjölmiðlum hélt uppi
mjög svarthvítri og
einfaldaðri mynd af
tíðindum við Persaflóa
og styrjöld þar kom
Jón Ormur til útvarps-
hlustenda mörgum
fróðleik sem drjúgur
má vera til sæmilegs
skilnings á vemleika
þeirra þjóða sem játa
Islam.
Við erum ekki
með
Jón Ormur talar í
viðtalinu mikið um það
hve rækilega Islend-
ingum tekst að vísa frá
sér vandamálum þriðja
heimsins. Þetta kemur
m.a. fram í því, að Is-
lendingar eru (að því
er skoðanakannanir
herma) hæstánægðir
með framlag sitt til þróunarmála
og hjálparstarfs í þriðja heiminum
- eins þótt í raun séum við einna
aílast á merinni í þessum efnum,
einna sínkastir á aðstoð, hverju
nafni sem hún nefnist.
Jón Ormur tengir þessa sjálf-
umgleði (og þá skort á sjálfsgagn-
rýni) meðal annars við það að Is-
lendingar séu skelfílega uppteknir
af sjálfum.sér, finnist engin vanda-
mál á dágskrá nema þau sem að
þeim sjálfum snúa (og eru vitan-
lega mesti tittlingaskítur í saman-
burði við þann vanda og þá neyð
sem steðjar að fjölda þriðjaheims-
þjóða). Nokkuð til í þessu. Að
minnsta kosti hafa mörlandar haft
einstakt lag á því að vísa því böli
frá sér sem þeir kæra sig ekki um
að sjá. í framhaldi af því hefur það
orðið nokkuð frekur siður að ís-
lcndignar taki þátt í alþjóðlegu
samstarfi ýmisskonar með því
hugarfari að það sé sjálfsagt að
þcir njóti góðs af - en alls ekki
sjálfsagt að þeir láti citthvað af
hcndi rakna scm um rnunar. Hér
hclst römm sérgæska í hendur við
vanmctakennd í hörðum hnút.
Vanmctakcnnd scm scgir: við cr-
um svo fáir að við getum ckki gert
neitt sem um munar. Og heldur
áfram - sér til þæginda: en HINA
munar ekkert um að láta okkur
hafa eitthvað scm okkur munar um
- vcgna þess hvc VIÐ erum fáir!
Eðlisávísun og
hægrikenning
Ekki vill Jón Onnur tclja að
allir séu alveg á sama báti í þcss-
um efnum. Þegar hann talar um
áliuga sinn á málum þriðja heims-
ins segir hann sem svo:
„Þar fannst mér eðlisávísun
niín allt önnur cn félaga minna í
Sjálfstæðisflokknum. Það var frek-
ar að ég fyndi til samstöðu nieð
vinstri mönnum í þeim efnum. Það
er einfaldlega þessi spuming að
standa með þeim sem eiga erfitt,
standa með þeim undirokuðu gegn
þeim sem í skjóli máttar síns nota
þennan mátt með einhverjum
hætti.“
Jón Ormur notar hér fróðlcgt
orð: „eðlisávísun“. Og gerir þá
þann greinarmun á vinstri og
hægri að milli þessara tveggja pól-
itísku hópa sé misskipt samstöðu
með þeim undirokuðu, þeim sem
eiga erfitt. Það er ærin ástæða til
þess að taka undir þetta mat. Ekki
vegna þess að vinstrimenn hafi
alltaf verið duglegir og sjálfum sér
samkvæmir í samstöðumálum,
heldur vegna þess að þeir hafa þó
sýnt áhuga, tekið mál þróunarríkja
allrækilega inn í sína heimsmynd,
á dagskrá yfir það sem brýnt er.
Hinsvegar hefur sú viðleitni farið
vaxandi meðal hægrimanna að
vísa málum frá sér. Notfæra sér
allskonar mistök í þróunaraðstoð
til að „sanna“ að hún eigi ekki rétt
á sér yfir höfuð. Það eina sem
þriðjaheimsþjóðir þurfi að gera sé
að koma sér upp markaðsbúskap
og þá muni allt veitast þeim að
auki. Með þessu móti er skapað
þægileg „fjarvistarsönnun" ef svo
mætti segja. Allri ábyrgð á bág-
bomu ástandi í tilteknu þriðja-
heimslandi er velt yfir á lands-
menn sjálfa og ekki spurt um neitt
annað.
Hver ber ábyrgð?
Það er að sönnu rétt að vandi
fátækra landa er ekki barasta bund-
inn síversnandi viðskiptakjörum
þeirra við hinn iðnvædda lieim.
Hér koma og við sögu mikilvægir
þættir eins og afleitt stjómarfar. En
þá má aftur spyrja: hvers á saklaus
ahnenningur að gjalda? Á dögun-
um var þessi KJippari hér að lesa
grein þar scm vikið var að vanda
Filippseyinga. Þeir skulda lifandis
býsn og verða - að fyrirskipan Al-
þjóðabankans og annarra lánar-
drottna - að herða enn sultarólina
til að fá einhverja fyrirgreiðslu
áfram. Sá „niðurskurður á ríkisút-
gjöldum" sem hljóniar eins og
englasöngur í eyrum herskárra
frjálshyggjumanna, kemur m.a.
fram í niðurskurði á lélegri heil-
brigðisjijónustu. Sem leiðir til þess
beinlínis að mikill fjöldi bama
deyr á Filippseyjum á ári hverju
blátt áfram í nafni afborgana og
vaxta á skuldum við hinn ríka
heim.
Og hvemig vom þær skuldir til
komnar? Þær urðu ekki síst til á
dögum Marcosar forseta og ein-
ræðisherra, sem drottnaði yfir eyj-
unum með sínu spillta stjómarfari
í skjóli bandarísks hervalds — enda
talinn mjög liðtækur bandamaður
gegn kommúnisma. Þessi sami
Marcos stal dtjúgum hluta af þeim
lánum og þeirri aðstoð sem landið
fékk og kom úr landi - þar er um
að ræða upphæðir sem svara mil-
jörðum dollara. Og eftir situr sak-
laus almenningur með „þjóðar-
skuld“ sem er að sliga þetta fátæka
land sem nú er einna helst þekkt á
Vesturlöndum fyrir þá svívirðilegu
notkun á bömum og unglingum
sem fram kemur í umfangsmiklum
„kynlífstúrisma“.
Af valkostum
Jón Ormur kemur víða við -
m.a. talar hann um það að flokka-
kerfið íslenska sé ónýtt, flokkamir
séu „algerlega vanmegnugir til
þess að móta stefnu“. Eða þó ekki
væri nema valkosti.
Það er ekki nema satt og rétt að
íslenskir flokkar eru vanburða og
ístöðulitlir í stefnumálum. En þá
má spyija: emm við mjög frá-
bmgðnir öðrum Vesturlandabúum
í þessu efni? Menn hafa ofl átt erf-
itt með að koma auga á „valkost-
inn“ jafnvei í einföldu tveggja
flokka kerfi eins og í Bandaríkjun-
um. Menn hafa átt erfitt með að
átta sig á stökkbreytingum i flokk-
um eins og Sósíalistaflokki Spán-
ar: hann er innanlíðar orðinn allt
annar flokkur en sá sem menn
kusu. Menn búast sjaldan við
miklum breytingum þegar stjóm-
arskipti verða. Astæðan er einna
helst sú að flestir flokkar gerast
nokkuð miðsæknir efiir því sem
þjóðfélagið gildnar um miðjuna
(þeas. þeim fjölgar sem búa við
miðstéttarkjör og hafa miðstéttar-
viðhorf). Önnu1- ástæðan fyrir
óskýrleik margra flokka er sú, að
þeir verða allir að eltast við þá
merkilegu höfuðsannfæringu kjós-
enda að það eigi bæði að skera
niður rikisútgjöld og lækka skatta
og um leið auka útgjöld til allra
helstu velferðarmála.
En kannski ætlar Davíðsstjóm
nú loksins að taka af okkur ómakið
og vafann með svo eindreginni
hægristefnu að línur skýrist á nýj-
an leik. Fátt er svo með öllu illt...
ÁB
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 12. október 1991
Síða 2