Dagblaðið - 11.05.1976, Síða 4

DACBLAUIÐ. ÞHIÐJUDAGUH 11. MAl 1976.
Saga um útgerð ó einu sanddœluskipi:
ER ÞAÐ ÞETTA SEM ER
KAUAÐ FJÁRMÁLASNILU?
Fyrstu danana i nóvcmbcr
1974 koin til landsins sanddælu-
skipió Grjótjötunn sem fyrir-
tækið Sandskip hf. hafói fest
kaup á i Stafantíri i Noregi lió-
le}>a mánuði áður.
Kaupverðið var 2.4 milljónir
krónur norskar eða rúmlejja 60
milljón íslenzkar krónur á þá-
verandi ítenfíi. Þegar skipið
kom til landsins hafði þegar
verið hafizt handa við gerð
löndunaraðstöðu í Sundahöfn í
Reykjavík. Var unnið við þær
framkvæmdir þar til skömmu
fyrir síðustu áramót. stopult þó.
I byrjun desember 1975 var
sanddæluskipinu Grjótjötni
lagt, en nú hefur það verið selt
nýju fyrirtæki. sem heitir
Náman hf.. og er nú í Hollandi
þar sem verið er að gera á því
miklar breytingar. Skipió heitir
nú Perla.
102 milljón
króna skuld
Þegar skipið var afhent í
Noregi var greidd útborgun.
560 þúsund norskar krónur. eóa
tæplega fjórtán milljón ísl.
krónur. Fyrri eigendur í Noregi
hafa ekki fengið aðrar
greiðslur.
Þá voru eftirstöðvar skuldar-
innar 46 milljónir sem greiðast
áttu á fimm árum. Þegar Grjót-
jötni var lagt í desember sl.
skuldaði Sandskip hf. vfir
hundrað mill.jón krónur.
Náman hf. kevpti skipið á
130 milljón krónur. Samkvæmt
afsali. dagsettu 5. marz 1976.
vfirtók Náman hf. þar með
hluta af skuldum Sandskips h.f.
eða alls 77.772.919.57 krónur.
Þær skuldir sundurliðast
þannig:
1. Veðskuld við Landsbanka
íslands. nkr. 2.240.000. eða kr.
69.417.600. skv. heimildarbréfi
dags. 5. ágúst 1975.
2. Veðskuld við Fram-
kvæmdasjóð íslands. US.
$32.051.28. eða kr. 5.506.409.00.
skv. heimildarbréfi dags. 16.
júli 1975.
3. Veðskuld við Fram-
kvæmdasjóð tslands, US.
$6.410.26. eða kr. 1.101.282.67.
skv. heimildarbréfi dags. 17.
júlí '75.
4. Sex fjárnám. kr.
1.747.627.00.
Hrikalegar
lausaskuldir
Að auki er Dagblaðinu
kunnugt um kröfur að minnsta
kosti átján fyrirtækja og ein-
staklinga sem nema samtals um
26 milljónum króna. Fleiri
kröfur. sem nema allt að eins
miklu. munu einnig vera á
Sandski[> hf„ en þær skuldir
hefur blaðið ekki fengið stað-
festar.
Launakröfur skipshafnar-
innar eru um 7.8 milljónir, af
því hafa verið greiddar um
tvær milljónir. Eitt fyrirtæki
telur sig eiga 7.3 milljónir
króna li.já Sandskipi hf„ en
samkvæmt afsalinu frá 5. marz
hefur Náman hf. fallizt á að
taka að sér að greiða rúmlega
770 þúsund krónur af þeirri
skuld.
„Vil ekkert segja...”
I st.jórn Sandskips hf. eru
þeir Knútur Bruun hæsta-
réllarlögmaður. sein er lor-
maður. Páll G.Jónsson forstjóri
l’olaris og Kristinn H. Sigur-
lonsson yélsmiðui'. Kósturfáðir
Krisliiis; Krislmn l'innbogason
framkviomdasl jóri Timans.
h.cl'ur að verulegu leyli annazl
sj lórnarslörfín l'yrir fóslurson
si n ti.
Blaðamaður Dagblaðsins
sneri sér til Knúts Bruun vegna
þess sem að framan hefur verið
rakið og spurði hann um fjár-
hagsstöðu fyrirtækisins.
„Ég vil ekkert tjá mig um
þetta mál." sagði Knútur
Bruun. „Þetta er allt á
samningastigi og hreint ekkert
blaðamál. Þetta er rétt eins og
hvert annað fyrirtæki í erfið-
leikum en ég vil ekkert seg.ja.”
Verktakar
taka sig saman
Náman hf. er hlutafélag
nokkurra steypustöðva, verk-
taka og einstaklinga í b.vgg-
ingariðnaði. Formaður
stjórnarinnar er Halldór Jóns-
son forst.jóri Steypustöðvar-
innar en aðrir í stjórn eru Guð-
mundur Einarsson verkfræð-
ingur, einn af aðaleigendum
Aðalbrautar hf„ og Ingvar
Jóhannsson, framkvæmdastjóri
Járn- og pípulagningaverktaka
i Keflavik.
„Megintilgang.ur stofnunar
félagsins er að skapa sam-
keppni i vinnslu byggingarefna
úr s.jó." sagði Halldór Jónsson í
samtali við DB, „enda hefur oft
verið skortur á slikum efnum á
undanförnum árum. En þetta
fyrirtæki er dýrt í framkvæmd
og fjáröflun er þess vegna
erfiðleikum bundin."
Breytingar fyrir
tugi milljóna
Bre.vtingarnar, sem verið er
að gera á Perlunni i Hollandi,
eru gagngerar. enda kosta þær
„nokkra tugi mill.jóna.”-að sögn
Halldórs Jónssonar. Allt frá þvi
að dæluskipið kom fyrst til
landsins hefur það reynzt stór-
lega gallað. Einkum þótti baga-
legt að erfiðlega gekk að dæla
úr skipinu þeim byggingar-
efnum sem það dældi upp í sig
af sjávarbotni.
Löndunaraðstaða í Sundahöfn
er „nægileg. að minnsta kosti
dugði hún Grjóljötni." sagði
Gunnar B. Guðmundsson.
hafnarst.jóri i Keyk.javik.
„Þelta er bráðahirgðaaðstaða."
sítgði Gunnar i samtali við
hlaðamann DB um málið,
„engan veginn fullkomið mann-
virki en dugar samt fyrir svona
lítið skip (500 tonn)."
Löndunaraðstaðan f.vlgdi með i
kaupunum og þar mun Náman
hl'. hal'a aðstöðu l'.vrir skip sitt
þegar það kemur ul landsins i
lok mánaðarins.
Verulegan hlula hafnarsmíð-
innar annaðisl Stálver hf. i
Koyk.javik. Afar lílið hel'ur
Slálver l'engið greiit l'yrir sina
vinnu, þau 770 þúsund, sem
áður er vikið að, og með vixlum.
Bryggjan teiknuð
ó servíettu Kristins
„Þeir komu hingað, Knútur
Bruun og Kristinn Finnboga-
son, fljótlega eftir að skipið
kom til landsins," sagði Krist-
mundur Sörlason forstjóri Stál-
vers. í samtali við blaðamann
DB um „Grjótjötunsmálið.”
„Þeir vildu fá okkur til að
annast ýmsa smið.juvinnu, sem
við og gerðum. t rauninni gerð-
um við skipið klárt því við smíð-
uðum í það allar leiðslur og rör
og einnig br.vggju. Það var nú
reyndar ýmislegt sögulegt í
sambandi við þessa bryggju.
Kristinn Finnbogason teiknaði
hana eitt sinn á servíettuna
sína i Brauðbæ. Við gerðum svo
þessa bryggju, sem meira og
minna var tilraunabryggja, en
fengum ekki einu sinni að klára
hana áður en Grjótjötunn var
látinn leggjast þar að. Þetta var
svona samskeytturtunnubúkki
og svo fór allt um koll í næsta
stormi."
Hólf önnur milljón
í gjöld af skuldinni
Kristmundur Sörlason sagði
heldur hafa gengið illa að fá
reikningana borgaða. „Við
erum með reikninga á þá upp á
7.255.677 krónur," sagði hann,
„en höfum fengið rúm sjö
hundruð þúsund af þvi greidd
með víxlum eftir að nýju eig-
endurnir tóku við. Þetta hefur
verið í innheimtu síðan í fyrra-
vor, mönnum eru gefnir frestir
á fresti ofan og svo er verið með
stöðugar flækjur."
Korstjóri Stálvers taldi ekki
ólíklegt að fyrirtækið fengi
skuld sína aldrei greidda.
„Nýju eigendurnir tóku aðeins
yfir þinglýstar skuldir. þannig
að ef Sandskip hf. lýsir sig
gjaldþrota gæti farið svo að við
fengjumekkert. En svo keniur
annað til: Við þurfum að borga
ríkinu ýmis g.jöld af þessari
skuld. Mér reiknast til að það
séu- samtals um 1.3 mill.jónir
króna. eða launaskattur.
tryggingagjald. aðstöðugjald.
iðnaðargjáld. tekjuskattur og
söluskattur. Þannig kostar
verkið okkur nú orðið 8.5
milljónir króna og þá er verð-
bólgan ekki tekin nteð í
rejkninginn. Þetta Grjótjötuns-
mál er allt tn.jög undarlegt."
Niðurfelling
opinberra gjalda
Það kann þó eitthvað að
grynna á skuldasúpu Sandskips
hf„ að félagið fékk niðurfelld I
f.járlögum þinglýsingargjöld
vegna Grjótjötuns, alls 585.430
krónur. Þessi ráðstöfun er ekki
óalgeng þegar um skip af þessu
tagi er að ræða, að sögn Þor-
steins Geirssonar fulltrúa í
fjármálaráðuneytinu.
Tvö þeirra þriggja langtíma-
lána, sem hvíla á Grjót-
jötni/Perlu, eru lán úr Fram-
kvæmdasjóði Islands, en hann
heyrir undir Framkvæmda-
stofnun ríkisins.
Guðmundur Ólafsson,
deildarstjóri lánadeildar í
Framkvæmdastofnuninni,
vísar í skýrslu stofnunarinnar
og segir lánið hafa verið veitt
til að koma upp tækjabúnaði úr
skipi í land og bæta löndunar-
aðstöðuna, rúmlega sex
milljónir krónur 1975.
Skipshöfnin þraukaði
Þrátt fyrir að ýmis þjónustu-
fyrirtæki í landi tækju hvert af
öðru fyrir viðskipti við Sand-
skip hf. (kostur er fenginn til
dæmis á þremur stöðum,
kranavinna unnin af þremur
f.vrirtækjum, smiðjuvinna af
þremur og svo framvegis) var
áhöfnin alltaf hin sama. Það
virtist nokkuð samhentur
hópur. að minnsta kosti voru
þeir allir sjö sammála þegar
þeir sigldu skipinu inn til
Reykjavíkur 7. október 1975 og
lögðu því í mótmælask.vni við
að fá ekki greidd laun sín.
Skipið hafði raunar lítið verið
við störf úti á sjó og i Sunda-
höfn dáðust menn að vel
bónuðum bílum skipverjanna á
dæluskipinu Grjótjötni.
Skipstjóri á Grjótjötni var
Hoy Olafsson, sem jafnframt á
hæstu launakröfuna á hendur
Sandskipi hf„ samtals
2.367.986.-. en af þvi hefur
hann fengið greiddar um átta
hundruð þúsund krónur.
Vildu forðast
stéttarfélögin
„Það var hálfeinkennilega að
öllu staðið alll frá upphafi,"
sagði Roy Olafsson þegar
blaðamaður DB leitaði til hans
vegna þessa májs. „Skipið var
nú í fvrsta lagi keypt eins og
kötturinn í sekknum. ráða sér-
fróðra manna um svona skip
var ekki leitað. Svo voru
peningamálin, eilift ströggl.
laun kouíu seint og illa og undir
lokin fengum við ekki neitt."
GrjótjÖtiitisskipst.jórinn sagði
áhöfnina aðallega Itafa átt við
sin mái um borð við Knúl
Bruun. „en Kristinn Kinnboga-
son kom eimiig nukið við sögu
þótt hann ætti ekkert i þessu á
pappírunum. Það mun til
dæmis hafa verið runnið undan
rifjum Kristins að eigendur
skipsins vildu ekki semja við
okkur nema utan við öll stéttar-
félög. Afleiðingin varð sú, að
kjarasamningar voru aldrei
gerðir, heldur var miðað við
Sandeyjarsamninginn. Gallinn
á því var sá, að þar voru f jórtán
menn um borð en við aðeins
sjö, þannig að okkur bar að
sjálfsögðu meira,” sagði ftoy.
„Þið fóið helming
eða ekki neitt”
Hann sagði einnig að þegar
laun hefðu verið greidd hefðu
þeim oft fylgt ýmis skilyrði. „I
um það bil hálfan mánuð
unnun við til dæmis við
bryggjusmíði, enda hafði
smiðjan þá gengið úr verkinu
vegna vangoldinna reikninga.
Þegar kominn var sá tíundi
mánaðarins vorum við ekki
farnir að fá greidd laun. Þá
fengum við skilaboð frá Knúti
Bruun þess efnis að ef við
vildum klára verkið, sem
smiðjan gekk frá, fengjum við
borgaðan hálfan mánuð, annars
ekki neitt.
Ég hef aldrei kynnzt annarri
eins framkomu gagnvart
skipshöfn,” sagði Roy Ólafsson.
„Þetta var allt á eina bókina
lært. Við sömdum meðal annars
einu sinni um greiðslu á
umsömdum launakröfum, en
það var ekki staðið við af þeirra
hálfu. Knútur sagði svo einu
sinni við mig, þegar ég var að
ræða málin við hann, að þetta
undirritaða samkomulag okkar
væri ekki annað en skeini-
pappír.”
Mannréttindi
Eins og sagði að framan
ákvað skipshöfnin einu sinni að
sigla skipinu í höfn og binda
það þar. Þetta var 7.-9. október
1975. „Þá kom ágætlega í ljós
hversu veik- stéttarfélögin
okkar eru í svona málum.”
sagði Roy skipstjóri. „Þegar við
vorum komnir i land óttuðust
stéttarfélögin skaðabótakröfur
frá Sandskipi hf„ og fleira í
þeim dúr. Eg sagðist ekki sjá
hvernig það væri hægt því
þannig væri einfaldlega verið
að svipta okkur grundvallar-
mannréttindum okkar."
„Sandskip, jó...”
Tveir mánuðir liðu og skip-
verjar fengu aldrei greidd laun.
1. desember 1975 fengu þeir
allir bréf frá stjórn Sandskips
hf. Þeim var öllum sagt upp
störfum fyrirvaralaust nema
vélstjórunum tveim. þeir áttu
að líta eftir skipinu.
Sjö vikum síðar lögðu
skipverjar kröfur sínar fram og
þær voru teknar til meðferðar í
Sjó- og verzlunardómi Reykja-
víkur. Þegar blaðamaður DB
leitaði til dómara þar til að
spvrjast f.vrir um kröfurnar
sagði dómarinn: „Sandskip, já.
Við höfum fengið einhver
ósköp af kröfum á þá í vetur."
Þrótt fyrir allt...
Raunasaga útgerðarinnar á
dæluskipinu Grjótjötni hefur
ekki farið hátt til þessa. Af
öUu framansögðu ætti
þó að v.era ljóst að hún
er athvgli verð ýmissa
hluta vegna. þá kannski
ekki sizt fyrir það að lifið
heldur áfram að ganga sinn
gatig þrátt fyrir þetta furðulega
fjármálaævintýri. Við skoðun
þeina gagnaog samtala sem við
höfum stuðzt við verður ekki
annað séð en gjaldþrot sé yfir-
vofandi yl'ir Sandskipi hl'. -OV.