Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.2003, Síða 13

FIMMTUDAQUR 30. OKTÓBER 2003 SKOÐUN J 3
Kjðtsúpa og gráðaostur
KJALLARI
Sigríður Víðis Jónsdóttir
Þegar ég var lítil borðuðum við
fjölskyldan staðgóðan heimilis-
mat. Með bestu lyst röðuðum
við í okkur saltkjöti og baunum,
kálbögglum og kjötfarsbollum.
Á sunnudögum var steik. ís-
lensku sauðkindinni var drekkt
í brúnni sósu, ORA-baunum og
rauðkáli. Á haustin sameinuð-
ust heimilismenn í sláturgerð
og frystikistan var fyllt af inn-
mat. Á kvöldmatartímum kom
fjölskyldan saman og átti
heilaga stund. Menn létu sig
ekki vanta til kvöldverðar.
Fiskur var á borðum að minnsta
kosti tvisvar í viku. Ýmist var hann
soðinn eða steiktur. Soðinn var
hann stappaður upp úr smjöri eða
Vals-tómatsósu en steiktum var
honum velt upp úr Paxo-raspi. Ein-
staka sinnum var hann settur í ofn
og ef til vill smáostur lagður ofan á.
Undirstaða meðlætis voru kartöfl-
ur. Aðrir möguleikar voru spagettí,
makkarónur og hvít hrísgrjón, allt
mun minna notað en kartöflur sem
við ræktuðum sjálf úti í garði. Af
hrognum og lifur, hrísgrjónagraut
og blóðmör uxum við systkinin og
döfnuðum.
Pestó vann Paxo
Síðan hefur margt breyst. Spag-
ettí á orðið heila glás af bræðrum
og systrum; Gnocchi, Penne, Far-
falle og Tagliatelle eru einungis
nokkur þeirra. Firísgrjón fást í
mörgum gerðum: brún, lífrænt
ræktuð, stutt, löng, basmatí.
Kartöflur eru bannvara - passa ekki
inn í Atkins-megrunarkúrinn. „Nei,
ég er steinhættur að borða bæði
hvítt hveiti og kartöflur," fullyrða
menn fjálglega. Áður settu menn
Smjörva á brauð, nú ræður humm-
Örlög íslensku
sauðkindarinnar eru að
enda annaðhvort í kjöt-
fjallinu eða vera borin
fram fitusnyrt og mar-
íneruð með frumlegu
meðlæti.
us ríkjum.
Vals-tómatsósa hefur vikið fyrir
sólþurrkuðum tómötum, Paxo fýrir
pestó. Hvað varð um gamla góða
heimilismatinn? Blessuð ýsan
hefur ekki roð við ferskum krydd-
jurtum, ólífum, fetaosti, furuhnet-
um, salsasósum og gráðaosti. Hún
er ekki lengur soðin og stöppuð
heldur böðuð í framandi sósum og
meðlæti. „Ji, ég fann svo góða upp-
skrift á netini*“ segja menn
spenntir og skera hvítlauk og engi-
fer. „Ægilega sniðugt, alveg,“ bæta
þeir við og opna pestókrukkuna.
Salat er ekki lengur kfnakál eins
og í þá gömlu góðu. Nú fást kynstr-
in öll af mismunandi tegundum,
BLESSAÐURINNMATURINN: „Ofsalega mikið kólesteról í þessu," segja menn og fúlsa við.
allt frá icebergsalati til klettasalats.
Örlög íslensku sauðkindarinnar eru
að enda’ annaðhvort í kjötfjallinu
eða vera borin fram fitusnyrt og
maríneruð með frumlegu meðlæti.
„Ofsalega mikið kólesteról íþessu,"
segja menn og fúlsa við blessuðum
innmatnum. „Borgar sig líka engan
veginn að taka slátur, tekur svaka-
legan tíma og síðan er mörinn svo
gasalega fitandi."
Pitsa úr búð
Já, margt hefur breyst síðan við
börnin biðum með glampa í auga
eftir að fá pitsu úr búð, hitaða í
ofhi. Sneiðunum var skipt hnífjafnt
og hver biti tugginn vandlega. Nú
borða ég kvöldmatinn á hlaupum
og les blöðin og hlusta á útvarpið á
meðan. Pakkamatur verður oftast
fyrir valinu, eitthvað nógu fljótlegt
og hentugt f örbylgjuofninn. Græn-
meti, núðlur og kjúklingur eru
meginuppstaðan en einstaka
kindakjötsbiti syndir í rotvarnar-
efnum. Fisk fæ ég í formi fiskborg-
ara, fiskifingra eða tilbúinna fiski-
bolla. í mínum húsum er gamal-
dags íslenskur heimilismatur graf-
inn undir grænni torfu og bunka af
auglýsingabæklingum.
Eldi ég yfirhöfuð er það til að
bjóða fólki í mat. Þá er eitthvað ný-
tískulegt og gasalega sniðugt á
borðum. „Maður býður ekki fólki til
sín í bjúgu," segi ég og hunsa
aldagamla íslenska matargerð.
„Sýður ekki fisk eða slengir sviðum
á borð," bæti ég fussandi við og
skoða framandi uppskriftir.
Oj bara, lundabaggar
Síðastliðinn vetur fannst mér ég
hafa hunsað íslenska arfinn full-
lengi. Þetta gekk ekki lengur. Hvað
var eiginlega að verða um gamla
góða matinn, lausan við pestó og
annað prjál? Ásamt meðleigjanda
mínum skipulagði ég þorrablót.
Allir komu með eitthvað með sér en
ábúendur sáu um súrmetið. „Já, og
síðan pinkupons af þessu hvíta,
feita þama...“ sögðum við og bent-
um ofan í kjötborðið á þorramat-
inn. „Ha, já, einmitt ... lundabagg-
ar? Akkúrat. Jú, smá af því."
Fengnum skelltum við glaðar á
langborðið heima. Við vorum nú-
tímakonur en meðvitaðar um sögu
lands og þjóðar, gamla siði og venj-
ur. Við héldum gömlum hefðum á
lofti. Þorrablótsgestum, sem komu
um kvöldið, fannst þeir vera sannir
íslendingar. Við vomm af pitsu- og
gemsakynslóðinni en höfðum ís-
lenska matargerð í heiðri. Forfeður
okkar höfðu snætt þorramatinn og
þarna sátum við og innbyrtum
Fisk fæ ég í formi
fiskborgara, fiskifingra
eða tilbúinna fiskibolla.
ímínum húsum er gam-
aldags íslenskur heimil-
ismatur grafinn undir
grænni torfu og bunka
af auglýsingabækling-
um.
hinn íslenska arf.
Fljótlega kom þó í ljós að menn
sneiddu fimlega hjá súrmetinu.
Bringukollar og súrt slátur lá
óhreyft en flatkökur og hangikjöt
mnnu út eins og heitar lummur.
Gestir slöfruðu í sig skyri og at-
hugasemdir um að skyr væri ekki
þorramatur voru kæfðar í fæðingu.
„Come on! Skyr er gott. Vantar
samt eiginlega eitthvert bragð að
þessu. Jarðarberja er best.“ - Eftir
veisluna fómm við á djammið og á
leið heim um nóttina keypti ég mér
hamborgara og franskar.
Hvað verður?
Eftir þorrablótið lagðist ég undir
feld. Hver var framtíð gömlu ís-
lensku matargerðarinnar? Myndi
mín kynslóð sjóða fisk og kartöflur?
Gera heimatilbúnar kjötbollur?
Sjóða kjötsúpu, hrogn og lifur?
Taka slátur? Hugsanlega nálgaðist
hún íslenska arfinn í gegnum til-
búna rétti frá 1944, hrísgrjónagraut
í pakka og tilbúna baunasúpu. Það
yrði kannski svo sem í lagi. Tímarn-
ir breytast vissulega og menn og
matargerð með.
Og ef til vill myndi kynslóðin mfn
einfaldlega kaupa slátur í pakka og
skella vænni slettu af pestói yfir
keppinn, strá sólþurrkuðum
tómötum yfir þorsklifrina og bræða
gráðaost út í kjötsúpuna. - Aldrei
að vita.
fB
£
E
Á sig ekki sjálf
„Mary á sig ekki sjálf
lengur. Nú erpm það við
sem eigum hana; danska
þjóðin, hinar Norðurlanda-
þjóðirnar, nú og svo auð-
vitað froskaprinsinn Frið-
rik. Það er búið að gera
henni grein íyrir þessari
staðreynd í prinsessuskól-
anum, auk þess sem búið
er, í gegnum sendiráðið í
Canberra, að rannsaka
bakgrunn hennar og nán-
ustu fjölskyldu. Það er ekk-
ert ólíklegt að búið sé að
senda hana til kvensjúk-
dómalæknis til að ganga úr
skugga um að allt sé nú í
lagi með eggjastokkana og
að hún geti, í fyllingu tím-
ans, alið okkur nýjan ríkis-
arfa.“
Þórdís Bachmann á Kist-
an.is vegna væntanlegs
brúðkaups Friðríks, krón-
prins Dana, og Mary Eliza-
beth Donaldson
Tilhlýðilegt?
„Heimdallur fer þess því
á leit að Ríkisútvarpið birti
umrædda auglýsingu, en
ella verði synjunin rök-
studd með ítarlegri hætti.
Þar á meðal er óskað eft-
ir upplýsingum um það
hvort heimild sé fyrir slíkri
synjun í reglum sem Ríkis-
útvarpið starfar eftir og
jafnframt upplýsingum um
hvar mörk tilhlýðilegs og
ótilhlýðilegs áróðurs liggja
að mati Ríkisútvarpsins."
Úr bréfí stjórnar
Heimdailar til útvarps-
stjóra vegna þess að RÚV
neitaði að birta auglýsingar
frá Heimdalli í tilefni af
RÚV-viku félagsins
i