Þjóðviljinn - 22.11.1991, Side 4

Landsfundur
Alþýðubandalagsins
Tíundi landsfundur Alþýðubandalagsins var settur í
gær. Ólafur Ragnar Grímsson, formaður flokksins, setti
fundinn og drap á flest meginatriði þjóðmálaumræðunn-
ar um þessar mundir.
Staða Alþýðubandalagsins við upphaf tíunda lands-
fundarins er sterk. Fylgi flokksins mælist um 20% í
skoðanakönnunum, síöast í könnun SKÁÍS sem birtist í
þessari viku. Flokkurinn hefur frá því í sumar hlotið
stuðning um fimmtungs kjósenda í skoðanakönnunum,
en það er ekki ósvipað, og jafnvel ívið meira fylgi en
flokkurinn hafði á sjöunda og áttunda áratugnum. Þegar
haft er í huga að Kvennalistinn hefur síðan komið til
sögunnar og tekið eitthvert fylgi frá Alþýðubandalaginu,
má segja að þessi árangur flokksins í skoðanakönnun-
um sé jafnvel enn meiri en tölurnar sýna. Málefnalega
stendur flokkurinn tvímælalaust vel. Þingmenn flokksins
hafa í sumar farið vítt og breitt um landið, fundað með
launafólki og forráðamönnum fyrirtækja og sveitarfé-
laga. ( þeirri yfirreið kom glöggt í Ijós ótti fólks við at-
vinnustefnu núverandi ríkisstjórnar, og málflutningur Al-
þýðubandalagsins átti augljóslega hljómgrunn hjá
landsmönnum. Það kemur æ betur að í Ijós hversu
miklum árangri fyrrverandi ríkisstjórn náði í efnahags-
og atvinnumálum. Nú er verið, undir stjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks, að rífa niður þann árangur í
óþökk landsmanna. Meirihluti þjóðarinnar treystir heldur
ekki núverandi stjórn, ef marka má skoðanakannanir.
Af þessum sökum er brýnt að landsfundurinn styrki
flokkinn enn frekar. Það gerist ef tekið verður á mikil-
vægustu málum fundarins af sannfæringu og trúverð-
ugleika og ef það verður samhentur flokkur sem lýkur
landsfundarstörfum á sunnudaginn.
Áfundinum verða lögð fram drög að nýrri stefnuskrá.
Nýja stefnuskráin er, ef samþykkt verður, mun styttri en
núverandi stefnuskrá frá 1974, og að sama skapi hnit-
miðaðri. Margt hefur breyst frá því gildandi stefnuskrá
var samþykkt. Ekki síst á það við um breytingar í al-
þjóðamálum, en sömuleiðis hafa komið til nýjar áhersl-
ur. Umhverfismálin fá t.d. mun veglegri sess í stefnu-
skrárdrögunum en áður í samræmi við aukið vægi
þeirra mála í samfélaginu. Ennfremur er í stefnuskrár-
drögunum lögð áhersla á að í samstarfi íslands við aðr-
ar þjóðir beri að tryggja full yfirráð yfir sameiginlegum
auðlindum.
Evrópumálin hljóta tvímælalaust að koma til ítarlegr-
ar umfjöllunar á landsfundinum. Alþýðubandalagið átti
þátt í að ákveðið var að fara í viðræður ásamt hinum
EFTA- ríkjunum um evrópskt efnahagssvæði. Þá voru
settir margs konar fyrirvarar sem í tíð núverandi ríkis-
stjórnar hafa flestir fokið fyrir lítið. Alþýðubandalagið er
því óbundið af þætti fyrrverandi ríkisstjórnar í Evrópu-
málinu nú þegar heildarsamningur hefur verið gerður og
taka þarf afstöðu til hans. í fyrsta lagi hlýtur landsfundur
Alþýðubandalagsins að ítreka kröfu forystumanna
flokksins, ASÍ, BSRB o.fl. um þjóðaratkvæðagreiðslu. í
öðru lagi hlýtur landsfundurinn að hafna aðild að Evr-
ópubandalaginu og taka þá afstöðu til samningsins um
EES sem tryggir að ekki komi til aðildar að EB um miðj-
an þennan áratug, þegar flest hinna EFTA- ríkjanna
verða gengin EB á hönd. Og í þriðja lagi hlýtur flokkur-
inn ennfremur, í samræmi við drögin að nýrri stefnu-
skrá, að hafna hvers konar afsali valds til yfirþjóðlegra
stofnana eða þjóðríkja.
Atvinnumálin munu setja svip sinn á landsfund Al-
þýðubandalagsins. Þar er þörf heildstæðrar og upp-
byggilegrar atvinnustefnu í stað „kemur-mér-ekki-við“
stefnu ríkisstjómarinnar. Á þessu sviði á Alþýðubanda-
lagið góð sóknarfæri, enda var það ekki sist atvinnu-
stefna flokksins sem kom atvinnulífinu á réttan kjöl
haustið og veturinn 1988-1989, eftir kafsiglingu ríkis-
stjórnar Sjálfstæðis-, Framsóknar- og Alþýðuflokks.
Alþýðubandalagið á því tvímælalaust góða mögu-
leika um þessar mundir að styrkja mjög stöðu sína ef
rétt er á málum haldið.
ÁÞS
Helgarblaö
Útgefandi:
Útgáfufélagið
Bjarki h.f.
Framkvæmdastjóri:
Hallur Páll Jónsson
Ritstjórar:
Árni Bergmann,
Helgi Guðmundsson.
Ritstjórnarfulltrúar:
Árni Þór Sigurðsson,
Sigurður Á.Friðþjófsson
Umsjónarmaður
Helgarblaðs:
Bergdis Ellertsdóttir
Auglýsingastjóri:
Steinar Harðarson
Afgreiðsla:
» 68 13 33
Auglýsíngadeild:
«68 13 10-68 13 31
Símfax:
68 19 35
Verð:
170 kr. í lausasölu
Setning og umbrot:
Prentsmiðja
Þjóðviljans hf.
Prentun:
Oddi hf.
Aðsetur:
Síðumúla 37,
108 Reykjavík
B æ k u r
Slitnar þráðurinn?
Stefán Jón Hafstein
Guðirnir eru geggjaðir
Ferðasaga frá Afríku
Mál og menning 1991
Stefán Jón Hafstein starfaði
nokkrum sinnum tímabundið á veg-
um Rauða krossins í Afriku á árun-
um 1985-1988. Mest í Eþíópíu en
einnig í Súdan að því er þessi bók
hermir. Sem kemur við í gamalli og
nýrri sögu, þjóðháttum, annarlegum
siðum og mörgu öðru, en snýst þó
mest um mannfellinn mikla í þessum
löndum, hungursneyð, sem og um
neyðarhjálp og aðstoð til sjálfsbjarg-
ar og annað sem mikið hefur verið á
dagskrá á Vesturlöndum á seinni ár-
um.
Hefur margur skrifað um það
sem smærra var.
Bókin göfgar
fjölmiðlarann
Nú er kannski fyrst að spyrja:
hvenig reiðir útvarpsmanni, fjöl-
miðlahauki svonefndum, af sem rit-
höfundi? Stefán Jón er reyndar ekk-
ert yfir sig hrifinn af frammistöðu
kollega sinna í hungurlöndum. Við
getum til dæmis vísað í grimma lýs-
ingu á belgísku sjónvarpsliði sem
kemst ekki leiðar sinnar til að mynda
neyðina og tekur mikið út yfir því
óréttlæti heimsins: „Hvergi er neyðin
stærri en hjá myndaiausum sjón-
varpsfréttahauki. Hvemig er ástandið
upp við iandamæri Eþíópíu? Ég
staðfesti orðróm um vaxandi straum
(flóttamanna) frá Eritreu og Tígrei.
Þá glaðnar yfir þeim og þeir eygja
von um að ferðinni sé bjargað".
Þeir eygja von - þetta er stutt og
laggott og segir margt um fréttabras-
kið með neyð miljóna manna, sem
stundum fyllir sjónvarpsskjái vikum
saman og dettur síðan út aftur eins
og hendi væri veifað. Ekki vegna
þess að neyðin sé liðin hjá - heldur
vegna þess að sjónvarpið er svo
aumur miðill að geta ekki verið
nema á einum eða tveim stöðum í
einum með allar sínar græjur: því
meira af sjónvarpi, þeim mun meira
af því sama.
Nema hvað: við skulum slá því
föstu að höfúndurinn geri sitt til að
færa sönnur á að ferðabókin þurfi
ekki að liða undir lok, hvað sem
ljóðsvakamiðlar andskotast í sinni sí-
bylju. Við getum líka sagt: bókin
(með sinni sérkennilegu eilífð) göfg-
ar dagskrárgerðarmanninn. Hann á
sér dágóða lýríska spretti um marga
hluti, til að mynda yfirþyrmandi
flugnasæg Afríku. Hann hefúr gott
auga fyrir hinu sérstæða þar sem
hann eigrar sem svo margir aðrir
Afríkufarar á milli þess að vita af sér
meðal gamalla „sammannlegra"
kunningja (ég kannast við þessa
stráka sem sparka bolta, við þessar
konur sem eru sífellt að reyna að ná
endum saman) - og þess að vita af
sér í öðruvísi heimi. Eins og sjá má í
kafla af lygilegu brúðkaupi mitt í
hörmungunum. Þama er líka mjög
skemmtileg saga af langt aðkomnum
gesti sem verður var við vaxandi
kurr meðal heimamanna vegna þess
að svo virðist sem hann fyrirlíti þann
unað sem hafa má af eþíópskum
konum: gott ef hann er ekki orðinn
sönn óheillakráka í héraðinu. Svo
mikið er víst að ekki kemur dropi úr
lofti og er þó löngu tími til kominn.
Og svo þegar hann loksins sýnir
nokkum lit í þessu máli, þá er eins
og við manninn mælt: regnið lang-
þráða steypist yfir bæinn! Og um
stund finnst lesandanum að hann sé
kominn aftur í einhveija af þessum
notalega hlálegu sögum sem Somer-
set Maugham og hans nótar settu
saman um uppákomur nýlendutím-
ans: tja hvað breytist i heiminum og
hvað breytist ekki?
Er hægt að hjálpa?
En það er hungrið og hjálpar-
starfið sem mestu skiptir, eins og
fýrr segir.
Vel mæhi segja að bókin væri
skrifúð í þversögninni miðri. Höf-
undur er ekki einn þeirra sem hafa
allt á homum sér, tína saman allt það
sem er að hjálparstarfí fulltrúa hins
velmegandi minnihluta heimsbúa á
neyðarsvæðum - til þess að sveia
svo öllu saman. Hann veit hinsvegar
vel af því öllu: bmðli í hjálparstofn-
unum, okri á flutningum, spillingu
valdhafa og embættismanna á hung-
ursvæðunum. Hann gerir líka grein
fýrir þverstæðum í því starfi sem
einna skynsamlegast virðist: að
styðja fólic til sjálfsbjargar. Einnig
það getur snúist í andstæðu sína: fólk
verður háð áffamhaldandi aðstoð.
Með öðmm orðum: Stefán Jón gefúr
sér ekki neina þægilega bjartsýni,
öðm nær. En hann vill heldur ekki
nota vandamálasúpuna til að sturta
henni yfir hjálpameistann og slökkva
hann. Bæði vegna þess að slíkar
hundakúnstir em siðlausar og svo
vegna þess að hér og þar er eitthvað
sem gerir gagn. Eða svo sýnist að
minnsta kosti enn snemma í bókinni
þar sem segir frá áætlun um að lyfta
búskap öllum í litlu héraði:
„Kannski klúðrast þetta allt -
eða sumt. Ef sæmilega gengur munu
250.000 manns njóta þess á einhvem
hátt. Þetta er íbúafjöldi lítillar eyju
norður við ysta haf. Kostnaður er
rúmlega 3000 krónur á mann. Fram-
tíð gerist varla ódýrari nú á dögum“.
Þar með er að vísu ekki öll saga
sögð. Höfúndur á eftir að fara til
Súdan og svífa í þyrlu milli hungur-
plássa vestast í landinu þar sem eyði-
mörkin skríður fram jafnt og þétt,
þar sem eymdin er stærri en orð lýsa.
Og það er þá sem honum finnst að
„guðimir séu geggjaðir": guðimir
eru hann sjálfur og aðrir þeir sem
fljúga á milli örvæntingarplássa að
skrásetja hungurstig og dauðalíkur
bama (svo talað sé skriffinnskumál-
ið) og reikna út þörf fýrir neyðar-
hjálp sem mun sannarlega berast of
seint. Þá er svo komið að „sammann-
legi þráðurinn" sem tengir höfúndinn
og hans líka við heim neyðarinnar,
hann er blátt áfram slitinn. Það virð-
ist engin brú til að ganga eftir: „Milli
guðsins sem kom af himnum og
mannanna á jörðunni var ekkert".
Dapurleg niðurstaða vitaskuld, en
skiljanleg - og kannski tengd sjálf-
svamarþörf gestsins: ég get þetta
ekki lengur, ég verð að klippa á
þennan þráð. Hver veit - nema ef að
endanlega væri á „bláþráðinn“
klippt, þá yrði bókin varia til.
Hjálparfólk, pólitík
Ótal spumingar em á kreiki yfir
slíkri bók og fleiri en svarað verði.
Til dæmis vegna þess að dvöl höf-
undar er of stutt til að hann kynnist
einstaklingum sem skyldi. Væri þó
meir en forvitnilegt að kynnast nánar
til dæmis þeim „málaliðum mannúð-
arinnar", hjálparstarfsliðsmönnum,
sem hann rekst á hér og þar og gefúr
nokkuð svo kaldranalega mynd af.
Þegar skýrt er frá ástæðum hugnurs-
neyðar kemur skýrast fram sá þáttur
sem tengist vítahringnum: fátækt,
rangir búskaparhættir, hnignun
landsins, þurrkar sem drepa mann-
fólkið, ofsaregn sem skolar burt
landinu. Stjómmálaþátturinn er ra-
kinn að nokkru en mörgum spum-
ingum þar ósvarað eins og vænta
mátti. Lesandinn getur til dæmis átt-
að sig á því að „marxisminn" hjá
herforingjunum í Addis Ababa á
þessum tíma risti ekki sérlega djúpt
og lítur einatt út eins og hláleg skop-
stæling á allt öðmm samfélögum. En
að öðru leyti er allt sem heitir pólit-
ískir valkostir í Austur-Afríku eins
og utan dagskrár. Aftur á móti er því
einkar vel lýst hve fáránlegar afleið-
ingar á þessum slóðum hefúr hin
gamla og einfalda arabíska formúla:
Övinur míns óvinar er minn vinur.
Hér er ekki síst átt við það hvemig
stjómir Sómalíu og Eþíópíu hölluðu
sér á víxl að Sovétríkjunum og
Bandarikjunum - án þess að það
skipti í rauninni nokkru máli fyrir
ástandið innanlands hver studdi
hvem.
Ekki má gleyma því að mynda-
kostur mikill er í bókinni eftir höf-
undinn. Ágætar myndir margar
hveijar en einhverra hluta vegna
finnst manni að þær hefðu allar átt
að vera svarthvítar, það hefði hæft
efhinu betur. Litmyndir hafa þá nátt-
úm að vera ískyggilega flottar.
NÝTT HELGARBLAÐ
4 FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1991