Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.2000, Síða 22

22
Menning
Af konum
Fríða Á. Siguröardóttir rithöfundur
Gott efekki glittir í þann boöskap aö þaö sé konunnar verk aö
gæta konunnar.
sem eiga í erfiðri baráttu vegna þess að þær geta
á engan hátt skilið heim hinna fullorðnu. Þær
eru hluti af þessum heimi en vegna þess hve
ungar þær eru er unnt
að blekkja þær, afvega-
leiða og tæla. Eftir sitja
þær uppfullar af undr-
un yfir feluleikjum og
yfirdrepsskap fullorð-
inna sem ná í krafti
þeirra „stóru“ að vega
svo um munar að sak-
leysi þeirra og trausti.
Sársaukinn er drif-
kraftur þessara sagna
og þó stóru orðin séu
spöruð skynjar lesand-
inn í gegnum ósögð orð
miskunnarleysi full-
orðinsheimsins og hve
vont það getur verið að
vera lítil manneskja í
stórum heimi.
Sögurnar mynda
ákveðna heild, því þótt
þær fjalli um ólíkar
konur á ólíkum aldri er
varla annað hægt en
lesa Sumarblús sem
heildstæða lýsingu á
lífi konunnar allt frá
unga aldri til dauða.
Ein kona verður aldrei
aðskilin frá annarri
þrátt fyrir uppruna,
aldur og ólíka lífs-
reynslu. í konunum
býr hinn óljósi uggur
um að þurfa ætíð að
gæta sín, ætíð að vera
á verði og gott ef ekki
glittir í þann boðskap að
það sé konunnar verk að
gæta konunnar.
Sigríður
Albertsdóttir
Fríöa A. Siguröardóttir: Sumarblös. JPV-forlag 2000
í Sumarblús eftir Fríðu Á. Sigurðardóttur eru
sex smásögur sem fjalla um kvenmenn á ýmsum
aldri, allt frá utangátta telpukornum til eldri
kvenna sem muna tímana tvenna. Sögurnar
minna um margt á hina margverðlaunuðu skáld-
sögu Fríðu, Meðan nóttin líður. Sú bók hefur
einnig að meginefni líf kvenna, lætur litið yfir
sér en geymir margbrotinn boðskap sem verður
skarpari eftir hvem lestur.
í hverri sögu tekur
Fríða fyrir það sem við
köllum „hversdagsleika"
og kunnum sjaldnast að
meta. Það era reyndar
stór mistök því í honum
búa einmitt stærstu
undrin en því miður
einnig mestu hrollvekj-
urnar. Þessu tvennu vef-
ur Fríða saman af kunn-
áttu þess sem greinilega
hefur kynnst ýmsum
kimum hversdagsleik-
ans, bæði björtum og svörtum.
í fyrstu sögunni „Heimsókn" segir af ungri
konu sem fer inn úr sólinni til að heimsækja
gamla konu á elliheimili. Þar mætast ungdómur
og elli, líf og dauði, gleði og sorg, von og ótti - í
raun og veru allar þær andstæður sem felast í
lífinu. í stuttri sögu færir höfundur lesendum
sínum á nærgætinn en um leið tregablandinn
máta þann boðskap að það sé gott að vera ungur
en einnig gott að fá að eldast - ef umhverfið er
rétt!
Bókmenntir
„Sumardagur" segir af konu á miðjum aldri
sem fær sér skreppitúr út í sumarið. Hana lang-
ar að flýja vinnuna um stundarsakir og fyrr en
varir hefur hún runnið saman við náttúruna,
finnur „gamla“ slenið renna af sér og langar að
fljúga. Hér leikur náttúran stórt hlutverk, litir
hennar og lykt og lesandinn finnur ilm af vori og
langar einnig að fljúga.
í „Fjallinu" og „Leitinni" ferðast höfundur
með lesendur inn í hugarheim tveggja telpna
Myndlíst
Ofar öllum skilningi
Samuel Joensen-Mikines: Pietá (1950)
Mér segir svo hugur að löngu sé tímabært að
hefja opinskáa umræðu um myndlist í íslensk-
um kirkjum. I hverri kirkjunni á fætur annarri
er verið að koma fyrir myndverkum hverra frá-
sögn eða tákngildi megnar ekki að hreyfa við
nokkurri sál. í besta falli er þama um að ræöa
dægilegar skreytingar gerðar að undirlagi
kappsfullra sóknarnefnda sem sjá í þeim stað-
festingu gróskumikils safnaðarstarfs.
Þetta er ekki séríslenskur vandi, heldur sam-
eiginlegur með kristnum samfélögum á Vestur-
löndum, en öfugt við okkar litla samfélag hafa
þau gert sér grein fyrir vandanum og tekið hann
til umfjöllunar.
í hnotskurn er hængurinn sá að nútíminn er
andsnúinn hinu frásagnarlega og táknræna. Eitt
höfuðeinkenni hins „nútímalega" (modemity) er
einmitt að það sneiðir hjá algildum táknum og
nákvæmum útlistunum hlutanna. Sjáum til
dæmis það flóð síbreytilegra og forgengilegra
upplýsinga, tákna og mynda sem upplýsinga-
þjóðfélagið dælir yfir okkur á hverjum degi,
ekki síst þegar jólin nálgast. Kraftbirting kirkj-
unnar hefur hins vegar verið órjúfanlega bund-
in ákveðnum óumbreytanlegum táknum og
skýrum myndlýsingum ritningarinnar. Hér er
um ósættanlegar andstæður aö ræöa.
Myndlistin og óendanleikinn
Eina leiðin fyrir kirkjuna er að opna gáttir
sínar fyrir myndlist sem ekki tákngerir eða
segir frá, heldur nær að veita okkur ávæning af
óendanleikanum og mikilfengleikanum, þvi
sem heimspekingurinn Kant kenndi við upp-
hafninguna, hið „súblíma". Hér á ég við stór-
brotna formlausa myndlist, opna í alla enda,
sem ekki krefst skilnings heldur auðmýktar
gagnvart því sem er ofar skilningi okkar. Slík
myndlist hefur sig upp yfir hið daglega og for-
gengilega. Nokkur verk þessarar gerðar er að
finna í kirkjum vestanhafs og austan, t.d. í svo-
kallaðri Rothko-kapellu í Houston, Texas.
Auðvitað er þetta ekki vandi kirkjunnar
einnar heldur einnig myndlistarmanna. Eitt af
því áhugaverðasta við sýninguna Hærra til þín,
sem nú stendur yfir í Listasafni Sigurjóns
Ólafssonar og Ásmundarsal, er hvemig ósam-
stæður hópur norrænna listamanna frá ýmsum
skeiðum sddarinnar fetar margs konar einstigi
milli táknsækinnar frásagnar, þess sem við telj-
um okkur skynja og þekkja, og vitundarinnar
um það sem er ofar öllum skilningi. Flestir
þeirra eru á bandi frásagnarinnar, útlistunar á
atburðum úr ritningunni sem þeir reyna að
færa nær okkur með vísan tfi samtímaatburða
eða umræðu. Þetta á jafnt við um bókstaflega
samtengingu Hönnu Ryggen á píslardauða Jesú
og hetjudauða norskra andspyrnuhetja og
mynd Svends Wiig Hansen af „hinu illa“ frá
1966, sem eflaust á sér rætur i lífseigri umræðu
um stríðsglæpi nasista.
Þanþol kristilegrar frá-
sagnar
Hér mætti einnig nefna til
sögunnar mynd snillingsins
Mikines af Kristi látnum í
fangi lærisveina sinna (sjá
mynd), og líkist hann engu
frekar en sjóreknu líki á
færeyskri sjávarströnd. En
tengingin við samtímann er
auðvitað á kostnað óendan-
leika og upphafningar.
Þeir sem mest reyna á
þanþol hefðbundinnar
kristilegrar frásagnar eru
þeir Jakob Weidermann og
islensku myndhöggvaramir
Ásmundur Sveinsson og Sig-
urjón Ólafsson. Þar hefur
Weidermann sennilega
vinninginn í verki sínu
„Þoka í Getsemane", feikn-
stóru lérefti sem fullyrðir
ekkert en vekur upp ótal
hugrenningar og tilfinning-
ar, ekki síst geig, við hverja
skoðun. Óhlutbundin þrí-
víddarverk Ásmundar líða
hins vegar fyrir næsta jarð-
bundin viðhorf listamanns-
ins til hins trúarlega. Útlegg-
ingar hans eru tilbrigði um
táknmál sem við þekkjum
einum of vel; megna því
ekki að tæpa á hinu „ægi-
lega óþekkta". Á hinn bóg-
inn er myndmál Siguijóns
ævinlega persónulegt, en of-
hlæði smáatriða í verkum hans dregur oftlega
úr heildrænum áhrifamætti þeirra.
Vonandi verður þessi áhrifaríka sýning til að
vekja áhrifamenn, innan kirkju sem utan, til
meðvitundar um þennan myndlistarvanda áður
en hann verður að krísu. Gleðilega hátíð.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýningin Hærra til þín er framlag til Kristnihátíöar og
Reykjavíkur menningarborgar. Hún stendur til 4. janúar
2001 í Ásmundarsafni og Listasafni Sigurjóns Ólafs-
sonar.
MÁNUDAGUR 18. DESEMBER 2000
DV
Umsjón: Silja Aðaisteinsdóttir
Á eigin vegum
Þorsteinn Antons-
son hefúr sent frá sér
greinasafhið Á eigin
vegum þar sem kom-
ið er víða við. í fyrsta
greinaflokknum lýsir
hann manngerðum
sem líklegar eru til
að leiða af sér vanda
sem krefjast afskipta
stofhana og sérfræðinga. Þetta eru jaðar-
hópar sem falla ekki að venjulegum fé-
lagsmunstrum og greinamar spretta af
starfi höfundar sem ráðgjafi um Qöl-
skyldumál. Hér er rætt um misþroska,
áunna ofvirkni, kaldlyndi, níðinga, alkó-
hólista, meðvirkni og fleira.
Annar flokkurinn fjallar um fiölskyldu-
lif og er kominn til af starfi Þorsteins i Fé-
lagi ábyrgra feðra. Þessar greinar lítur
hann á sem mótvægi við kvenréttindaum-
ræðuna og fjallar þar um karlmennsku,
feðramál og skilnaði í ljósi þróunar í fjöl-
skyldumálum.
Þriðji og síðasti flokkurinn leitar að
leiðum út úr kerfl fjármagns og vísinda-
hyggju sem samkvæmt höfúndi stýrir
bókmenntamálefhum sem öðrum. Mælt
er með frekari áherslu á frumleika og
náðargáfur, persónulegt málfar og náttúr-
legt siðgæði.
Sigurjón Þorbergsson gefur út.
Þegar orö fá vængi
Torfi Jónsson hef-
ur valið og þýtt yfir
8000 tilvitnanir og
spakmæli frá ýms-
um tímum og gefið
út í bókinni Þegar
orð fá vængi. Hér
má finna allt frá
heimspekilegum
vangaveltum um til-
gang lífsins til spaugilegra athugasemda
um menn og málefni liðandi stundar.
Efninu er skipt í 24 kafla sem bera hver
sína fyrirsögn, m.a. Um mig sjálfan, Um
minn betri mann, Um vináttu, Um ástina,
Listin að lifa, Sannleikur og lygi, Bók-
menntir, Um listir og Um trú. í þessu
mikla bókaflóði miðju er rétt að grípa nið-
ur í bðkmenntahlutanum. „Frumleiki er
listin að dylja hver uppsprettan er,“ sagði
ókunnur höfundur, en Chateaubriand
sagði: „Það er ekki frumlegur höfundur
sem stælir engan, heldur sá sem enginn
getur stælt.“ Svo má hafa eftir það sem
breski rithöfundurinn Conolly sagði:
„Bókmenntir byggjast á því að skrifa eitt-
hvað sem verður lesið tvisvar, blaða-
mennska eitthvað sem skilst samstundis."
Upplögð bók til að lesa hátt úr meðan
legið er á meltunni.
Heimilishandbókin
Heimilishandbók-
in ómissandi er kom-
in út hjá Vöku-Helga-
felli, urmull snjallra
lausna á hverjum
hugsanlegum
praktískum vanda
sem upp kann að
koma á venjulegu
heimili. Hér eru
gagnlegar leiðbeiningar meðal annars um
þrif, viðgerðir, veisluhald, matseld,
skyndihjálp, blómarækt og blettahremsun
auk fjölda húsráða sem hafa gengið milli
kynslóðanna. Skrá yfir atriðisorð í bókar-
lok auðveldar notkun bókarinnar.
Höfúndurinn er Cassandra Kent. Ingrid
Markan þýddi bókina en ritstjóri íslensku
útgáfúnnar var Sigríður Harðardóttir.
Reynt hefúr verið að laga bókina að ís-
lenskum aðstæðum eins og kostur er.
Vinakvöld
Hið árlega Vinakvöld á aðventu Kóra
Flensborgarskólans verður haldið í kvöld
kl. 20 í Hásölum Hafnarfjarðarkirkju. Með
kórunum koma fram hljóðfæraleikaram-
ir Erla Þórólfsdóttir og Eyjólfur Eyjólfs-
son. Vinakvöldið er öflum opið og er að-
gangur ókeypis. Stjórnandi kóranna er
Hrafnhildur Blomsterberg.
Svavar Gestsson
og sagan
endalausa
Á morgun kl. 12.05
mun Svavar Gestsson
sendiherra flytja erindi
á hádegisfúndi Sagn-
fræðingafélags íslands í
Norræna húsinu. Erindið nefnist „Sagan
endalausa". Allir velkomnir.
ÍÞFGA.R
ORÐ g