Dagblaðið Vísir - DV - 27.06.2000, Blaðsíða 6

• 22
ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 2000
tólvui takni
vísinda

Lífslíkur í helstu iönríkjunum:
Gamlir lifa enn
þá lengur
Lengi lifi lang-
lífið. Um miðja
21. öldina getur
fólk í helstu
iðnríkjum
heimsins átt
von á því að
lifa lengur en spár yfirvalda
höfðu gert ráð fyrir, þökk sé
framförum í visindum og læknis-
fræði.
Þannig segja vísindamenn að
lífslíkur Japana verði 90,9 ár, eða
heilum átta árum meira en sam-
kvæmt spám. Aukningin er
hvergi meiri. Lífslíkur Frakka
verða 87 ár í stað 83,5 ára, ítala
86,2 ár í stað 82,5 ára og þannig
mætti áfram telja.
Nýju útreikningarnir sem
Shripad Tuljapurkar og aðrir vís-
indamenn við Mountain View
Research rannsóknarstofnunina í
Los Altos í Kaliforníu stóðu fyrir
byggjast á nýjum lýðfræðilíkön-
um af dánartíðni fimm áratuga í
sjö helstu iðnríkjum heims. Skýrt
er frá niðurstöðunum í tímarit-
inu Nature.
„Dánartíðnin fyrir hvert ald-
ursskeið hefur lækkað með nokk-
uð stöðugum hraöa í hverju land-
anna fyrir sig á þessu tímabili,“
segja visindamennirnir í grein
sinni.
Nýju útreikningarnir gera
einnig ráð fyrir breytingum í
hlutfallinu milli þeirra sem orðn-
ir eru 65 ára, og eru háðir öðrum,
og vinnandi fólks árið 2050. Sex
prósent aukning er í Bretlandi en
40 prósent aukning í Japan, mið-
að við spár heilbrigðisyfirvalda.
Richard Suzman, aðstoðarfor-
stjóri bandarísku öldrunarmála-
stofnunarinnar (NIA), segir að
það skipti miklu máli fyrir allt
skipulag þjónustu að geta spáð
fyrir um fjölgun aldraðra.
„Lítil aukning í lífslíkum hefur
í för með sér mikla fjölgun ein-
staklinganna," segir Suzman.
Ekki njóta þó allir góðs af auk-
inni tækni og framförum í lækna-
i iv r
i' liti . ■
Gamalt fólk í þróuðustu iðnríkjunum getur átt von á því að lifa lengur en spár
heilbrigðisyfirvalda um langlífi gera ráð fyrir.
vísindum. Lífslíkur fólks í þróun- vænst að verða meira en 65 ára
arlöndunum aukast ekki. Annars og í Afríku sunnan Sahara eru
staðar en í þróuðustu markaðs- lífslíkurnar undir fimmtíu árum.
og iðnrikjunum getur fólk ekki
Ungar stúlkur skyldu hugsa sig tvisvar um áöur en þær þamba gos:
Gosdrykkja vond ffyrir beinin
Táningsstúlkur
sem drekka kóla-
drykki eiga fimm
sinnum frekar á
hættu að brjóta í
sér beinin en
stúlkur sem láta gosdrykkina eiga sig.
Og það sem meira er, vandinn sem af
þessu hlýst getur fylgt þeim allt til
elliáranna.
Svona hljóða niðurstöður rann-
sóknar á 460 bandarískum framhalds-
skólastúlkum sem Grace Wyshak við
Harvardháskóla stjórnaði og sagt er
frá i riti bandrísku læknasamtakanna
um barna- og unglingalækningar.
Wyshak telur að ein hugsanleg
skýring á þessu sé sú að gosdrykkir
innihalda fosfórsýru. Sýnt hefur verið
fram á að fosfór hamlar beinþroska.
„Við teljum að fosfórsýran kunni
að tengjast beinbrotunum," segir hún.
Neville Golden frá læknamiðstöð
gyðinga á Long Island í New York
segir i annarri grein í ritinu að nið-
urstöður Wyshak séu skelfileg tíð-
indi. Hann varar þó við því að frek-
ari rannsóknir séu nauðsynlegar til
að komast að hinu sanna um or-
sakasamhengi milli gosdrykkju og
beinbrota.
Rannsókn Wyshak tók hins vegar
ekki með í reikninginn mataræði
stúlknanna, svo sem kalsíumneyslu
sem er talin lykillinn að beinmynd-
un. Þá voru aðrir áhættuþættir fyr-
ir litlum beinmassa, eins og reyk-
ingar, ekki metnir.
Stúlkurnar voru ekki spurðar að
því hvort þær drykkju mjólk sem er
auðug af kalsíumi og því nauðsyn-
leg fyrir beinin. Wyshak segir að
margir telji að stúlkur drekki gos-
drykki í staðinn fyrir mjólk.
Hún bendir á að á sama tíma og
unglingar hafi aukið gosdrykkja-
neyslu sina hafi þeir dregið úr
mjólkurdrykkju.
Áhrif gosdrykkjunnar geta varað
fram á elliárin þegar sumar konur
Rannsóknir í Bandaríkjunum benda
tii að samband sé milii gosdrykkja-
þambs og aukinnar hættu á bein-
brotum meðal unglingsstúlkna.
fá beinþynningu sem veikir beinin
og gerir þau stökk.
„Samband er milli beinmassans
„Samband er milli
beinmassans sem
stúlkumar öðlast á
unglingsárum og
beínmassans á eliiár-
unum. Niðurstöður
þessar hafa ekki að-
eins þýðingu fyrír ung-
iinga heldur einníg
gamaít fólk,“ segir
Wyshak.
sem stúlkumar öðlast á unglingsár-
um og beinmassans á elliárunum.
Niðurstöður þessar hafa ekki aðeins
þýðingu fyrir unglinga heldur
einnig gamalt fólk,“ segir Wyshak.
Cc ílistributeur a cté cootröic par
Coca-Cofo Emriprae S.A.
Toutcs les hoissons contcnues
dans cc distributeur stmt
autorisées á b vaue
Nýjar rannsóknir á áhrifum jarðskjálfta á þungaðar konur:
Börnin koma fyrr í heiminn
Bandarískir vísindamenn segja að streita af völdum jarðskjálfta gangsetji
klukku í fylgju vanfærra kvenna og geti valdið því að þær fæða börn sín fyr-
ir tímann.
Streita sem kon-
ur á fyrstu mán-
uðum meðgöng-
unnar verða fyr-
ir þegar jarð-
skjálfti ríður
yfir getur orðið til þess að þær fæði
bömin of snemma.
„Við höfum sett fram kenningu
um að streita kunni að gangsetja
klukku i fylgjunni sem ákvarðar
lengd meðgöngunnar," segir Laura
Glynn, einn vísindamanna við Kali-
forníuháskóla í Irvine sem rannsök-
Glynn segir að streita,
ekki aðeins af völdum
« umhverfisins, eins og
jarðskjálfta, heldur
einnig streita í hjóna-
bandinu og á vinnu-
stað, sé líkleg til að
hafa áhrif á klukkuna í
fylgjunni og stytta
meðgönguna.
uðu svokallaðan Northridge jarð-
skjálfta sem varð í Kaliforníu i janú-
ar 1994. Vísindamennimir greindu
frá niðurstöðum sínum á þingi
bandarískra sálfræðinga fyrir
skömmu.
Visindamennimir skoðuðu fjöru-
tíu konur. Fimm þeirra voru á fyrstu
þremur mánuðum meðgöngunnar
þegar skjálftinn reið yfir og þær ólu
böm sín þegar 38,05 vikur voru að
meðaltali liðnar af meðgöngutíman-
um. Átta konur sem voru á þremur
síðustu mánuðum meðgöngunnar
áttu börn sín hins vegar eftir 38,99
vikna meðgöngu að meðaltali.
Einnig voru skoðaðar ellefu konur
sem höfðu þegar fætt börn sín þegar
jarðskjálftinn varð. Meðganga þeirra
var að meðaltali 39,49 vikur. Full
meðganga er talin 40 vikur.
Jarðskjálftinn í Northridge, sem er
úthverfi í Los Angeles, mældist 6,7
stig á Richter. Hann varð rúmlega
fimmtíu manns að bana og skildi
þúsundir eftir í sárum. Eignatjón af
völdum skjálftans var metið á um 40
milljarða dollara.
I rannsókninni kemur fram að
fylgjan er ekki bara hlutlaus sía milli
móðurinnar og fóstursins eins og
áður hafði verið talið, að sögn Glynn.
Hún er innkyrtill sem svarar áreiti
og framleiðir hormón og peptíð á
meðgöngutímanum sem fara um
blóðrás bæði móður og fósturs og
hafa áhrif á þá lífeðlisfræðilegu þætti
sem ákvarða lengd meðgöngunnar.
Glynn segir að streita, ekki aðeins
af völdum umhverfisins, eins og jarð-
skjálfta, heldur einnig streita í hjóna-
bandinu og á vinnustað, sé líkleg til
að hafa áhrif á klukkuna í fylgjunni
og stytta meðgönguna. Þá segir
Glynn að rannsóknin hafi leitt í ljós
að tilfinningaleg viðbrögð við streitu
séu meiri snemma á meðgöngutím-
anum en síðar.
Miðjarðarhafið
skreppur saman
Yfirborð hafa
heimsins hefur
farið hækkandi
síðustu fjörutíu
árin nema yfir-
borð Miðjarðarhafsins. Það hef-
ur lækkað.
Að sögn tímaritsins New Sci-
entist hafa gróðurhúsaáhrifin
valdið því að sjávaryfirborðið
hefur hækkað um rúman millí-
metra á ári á síðustu öld. Frá ár-
inu 1960 hefur Miðjarðarhafið
aftur á móti lækkað um allt að
1,3 millímetra á ári.
Michael Tsimplis við haf-
rannsóknarstöðina í Sout-
hampton á Englandi, sem upp-
götvaði þetta með mælingum
sínum, segir að mikinn hluta
vanda Miðjarðarhafsins megi
rekja til aukinnar seltu í sjón-
um og til stíflubygginga.
Þá hefur úrkoma farið minnk-
andi síðan 1960 vegna vaxandi
loftþrýstings yfir hafinu.
Líkamsræktin sann-
ar enn gildi sitt
Konur sem
stunda líkams-
rækt í hálftíma á
dag og jafnvel
þær sem fara í
hressilegar gönguferðir jafnlengi
geta dregið úr hættunni á að fá
heilablóðfall um allt að tuttugu
prósent.
Þetta kemur fram í viðamikilli
rannsókn sem gerð hefur verið á
heilsufari og lífsstil bandarískra
hjúkrunarkvenna frá árinu 1976.
Upplýsingar bárust frá rúmlega
72 þúsund hjúkrunarkonum.
Greint er frá rannsókninni í
tímariti bandarísku læknasam-
takanna.
„Við komumst að raun um að
því meiri líkamsrækt sem konur
stunduðu þeim mun minni voru
líkumar á að þær fengju heila-
blóðfall," segir Frank Hu við lýð-
heilsuskóla Harvardháskóla.
Líkamsrækt lækkar blóðþrýst-
inginn og eykur magn HDL eða
góða kólesterólsins í blóðinu.
Bakteríudrepandi
sápa engu betri
Bakteríudrep-
andi sápur hvers
konar eru hugs-
anlega engu ár-
angursríkari en
ósköp venjuleg sápa í baráttunni
gegn bakteríum. Auk þess sem
þær gætu átt sinn þátt í fjölgun
lyfjaþolinna bakteria sem okkur
stafar hætta af.
Bandarísku læknasamtökin
vOja að heUbrigðisyfirvöld flýti
rannsókn sinni á bakteríudrep-
andi vörum svo skera megi úr
um gagnsemi þeirra. Samtökin
ganga þó ekki svo langt að mæla
með því við almenning að hann
hætti notkun þessara vara, svo
sem sápu og munnskols, svo að
dæmi séu tekin.
„Það eru engar sannanir fyrir
því að þær geri gagn,“ segir
Myron Genel, barnalæknir við
Yale-háskóla og formaður vís-
indanefhdar læknasamtakanna.