Dagblaðið - 02.01.1979, Side 10

10
frjálst, áháð iagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. EyjóHsson. Rrtstjóri: Jónas Kristjónsson.
Fróttastjórí: Jón Birgir Pótursson. Rrtstjómarfulltmi: Haukur Helgason. Skrífstofustjórí ritstjómar Jó-
hannes Reykdal. íþróttir: Hallur Simonarson. Aöstoðarfróttastjórar AtJi Steinarsson og Ómar Valdr
marsson. Menningarmól: Aöalsteinn IngóHsson. Handrít: Ásgrímur Pálsson.
Blaöamenn: Anna Bjamason, Ásgoir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stofánsdóttir, EHn Atoerts
dóttir, Gissur Sigurösson, Gunnlaugur A. Jónsson, Hallur HaHsson, Helgi Pótursson, Jónas Haraldsson,
Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson. Hönnun: Guðjón H. Pálsson.
Ljósmyndir: Ari KristJnsson, Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur BjamleHsson, Hörður Vilhjálmsson,
Ragnar Th. Sigurðsson, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þráinn ÞoríoHsson. Sökistjórí: Ingvor Sveinsson. DreHing-
arstjórí: Már E.M. Halldórsson.
RKstjóm Siðumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeild, auglýsingar og skríf stofur Þverholti 11.
Aöatsimi blaðsins er 27022 (10 linur). Áskríf12500 kr. á mánuði innanlands. Í lausasölu 125 kr. ointakið.
Sotning og umbrot Dagblaðið hf. Slðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf. Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf. SkeHunni 10.
_________________DAGBLADID. ÞRIDJUDAGUR 2. JANÚAR 1979.
Viöskipti Kína og
Taiwan hafa aukizt
um 75% á liönuári
Stutt skrefí friöarátt
Nýliðið ár „glasabarnsins” var ár ým-
issa fremur stuttra skrefa í friðarátt í deil-
um stórveldanna. í þeim tilvikum var
byggt á grunni, sem lagður hafði verið á
fyrri árum.
Vissulega gera menn sér grein fyrir, að
svokölluð „þíða” í samskiptum vestrænna ríkja og
kommúnistaríkja hefur ekki bundið enda á látlausa bar-
áttu þeirra um yfirráð yfir ákveðnum heimshlutum.
Hörð átök standa um Afríku, þar sem Sovétmenn hafa
hert tökin með aðstoð Kúbumanna. Sú barátta mun
standa lengi enn. Sovétmenn horfa einnig vonaraugum á
framvindu mála í íran, öðru stærsta olíuríki heims, þar
sem stjórn keisara, sem vinveittur er vestrænum ríkjum,
stendur höllum fæti.
Sovétmenn öfundast yfir þeim árangri, sem náðst
hefur í Mið-Austurlöndum fyrir tilstilli Bandaríkjanna.
Samkomulag Begins, forsætisráðherra ísraels, og Sadats,
forseta Egyptalands, í Camp David í Bandaríkjunum
voru mikilsverð tíðindi, þótt enn skorti á, að friðarsamn-
ingum hafi verið komið í höfn. Það friðarskref var fram-
hald af þróun fyrra árs og leiðir vonandi til endanlegra
samninga á nýbyrjuðu ári.
Grundvöllur þíðunnar, svonefndir SALT-samningar
um takmörkun gereyðingarvopna Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, virtust á góðum vegi í lok ársins. Slíkir
takmarkaðir samningar tryggja ekki heimsfrið og eyða
ekki hættunni á atómstríði, en þeir kunna að halda
vopnakapphlaupinu nokkuð í skefjum, svo að það
verður ekki jafnþung byrði á almenning í viðkomandi
ríkjum og ella væri. Þeir sýna einnig ótta forystumanna
risaveldanna við að missa úr höndum sér það eyðingar-
afl, sem þeir reyna að nota sem ógnun í valdatafli án þess
að vilja beita því.
Bandaríkin tilkynnti í lok ársins, að þau mundu nú^
loks taka upp stjórnmálasamband við Kína og slíta
stjórnmálasambandi við Formósu. Sá atburður á sér
langan aðdraganda. Bætt sambúð við Kína var eitt af
því, sem Nixon fyrrum Bandaríkjaforseti og þó einkum
Kissinger, fyrrum utanríkisráðherra, gátu talið sér til
ágætis á annars vafasömum stjórnarferli. Áhugi Kín-
verja á góðri sambúð við Bandarikin á rætur í fjandskap
þéirra við hitt kommúníska stórveldið, Sovétríkin. Kín-
verjar vilja ekki berjast við marga féndur í einu. Jafn-
framt er ekkert lát á deilum Kínverja og Sovétmanna,
svo sem um áhrifavald í Indó-Kína, þar sem enn kann að
draga til stórtíðinda í baráttu Víetnama og Kambodíu-
manna að undirlagi hinna kommúnísku stórvelda.
Árið hlaut sinn skammt af morðum og hryðjuverkum,
sem náðu hámarki með ráni og morði á Aldo Moro, fyrr-
um forsætisráðherra Ítalíu. Öfgamenn, bæði til vinstri og
hægri, láta víða á sér kræla en eru í raun fylgislitlir.
Indira Gandhi, sem alræmd var af einræðisstjórn sinni
fyrir nokkrum árum, aflar sér aukinna vinsælda undir
veikri ríkisstjórn á Indlandi. Baráttan þar mun setja svip
á fréttir þessa árs, og miklu skiptir fyrir framvindu
heimsmála, hver stendur við stýri í þessu öðru mann-
flesta ríki veraldar.
Á nýbyrjuðu ári munu menn una sæmilega, að það
verði ekki verra hinu liðna og enn verði stigin nokkur
lítil skref í friðarátt. Meira geta menn ekki vænzt.
— margt þykir benda til að þessir höfuðfjendur
í aldarf jórðung rúman geti í f ramtíðinni komið
á eðlilegum tengslum sín f milli
Þó ótrúlegt sé i ljósi þeirra fregna,
sem undanfarið hafa borizt, þá munu
viðskipti Taiwan og Kina hafa aukizt
um 75% á fyrri hluta ársins, sem var
að liða. Talið er að þróunin hafi verið
sú sama seinni hluta ársins. Sala Kin-
verja til Taiwan mun hafa numið jafn-
virði rúmlega átta milljöréwn is-
lenzkra króna á fyrri helmingi ársins
en vörur seldar frá Taiwan til Kina
nántu jafnvirði nálægt tólf milljörð
um, í þessum tölum er ekki reiknað
með viðskiptum, sem fara á ólöglegan
hátt milli þessara nágranna. Smygl frá
Kína til Taiwan og öfugt er sagt tölu-
vert algengt og hafa verið um langt
skeið.
Viðskipti þessi eru talin eitt af
merkjum þeim, sem sjá má um að
möguleikar eru á eðlilegum samskipt-
um þessara fjandmanna. Í þessu máli
er það eins og svo oft, að orð og at-
hafnir fara ekki algjörlega saman. For-
seti Taiwan, Chiand Ching-Kuo, hefur
margitrekað eftir að tilkynnt var um
opinber stjórnmálatengsl á milli
stjórnarinnar i Peking og Washington,
að ekkert samband geti orðið á milli
eyjarhansogKina.
Aðrir stjórnmálaforingjar á Taiwan
hafa þó sagt i einkaviðræðum að
aukin viðskipti við meginlandið væru
U437
sannarlega góð búbót. Í dagblaði einu
taiwönsku er þarlendum stúdentum
ráðlagt að hafa vinsamleg samskipti
við stúdenta frá meginlandi Kína. í
blaðinu sagði að ekki mætti umgang-
ast þá eins og eiturslöngur eða hættu-
lega krókódíla. í stað þess ætti að
reyna að leiða þá frá villu sins vegar og
sýna þeim fram á það sem rangt er i
stefnu Pekingstjórnarinnar. Blaðið
hvetur siðan taiwanska stúdenta til að
sigra Kínverja i öllum keppnum sem
fari þeirra á milli.
Tilkynning Jimmy Carter Banda-
ríkjaforseta um að beint stjómmála
samband yrði tekið upp á milli Peking
og Washington var mikið áfall fyrir
stjórnina í Tapci, höfuðborg Taiwan.
Margir áttu bágt nteð að trúa þvi að
Bandarikjantenn mundu ganga að
þeim skilyrðum Pekingstjórnarinnar
að þeir slitu stjórnmálasambandinu
við Taiwan. Á þessu hafa Kinverjar
verið mjög harðir, en vegna hinna sér-
stöku tengsla sem verið hafa á milli
Bandaríkjanna og Taiwan var fremur
búizt við að reynt yrði að fara öðruvisi
að, þegar beint stjórnmálasamband
kæmist á við Bandarikin. Ekki þarf að
ganga að því gruflandi að Taiwan-
menn gerðu sér grein fyrir að til
bcinna stjórnmálasamskipta mundi
fyrr eða siðar koma á milli Pcking og
Washington.
Sárindi (xtirra og reiði hvernig farið
var að hlulunum er þó mjög skiljan-
lcg. Jimmy Carter eða menn hans
munu ekki hafa gefið ráðamönnum á
Taiwan neitt til kynna að þetta væri
að skella yfir og þeim var raunveru-
lcga tilkynnt um að þeirra helzti
bandantaður í áratugi væri að slita við
þá stjórnmálasambandi með aðeins
nokkurra klukkustunda fyrirvara.
Þrátt t'yrir þctta. þá cr nú talið víst að
á bak við tjöldin hafi verið gert ein-
hvers konar santkomulag um lilveru
Taiwan og afstöðu Bandaríkjanna til
þeirra.
Þcss hefur þótt gæta á siðus(u mán-
Þegar kókið hækkaði
Sú frásögn sem hér fer á eflir hcyrir
kannski sögunni til. En einhvers
staðar segir að sagan endurtaki sig og
þvi erhúnsettáblað:
„Tuttugu og fimm prósent hækkun
kemur ekki til greina, en þið getið
fengið fimmtán.” Viðskiptaráðherr-
ann ungi var nýbúinn að skipta um
stól. Elann hafði staðið upp af gagn-
rýnum ritstjórastóli til þess að geta
framkvæmt þá stefnu á ráðherrastóli,
sem boðuð hafði verið úr ritstjórasæt-
iinu. Þeir sem fyrstir mættu hinum ein-
arða ráðherra voru framleiðendur
þeirra nytsömu vörutegunda gos-
drykkja og smjörlíkis. Þeir höfðu
viljað hækka verð framleiðslu sinnar
um 25%, en gengu bónleiðir til búðar.
Iðnrekendurnir voru þó ekki af baki
dottnir. Þeir töldu sig hafa borðleggj-
andi sannanir fyrir þvi, að allur kostn-
aður við framleiðsluna hefði hækkað
svo mikið, að 25% hækkun væri sann-
gjörn krafa. Það stóð i stappi um hrið
og almenningur beið spenntur eftir úr-
slitum. Yrðu atvinnurekendurnir að
láta í minni pokann fyrir hinum ein-
beitta ráðherra og loksins að þola sitt
„kauprán”?
Samtrygging
iðnrekendanna
Uppi í erminni áttu iðnrekendurnir
tromp. Að vísu hefðu þeir aldrei notað
það tromp ef þeir hefðu ekki átt hinn
góða málstað sinn. En stifni ráðherr-
ans gerði þeim nauðugan einn kost,
þeir urðu að spila út trompinu — og
lokuðu verksmiðjunum. Það var ekk-
ert gos framleitt og heldur ekkert
smjörliki. Framleiðendumir, margir
hverjir háværir talsmenn frjálsrar
samkeppni, bundust samtökum um að
hætta allri framleiðslu nema þeir
fengju að hækka um 25%, en ekki
bara I5%.
Margir hefðu að óreyndu talið að
Kók myndi standa af sér svona storm,
þótt ef til vill yrði það Pepsi erfitt. Eins
hefðu margir ímyndað sér að hag-
kvæmni i rekstri hinna ýmsu verk-
smiðja væri misjöfn og hinar sterkustu
sæju sér leik á borði og lokuðu ekki.
Því að ef keppinauturinn færi á haus-
inn yrðu færri um markaðinn og tapið
i dag ynnist upp með aukinni sölu á
morgun. En nú kom sem sagt í Ijós að
hin frjálsa samkeppni á ekki alltaf við
— bara stundum. Kók og Pepsi komu
fram eins og óaðskiljanlegir bræður,
að ekki sé talað um smjörlikisgerðirn
ar, og öllu var harðlokað. Deilunni
lauk reyndar fyrr en varði.
í kröfugerðarþjóðfélaginu kom það
líklega fáum á óvart hvor sigraði —
það gerðu að sjálfsögðu framleiðend-
Kjallarinn
Leó E. Löve
umir, eftir að þjóðina hafði vantað
Kók með Prinsinu sinu i eina viku.
Hvorir höfðu
rétt fyrir sér?
Ýmsar spurningar vakna, þegar um
svona mál er hugsað. Áður var það
rakið, hversu undarlegt það er, að allir
„Kók og Pepsí uröu sem óadskiljanlegir
bræöur”.