Nýtt dagblað - 19.11.1941, Blaðsíða 2

4
NVTT DAGBLAÐ
Miðvikudagur 19. nóvember 1941
Og sfrídíð er hád um frelsí og framtíd vor allra
\
Bók um Kíru eftir
fslenzka konu
Oddný E. Sen: Kína — æv-
intýralandið. Crtgefandi: fsa-
xoldarprentsmiðja h, f. Iivk..
1941.
Síðasta áratuginn hafa Vestur-
landabúar hlustað með sívaxandi
athygli eftir fregnum frá Aust-
ur-Asíu, og margra hluta vegna
hefur kínverska þjóðin öðrum As
íuþjóðum fremur, dregið að sér
athygli og vakið samúð alþýðu
og frjálshuga menntamanna. Veld
ur þar mestu um barátta Kín-
verja fyrir þjóðfrelsi og sjálf-
stæði gegn ásælni erlendra auð-
valdsríkja og nú síðast óbilandi
vörn þeirra gegn hernaðarlegu of
urefli hinna gulu fasista, Japana.
Áhuginn fyrir því, sem Kín-
verskt er, hefur meðal annars
komið fram í sæg af bókum um
kínversk efni. Skáldsögur André
Malraux og Pearl Bucks frá Kína
hafa hlotið heimsfrægð, bækur
enska blaðamannsins Edgar Snow
um aðdraganda og þróun núver-
andi styrjaldar eru með mest
lesnu bókum um samtímasögu,
Engum hefur þó tekizt eins vel
að túlka fyrir útlendingum kín-
verska menningu og háttu og
hinum snjalla, ísmeygilega Lín
Jútang, en bækur hans hafa
selzt í milljónum eintaka á Vest-
urlöndum síðustu árin.
Ekkert af bókum þessum hef-
ur verið þýtt á íslenzku, nema
tvær skáldsögur eftir Pearl Buck,
og þykir því sjálfsagt mörgum
gaman að kynnast nýútkominni
bók um Kína eftir Oddnýju E.
Sen. Frú Oddný er íslenzk, gift
kínverskum menntamanni, og hef
ur búið í Kína um langt skeið.
Um bókina segir hún í eftirmála
m. a.:
„Upplýsingar þær, sem felast í
ritu þessu, hef ég nær allar feng-
ið úr kínverskum heimildum, munn
legum og rituðum, er ég ekki hef
við hendina, því er ég fór úr
Kína, skildi ég eftir bókasaín
mitt, yfir 500 valdar bækur, og
gaf þær menntaskóla einum í
Amoj, heldur en láta þær lenda
í hers höndum. Við samningu rits
þessa, hef ég aðeins haft sárfáar
Lækur er snerta Kína við hendina
sem ég hef að ofurlitlu leýti get-
að stutt mig við. Kína má sem
stendur h.eita lokað land, vegna
ófriðarins. Var það því meira af
vilja en mætti, er ég varð við
þeim tilmælum að rita þessa fróð
Itiksmola urn Kína,
i bókinni er þjappað saman
fræðslu' um landið og þjóðina,
s:ði hennar og menningu. Hún er
rituð af hlýju og samúð í garð
kínverskv bjóðarinnar, og fylgja
myndir af merkum stöðum í Kína
og kínverskum listaverkum.
Bókinr.i lýkur með gömlum kín
verskum dæmisögum. er Kristján
Það er barizt allt í kringum
okkur. Ögnir styrjaldarinnar
vofa sífellt yfir sjómönnum vor-
um og granda þeim hvað eftir
annaö. Skelfingar stríösins geta
þá og þegar dunið yfir landió í
mynd þýzkra árásarílugvéla og
fallhlífarhermanna. En harðvítug
ast er þó þetta stríð háð austur
á sléttum Rússlands, blóðugustu
orustur veraldarsögunnar hafa
nú staðið þar látlaust að heita
má í fimm mánuði. Hinn rauði
her Rússlands, Sovétþjóðirnar og
forusta þeirra hefur þegar áunn-
ið sér óskipta aðdáun alls hins
’ menntaða heims fyrir þá- hreysti
og fórnfýsi, sem eigi verður með
crðum lýst, — fyrir það, að hafa
það sem af er, bjargað þeim
hiuta mannkynsins, sem næst
væri á matseðli Hitlers: Englend
ingum, Islendingum, Ameríku-
mönnum, frá tortímingu.
En það væri jafnt löðurmann-
legt, sem það væri heimskulegt,
af oss Islendingum, að fagna því
bara að lifa hér í vellystingum
stríðsgróðans, en aðhafast ekk-
ert, sem orðið gæti til að hjálpa
til í því stríði, er vér þó vitum
að er háð um frelsi vort og fram
tíð. Vér verðum jafnt í orðum
sem athöfnum að sýna, að vér
skiljum hvað úrslit þessa stríðs
þýða fyrir oss.
Fyrir verkalýð Islands er þetta
baráttan um hvort þrældómur
eða frelsi á að verða hiutskipti
hans. Að vísu er það ekki að öllu
leyti undir úrslitum striðsins kom
ið, heldur á eftirfarandi hátt:
Vinni þýzki nazisminn, þá er
þrældómur um ófyrirsjáanlega
framtíð orðinn hlutskipti verka-
lyðsins. Sigri Sovétþjóðirnar og
aðrar lýðræðisþjóðir, þá skapast
möguleikar fyrir vinnandi stéttir
til sigurs, ef þær sjálfar kunna
að nota hann.
Fyrir íslenzku þjóðina sem
heild stendur málið svipað, af
því hún er smáþjóð: Sigri þýzki
nazisminn, verður Island ein ný-
lenda hans, hrokafullir þýzkir
liðsforingjar skipa hér fyrir verk
um sem í Noregi. — þýzkir böðl-.
ar og íslenzkir quislingar myrða
þá, sem þora að berjast áfram
fyrir frelsi Islands, — allar rót-
Friðriksson hefur íslenzkað eftir
ensku þýðingu dr. K. T, Seno.
Ástæða er til að benda á það
til fyrirmyndar, að frú Oddný
ritar kínversk nöfn með íslenzk-
um hljóðtáknum, því að hér á
landi er algengt að rita þau með
ensltri, þýzkri eða danskri hljóð-
ritun, til mesta angurs íslenzk-
um lesendum. S. G,
tækar. bókmenntir vorar, jafnt
Stephans G, sem Halldórs Kilj-
ans Laxness, veröa uannaoar og
upprættar, — biöounum stjómao
íra erindrekum GöbbeíSi — öil
samtök xeyrö i ijötra. — æskan
íorheimskvuð og önnur sú eyði-
iegging unnin á þjóð vorri, sem
villimennska nazismans nú fram-
kvæmir gagnvart öðrum þjóðum
Evrópu- Sigri bandaiag lýoræð-
isþjóðanna, skapast öllum íslend-
ingum möguleiki til að berjast
áíram fyrir sjálfstæði voru, með
þeim aðferöum, sem vér erum
iærir um að beita: pólitískri og
fjármálalegri frelsisbaráttu. Vér
yrðum undir slíkum kringumstæð
um að etja áfram við brezkt auð
vald sem fyrr og líklega, — jafn
vel enn meir. — við amerískt í
þokkabót. Vér yrðum að berjast
áfram við þá spillingu, sem þess-
ar erlendu auðmannastéttir sköp
uðu hér innanlands. En vér hefð-
um möguleika til að sigra, ef
vér ynnum bug á spillingunni
hér heima fyrir, og hagnýttum
oss á skynsamlegan hátt allar
aðstæður í utanríkismálum til að
komd ár Islands sem bezt fyrir
borð, en létum ekki einkahags-
muni nokkurra braskara og
hleypidóma nokkurra gasprara
setja fangamarkið á utanríkis-
pólitík vora.
Á úrslitum þessa stríðs, sem nú
er háð, veltur því framtíð allrar
íslenzku þjóðarinnar og þá fyrst
og fremst vinnandi stéttar hennar
og þeirra, er bera uppi menningu
hennar.
Er íslendingum þetta ljóst?
I orði kveðnu viðurkenna það
margir, þegar menn tala saman
sin á milli, en á afstöðu þeirri,
sem ýmsir menn og blöð taka til
einstakra mála verður alls ekki
séð að menn hafi hugsað þetta
mál til hlítar, Skulu nú nokkur
slík mál gerð hér að umtalsefni:
Hernaðaraðgerðirnar.
Svo virðist, sem fjöldi af ráða-
mönnum þjóðarinnar lifi enn í
úreltum hugsunarhætti, hvað
snertir afstöðuna til hernaðar-
aðgerðanna hér á landi, — hugs-
unarhætti, sem var réttmætur og
sjálfsagður fyrír ári síðan, er
Bretar hertóku oss (en sem þeir
höfðu fæstir þá!). — en er al-
rangur og hættulegur nú. Þessi
hugsunarháttur er að hemaðar-
aðgerðimar séu skaðlegar oss og
hættulegar.
Þessir menn hafa alls ekki
gert sér ljóst, að alger breyting
hefur orðið á aðstöðu Islendinga
til þessara mála í sumar. Ann-
arsvegar er nú háð frelsisstríð
allra undirokaðra og frelsisunn-
andi þjóða, þar sem áður var
samkeppnisstríð þýzka og enska
auðvaldsins. Hinsvegar hefur ís-
lenzka ríkið samið við eitt stór-
Hcít og kðld
svíð
allan daginn
Kaffísalan
Hafnarsfraetí 16
veldi um heVvernd og krafizt
þess að hér væri vei séð fyrir
iiugvölium og öllu öðm sem
þyrrti tii aö írelsa iandió.
lsxenzka rikio heiur því lög-
hetgao þær hernaoaraogeroir,
sem nú eru framkvæmdar hér.
Krafa íslenzku þjóðariimar
hlýtur því nú að vera: Nógu
miklar og viturlegar hernaðarað-
gerðir: bygging hafna og flug-
valla, svo öruggt sé að hægt sé
að verja landið vel, ef þýzku naz
istarnir ráðast á oss næsta vor.
Hver sem draga vill úr nauð-
synlegum hernaðaraðgerðum, er
því beinlínis að vinna að því, að
stofna þjóð og landi í hættu og
auðvelda herjum Hitlers, morð-
vörgumun, sem myrtu sjómenn-
ina á Reykjaborg, Fróða, Jarlin-
um, Pétursey og Heklu, að
myrða líka konur og börn í
landi. hér.
Vinnan við hemaðaraðgerðim-
ar eru því nauðsynleg vinna. En
vér eigum að hafa hönd í bagga
með því, að hún sé unnin af ein-
hverju viti, Og vér eigum og
verðum að gera ráðstafanir til
þess að nægt vinnuafl verði til
að framleiða matinn handa lands
mönnum. En vér eigum ekki að
þola að ráðist verði á verkamenn
og kjör þeirra rýrð í skjóli slíkra
ráðstafana og krefjast verðum
vér þess að smjörið og eggin og
aðrar framleiðsluvörur lands-
manna fari fyrst og fremst til
þeirra sjálfra.
Enn sem komið er munu vart
meir en 3—4000 verkamenn
vinna við hernaðaraðgerðimar.
Frekar væri ástæða til að óttast
að það væri of lítið en of mikið
vinnuafl, til að víggirða á skömm
um tíma eins stórt land og Is-
land. Þeir, sem þekkja til sleifar-
lags þess sem Bretar hafa sýnt í
styrjaldamndirbúningnum öllum,
munu einmitt óttast að of lítið
sé unnið að stríðsundirbúningn-
um hér. — Það muni alls ekki af
veita, að vér Islendingar frekar
xekum eftir en drögum úr, En
oss ætti ekki að verða skotaskuid
að skipuleggja framleiðslu vora
á lífsnauðsynjum með því að
nota rétt það vinnuafl, sem eftir
er, ef Bretar og Bandaríkjamenn
láta sér nægja með 3—4000
manns, til að framkvæma þau
verk, sem vér íslendingar, sam-
kvæmt samningi við þá heimtum
::ð þeir ljúki.
Á brezki herinn að fara?
Hvað eftir annað koma nú
fram kröfur í blöðunum hér um
sþað, að brezki herinn eigi að
fara og það sem fyrst.
í því sambandi er rétt að at-
huga fyrst þá hagrænu hlið máls
ins: Vér íslendingar höfum ekki
hag af að brezki herinn yfirgefi
landið, áður en ameríski herinn
er orðinn fær um að verja þ^S,
— en það er hann ekki enn. ís-
lenzka ríkisstjórnin áskildi sér
sérstaklega, í samningum við
Bandaríkjastjóm, að vel væri um
hnútana húið, meðan skiptin
færu hér fram- —- Brezki herinn
er því enn nauðsynlegur hér til
að uppfylla þær skyldur, sem
við í samningnum við Bandaríl^
in leggjum þeim á hérðar,
En svo kemur hin spumingin,
-etem vér Isteadiagor hljótum uB
leggja fyrir oss út frá umhyggju
vorri fyrir framtíð sjálfstæðis
þjóðar vorrar:
Hvort viljum vér heldur að
hér sé bara Bandaríkjaher, eða
bæði brezkur og amerískur her.
þegar þessari styrjöld lýkur?
Hvort eru meiri mögxileikar á
að fá framgengt þeirri kröfu
vorri að fá aftur full umráð
yfir landi voru og skilað í vorar
iiendur öllum mannvirkjum á
því, ef liér eru herir tveggja
stórvelda, sem þó eru vinsana
leg hvort öðru og berjast hér
ei, eða bara her eins stói’veldis?
Þetta er mál, sem strax ber
að íhuga með raunhyggju og án
allrar tilfinningasemi.
Hverjum stjómmálamanni, sem
ekki lætur blindast af yfirborðs-
fagurgala, er ljós sú hatrama
togstreita, sem er á milli brezkra
og bandarískra heimsvaldasinna
um yfirráð ýmissa landa, land-
svæða og herstöðva og þar á
meðal um Island. — Þessi tog-
streita er eitt at því, sem vér
íslendingar verðum að nota oss.
ef vér eigum að ná aftur og
halda sjálfstæði voru. Og ef vér
eigum að geta notað oss þessa
togstreitu, þá verðum vér að sjá
um að íslenzka þjóðin standi sam
an sem ein heild í utanríkismál-
unum, en að hvorki brezkir né
amerískir heimsvaldasinnar eign-
ist hér áhrifamenn, er þeir geti
notað til að draga þjóðina í ann-
an hvorn dilkinn-
Engum dylst, að það er ame-
ríska auðvaldið sem” nú er í sókn,
svo ekki þarf að efast um hvað-
an aðalhættan stafar, enda af-
hendir enska heimsveldið því nú
hvert vígi sitt á fætur öðru.
Herir þessara stórvelda eru
tákn þeirra um vald þeirra til
að framfylgja hagsmunum þeirra.
Það þarf ekki fleiri skýringa við,
hve ólíku betri aðstaða vor yrði
til að knýja fram kröfur vorar,
um fullt sjálfstæði, ef vér getum
í stríðslok fengið liðsinni lýð-
ræðisþjóða Evrópu til að fram-
íylgja þeim, ef afturhaldið í
Bandaríkjunum yrði þá orðið svo
ágengt að vilja sitja hér áfram
í trássi við lög og rétt. Þægileg-
ast og friðvænlegast yrði þá að
geta beðið báða verndarheri vora
að hverfa á brott í einu og
þakka þeim fyrir hjálpina.
Framkoma herjanna.
Þá komum við að kvörtunum
út af dvöl þessara herja nú. 1
einu blaði var nýlega heimtað að
brezki herinn færi héðan af því
að hann hefur hertekið Stúdenta
garðinn og fleiri menntasetur og
gert húsrannsókn hjá Gunn-
ari Gunnarssyni, Ot frá sama-
sjónarmiði má búast við að sjá
í öðru blaði að Bandaríkjaherinn
eigi strax að fara héðan, af því
að menn úr konum hafi drepið
mann og nauðgað konu.
Um þetta má í sem skemmstu
máli segja eftirfaran<ji:
Brezka herstjórnin hefur —
vægast sagt — komið mjðg
oheppilega fram við iBlendinga.
Hún hefur svipt oss ágætum
menntasetrum og tekið 4 leigu
marga tugi íbúða, svo Islending-
ar verða að vera á hrakhólum.
Hún hefur fangelsað menn og
ílutt úr landi, Hún hefur bannað
íslenzk blöð. Hún rekur ofsóknir
gegn róttækum verkamönnum í
anda Jónasar frá Hriflu og Hitl-
ers. Hún gerir — í einu orði
sagt — allt hvað hún getur til
að gera málstað/þann, sem
brezka þjóðin nú berst fyrir,
óvinsælan hjá Islendingum og
brezkir auðmenn auka svo enn 4
Fraoalþ 4 3. aíðu
I k
haustmarkadí K R O N
Greftísgötu 3
í dag og nœstu daga.
Reubt fPUPDð 09 folaldabjlí
iknof
lýkauplíélaqið