Nýtt dagblað - 12.04.1942, Blaðsíða 3

Snnnudagur 12. apríl 1942.
NtTT DAGBLAÐ
3
cvjavpóstutiwn
Fullkomnasta lýðræði ver-
aldarsðgunnar
Eigandi og útgefandi:
Gunnar Benedikísson.
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb,)
Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórn:
Hverfisgötu 4, sími 2270.
Afgreifisla:
Austurstr. 12, simi 2184.
Víkingsprent h. f.
Enn hafa þeir
ekki lfiert nóg
Samningarnir milli Indverja og
brezku stjóniarinnar hafa farið
út um þúfur. Brezka stjómin
vildi ekki ganga að sjálfstæðis-
kröfum Indverja. Hún hefur auð-
sjáanlega ekki lært nógu mikið
enn. Brezka afturhaldið hefur
þrátt fyrir allt getað hindrað full
an sigur lýðræðisaflanna í þessurn
þýðingarmiklu átökum.
Allir sannir vinir lýðræðis og
þjóðfrelsis í veröldinni hljóta að
liarma þessi endalok. Þau em al-
varlegur ósigur þjóðfrelsis og lýð-
ræðis á örlagaríkustu augnablik-
um styrjaldarinnar, þegar fram-
tíð mannkynsins um áratugi get-
ur oltið á ákvörðunum nokkurra
daga.
Brezka auðvaldið hefur enga
afsökun í þessu máli.
Það hefur engan rétt til að
lialda þjóðfrelsi Indverja fyrir
þeim. Þeir hafa fullan rétt til
tortryggni í þess garð. Vilji Ind-
verjar ekki sætta sig við annað
en að fá nú þegar indverska rík-
isstjórn, sem ræður þeirra mál-
um, — þá ber brezku" stjórninni
l.æði út frá þeim nugsjónum, sem
barizt er fyrir í þessu stríði, og
út frá pólitískum hyggindum rð
ganga að því tafarlaust.
Það er viðurkennt sem ein
grundvallarkenning lýðræðis-
Landalagsins í þessari styrjöld,
að hver þjóð skuli liafa fullan
rétt til að ráða sér sjálf. — Það
getur enginn alvarlega hugsandi
lýðræðissinni tekið mark á þeirri
mótbáru Breta að Indverjar séu
ckki færir um að ráða málum sín-
um sjálfir. Sú þjóð, sem hefur
rnörg undanfarin ár látið gamla
þöngulhausa og forríka braskara
ráða fyrir sér á þann hátt aö
efla í sífellu óvini- hennar, p^ka-
land Hitlers og Japan, en svíkja
hvern vin hennar á fætur öðmm,
og koma þannig öllu lýðræði ver-
aldarinnar á lieljarþrömina, getur
ekki borið þjóð, sem hefur valið
sér að leiðtoga Nehrú, einhvern
bezta og tryggasta lýðræðissinna
veraldarinnar, það á brýn, að hún
géti ekki stjórnað sérsjálf. Nehrú
er eins fær — og færari — til
að stjórna Indverjum, eins og
Tsjang-Kaj-Sjek Kínverjum, og
hafa þó Kínverjar háð 4 ára stríð
gegn Japan á meðan auðmcnn
Bandaríkjanna og Bretlands hafa
birgt Japani að vopnum og hrá-
efnum og standa Kínverjar í Jap-
önuim enn, meðan Bretar og Hol-
lendingar missa hvert landið í
hendur þeim eftir annað, af því
þeir hafa ekki viljað gefa íbúun-
um frelsi.
Það cr ekki til neius.— nenm
ills — að berja höfðinu við steint
inn. Yfirráðum hvítra manna í
Austurlöndum er lokið. Það er
glæpsamleg þrákelkni af bfezkum
auðmönnum að ætla að reyna að
þ.eyja stríðið áfram sem heims-
Að gera hreint fyrir sín-
um dyrum
Vorið er að koma, og menn finna meira
til þess en í skammdeginu, hve frábær-
lega óþrifalegur bærinn er. Komið hafa
fram raddir um, að úr þessu megi bæta
með því, að hver geri hreint fyrir sín-
um dyrum. Þessar raddir hafa heyrzt í
blöðunum, og þær hafa einnig komið
frá háttsettum embættismönnum, sem
stöðu sinnar vegna eiga um þessi mál að
hugsá.
Hvað er átt við í þcssu sambandi, þeg-
ar talað er um, að menn geri hreint fyrir
sínum dyrum?
Helzt virðist það vaka fyrir þeim, sem
um þessi mál fjalla, að íbúar í hverju
húsi haldi gangstéttum hreinum framan
við það, og jafnvel hálfri götunni, og svo
að sjálfsögðu lóðinni umhverfis húsið.
Auðvitað ber hverjum húseiganda að
sjá um að lóðin umhverfis hús hans sé
ætíð hreinleg, en til þess að honum sé
það kleyft, verður bærinn að sjá um, að
valdastyrjöld í Asíu, — sem sam-
keppnisstyrjöld um það hvort eng
ilsaxneskt eða japanskt auðvald
skuli ráða þar, — þegar stríðið í
Evrópu; er í aðalatriðum orðið
frelsisstríð undirokaðra þjóða og
stétta.
Baráttan í Asíu stendur um
hvort Asíuþjóðirnar, — Indverj-
ar, Kínverjar, Malajabúar, Java-
menn og aðrar, — eigi að ráða
sér sjálfar eða vera undirokaðar
af Japönum. Ef auðmenn Breta
og Hollendinga ekki hjálpa Ind-
verjunum og öðrum kúguðum
þjóðum Asíui í frelsisstríði þeirra,
þá eru þeir að hjálpa Japönum,
eins og þeir hafa gert á undan-
förnum árum. Og ef brezka þjóð-
in ekki knýr stjórn sína til að
breyta nú þegar út frá því sem
hugsjónir og hyggindi bjóða, þá
þekkir hún ekki sinn vitjunar-
tíma.
Bretar ættu að athuga í þessu
sambandi pólitík Stalins í
þessum málum, er Bolsévikkar
tóku völd í Rússlandi í nóvember
1917. Stalin var þá sá þjóðfull-
trúi, er hafði mál smáþjóðanna í
rússneska ríkinu með höndum.
Ástandið fyrir hina nýjuí stjórn
var í hvívetna hið hættulegasta.
övinirnir stóðu eigi aðeins við
landamærin — eins og Japanir nú
við hlið Indlands, heidur og langt
inni í landinu. — En þeir Stalin
og Lenin hikuðu ekki vlð að gefa
hverri þjóð Rússlands strax fullt
írelsi, einnig til að fara úr ríkis-
heildinnL Eins og kunnugt er,
óðluðust Finnar frelsi sitt á þenn
an hátt, — þa.ð frelsi sem keis-
aralegi hershöfðinginn Manner-
heim og aðrir finnskir quislingar
eyðilögðu síðar fyrir þeim,
En einmitt þessi ófrávíkjanlega
hugsun þjóðfrelsisins, sem verið
hefur leiðarstjarna Bolsévikka-
flokksins, skapaði þau sterku sgm
tök frjálsra þjóða, sem við nú
þekkjum sem Samband Sovétlýð-
veldanna, þau samtök, sem reynst
hafa ósigrandi.
_ %
Brezka yfirstéttin hefur allra
stétta bezt í veröldinni kunnað
þá list að drottna yfir öðrum. —
Nú reynir á hvort brezka þjóðin
lærir í tíma þá list að veita þeim
þjóðum frelsi, sem yfirstétt henn-
ar hefur fært í fjötra. Það er
jafnframt leiðin til fulls frelsis
fyrir hana sjálfa. — En það eru
síðustu forvöð nú.

framkvæma sorpbreinsun sómasamlega.
Lengra getur skylda almennings ekki náð
f þessu efni. Það er eins og hver önnur
fjarstæðk, að ætlast 'til þess, að einstakl-
ingarnir annist götuhreinsun út af sínum
dyrum; slíkt verður heildin að annast,
og slíkt ber bænum að sjá um undan-
dráttar- og refjalaust.
Eins og sakir standa er
þetta ekki svo auðvelt
En það er ekki eins auðvelt og ætla
mætti, að halda bænum hreinum, eins
og göturnar eru útlítandi. Sannleikurinn
er sá, að bærinn verður aldrei annað en
óþrifahæli meðan önnur hver gata eða
vel það, eru malargötur. Krafan, sem
gera verður er sú, að allar götur bæjar-
ins verði malbikaðar eða steyptar. Þá og
þá fyrst getum við vænzt þess, að bær-
inn verði þrifalegur.
Er þetta framkvæman-
legt ?
Því ber ekki að neita, að slíkar fram-
kvæmdir mundu kosta offjár; en eigi að
síður verður þetta að framkvæmast. En
fyrsta skilyrðið til þess, að svo megi
verða er, að tekið verði fyrir hina sí-
felldu útþenslu bæjarins. Þetta er auð-
velt að gera, því að á því landssvæði sem
Reykjavík er byggð, gæti verið margfalt
stærri bær, og mætti þó sjá vel fyrir nauð-
synlegum auðum plássum. Ef þegar er
unnið að því, að taka fyrir útþenslu bæj-
arins, þá væri hægt að gera göturnar
þannig úr garði, á skömmum tíma, að
samboðnar séu menningarborg.
En þá verður einstakl-
ingshyggjan að víkja
Það sem bera ger, er að hverfa þegar
að því ráði, að endurbyggja hin eldri
hverfi bæjarins, í stað þess að byggja sí-
fellt ný hverfi. En til þess að þetta sé
framkvæmanlegt verður bærinn að eiga
allt það land, sem hann er reistur á, enda
er mönnum nú óðum að skiljast. að einka-
eign á lóðum í bæjum og kaupstöðum er
hrein og bein fjarstæða. Hvað Reykjavík
snertir, ætti bærinn að taka allar þær
lóðir eignanámi, sem eru í einstaklings
eign. Einstaklingshyggjan verður þarna
að víkja, en félagshyggjan að ríkja.
En ekki er það nóg, að bærinn eignist
lóðirnar. Byggingarnar verður að reisa á
félagsgrundvelli. Bæjarfélagið sjálft eða
samvinnufélög, sem starfa undir eftirliti
bæjarins, verða að fá byggingar fram-
kvæmdirnar í hendur. — Fyrst þegar
svo er komið, verður hægt að ganga að
því á skipulagsbundinn hátt, að endur-
byggja bæinn. Og þrifalegan og fagran
bæ fáum við ekki fyrr en að því ráði er
horfið.
Hvergi höfði sínu að að
halla
Ég hitti ungan Reykvíking á förnum
vegi hér á dögunum.
— Hvernig hefur þú það?
— Jú, þakka þér fyrir, ég hefi nóg að
gera, og sæmilegar tekjur, og það er auð-
vitað mikils virði; en ekki er allt fengið
með þvi.
— Hvað er þá að þér?
— Eg er einn af þessum heimilisleys-
ingjum, sem kaupi mér fæði á einhverri
..sjoppunni" og kem fötunum mínum í
þvott þar sem bezt hentar. Þetta er nú
allt gott og blessað meðan það gengur.
En nú er svo komið, að stundum verður
maður að fara matarlaus í rúmið á kvöld-
in, og tuskurnar fær maður ekki þvegn-
ar nema með mánaðar millibili.
— Getur þú ekki fengið þér fast fæði
og þjónustu?
— Fjöldinn allur af matsölunum neitar
nú hreinlega að taka menn í fast fæði, og
svo fer það eftir atvikum, hvort þeim
þóknast að láta okkur hafa eina og eina
máltíð, eða ekki. Og vissa er fyrir því,
að hermennirnir eru látnir ganga fyrir
okkur íslendingum, ef báðir geta ekki
Öll blöð íslenzku afturhalds-
flokkanna, með AlþýðublaSiS í
fararbroddi halda ^ífellt áfram aS
þrugla um ,,einræSiS“ í Rúss-
landi. Sum þeirra, og þá fyrst og
fremst AlþýSublaSiS ganga svo
langt í þessu, aS þau beinlínis
óska þess, að herir Hitlers beri
sigurorð af Sovétríkjunum, svo aS
,,einræði Stalins“ verði brotið á
bak aftur, og er í því sambandi
skemmst að minnast ummæla
AlþýðublaSsins, um að hið
„menningarsögulega hlutverk
nazismans" gæti orðið það, að
þurrka út ,,kommúnismann“, og
ýms ummæli þess, sem hnigið
hafa í þá átt benda til, að ef Þjóð-
verjar yrðu sigraðir af Banda-
mönnum, þá yrðu herir Breta og
Bandaríkjanna, að þeim sigri
fengnum, að snúast gegn hinum
rússneska kommúnisma og gera
,,rússneska einræðinu” sömu
skil og því þýzka, svo ,,lýðræSi“
Breta og Bandaríkjanna mætti lifa
og blómgast.
Sjálfsagt er að taka það fram,
að þetta er eðlileg afstaða þeirra
manna, sem seint og snemma
hafa borið það blákalt fram, að
enginn munur væri á hinu rúss-
neska og þýzka ,,einræði“ og hið
sanna lýðræði væri hvergi að
finna, nema hjá þeirri þjóð, sem
beitt hefur svívirðilegastri ný-
lendukúgun allra þjóða, hjá 40
milljóna þjóðinni, sem kúgað hef
ur 400 milljónir á eins svívirði-
komizt að í einu. í sem allra fæstum
orðum sagt, í þessum bæ, sem er kallað-
ur bærinn okkar, er okkur alveg ofaukið.
Það er eins og við séum einhver óþörf
aðskotaóýr, sem eigum hvorki rétt á föt-
um né fæði. — Og vertu nú sæll.
Væri ekki rétt að mynda
einhleypingafélag ?
Þessi lýsing hins unga Reykvíkings
mun vera rétt í alla staði; og er það sann-
arlega hart, að verða þannig ,,gestur og
útlendingur“ í sínu eigin landi, og í sín-
um eigin bæ. — En hvernig væri fyrir
einhleypingana, að mynda með sér félag
og reka sameiginlegt mötuneyti, sameig-
inlegt þvottahús og þar fram eftir göt-
unum? 1 slíkum félagsmötuneytum yrðu
útlendingarnir, sem hér dvelja, auðvitað
útilokaðir.
Ég held, að einhleypingarnir ættu að
athuga þessa tillögu. — I sambandi við
mötuneytið gætu þeir svo haft ýmiskonar
klúbbstarfsemi, lesklúbb, málfundaklúbb,
taflklúbb, spilaklúbb o. s. frv.
Alþýðublaðið og eðli
stríðsins
Alþýðublaðið er eitthvað að kvarta út
af þeirri gerbreytingu, er varð á heims-
stríðinu við það að einu riki sósíalismans
á jörðunni byrjuðu að taka þátt i þvi. Og
þó hefur það ef til vill komið skýrast
fram í Alþýðublaðinu sjálfu, hve gerólíka
afstöðu það tekur til heimsstriðsins fyrir
og eftir 22. júní 1941.
Meðan striðið var fyrst og fremst sam-
keppnisstríð um heimsyfirráð milli tveggja
hópa af auðvaldsríkjum, — meðan auð-
mannastéttir Bandamanna, einkum
Frakka, notuðu stríðið sem yfirskin til að
heyja strið gegn lýðræðinu í sinu eigin
landi, — þá var Alþýðublaðið eldheitt
með Bandamönnum og hrópaði upp, að
þeir berðust fyrir helgasta málstað, sem
nokkurn tíma hefði verið barizt fyrir í
heiminum! — Og þó voru einmitt auð-
mannastéttirnar, sem stjórnuðu stríði
legan hátt og hún framast hefur
þorað á hverjum tíma.
Brezk nýlendukúgun hefur
aldrei þekkt nein takmörk nema
óttann viS aS missa völdin.
En sleppum því, og snúum
okkur heldur meS örfáum orSum
aS „rússneska einræSinu”.
Um kosningarétt og kjörgengi í
Sovétríkjunum gilda þessar regl-
ur (smbr. 135. gr. stjórnarskrár
Sovétríkjanna) :
,,Allir þegnar Sotíétríþjanna,
sem ná5 hafa 18 ára cúldri, hafa
þpsningarétt og kjörgengi, án til-
lits til þynstofns eSa þjóðernis,
trúarjátningar eS a menntunar-
stigs, dvalarheimilis eða þjóðfé-
lagslegs uppruna, efnahags eða
fyrri starfsemi, að undanteþnum
tíits\ertum mönnum og þeim, er
stíiptir hafa verið þosningarétti
með dómsárskurði“.
Þannig er kosningaréttur og
kjörgengi rýmra í Sovétríkjunum
en nokkru öSru ríki jarSarinnar.
Hver kjósandi getur kosiS full-
trúa til tveggja þinga, sem kölluS
eru ráS, til aSstoSarráSsins, sem
er þing ríkjasambandsins, er ann
ast sameiginleg mál allra sam-
bandsríkjanna, og velur æSstu
stjórn ríkjasambandsins, og þjóS-
ernaráSsins, sem annast sér mál
hinna einstöku sambandslýS-
velda.
Kjósendur í hverju kjördæmi
hafa rétt til þess aS kalla þing-
Framh. á 4. síðu.
Bandamanna, ýmist beinlínis að svíkja
lýðræðið eða súpa seyðið af fyrri svikum
sínum við það, — en það var eðlilega allt
mjög að skapi Alþýðublaðsins að nota
lýðræðið sem yfirskyn til baráttu gegn
verkalýðnum.
Svo koma Sovétríkin í stríðið, einu ríki
sósíalismans, — ríkin, sem alltaf höfðu
staðið með lýðræðinu í Evrópu gegn fas-
ismanum, — staðið með Spáni, þegar
Blum og Chamberlain sviku, boðið Tékk-
óslóvakíu að fara í stríð með henni gegn
Þýzkalandi, þegar Chamberlain og Dala-
dier gerðu bandalagið við Hitler og Mus-
solini í Miinchen, hreinsað erindreka Hitl-
ers úr öllum stöðum hjá sér á meðan
bandamenn Hitlers héldu áfram að sitja
í æðstu stöðum hinna svokölluðu ,,lýð-
ræðisríkja". — Þegar Sovétríkin og Þýzka
land eru orðin aðalfjendurnir í stríðinu, þá
er vitanlegt, að stríðið stendur raunveru-
lega urn það, hvort lýðræðið og alþýðan
eigi að sigra í Evrópu eða fasisminn og
auðvaldið.
Óg hvaða afstöðu tekur Alþýðublaðið
þá? —
Jú, það segir beinum orðum í leiðara
sínum, að það sé ,,menningarhlutverk
nazismans" að sigra rauða herinn og
þurrka Sovétríkin burt af yfirborði jarð-
arinnar. Öllum er vitanlegt, að ef þessi
ósk Alþýðublaðsins rættist, þá eru Banda
menn sigraðir og nazisminn drottnandi í
veröldinni.
Það er því augljóst, að stríðið hefur
gerbreytzt að eðli, að áliti Alþýðublaðs-
ins, og Alþýðublaðið gerbreytt um skoð-
anir á því þess vegna.
Sem sé: Meðan stríðið er milli naz-
istaauðvaldsins og Bandamannaauðvalds-
ins, þá er Alþýðublaðið alveg með hinu
síðara. Þegar stríðið er milli nazismans
annarsvegar og Sovétríkjanna og Banda-
manna hins vegar, þá óskar Alþýðublað-
ið nazismanum sigurs, — af því það hat-
ar sósíalismann og Sovétríkin meira en
allt annað, og öll pólitík þess snýst ein-
göngu um að fullnægja þessu hatri sínu.
Það hatur er svo, að sigri Sovétríkin naz-
ismann, þá óskar það eftir stríði Breta og
Bandaríkjanna við þau!