Dagblaðið - 01.08.1981, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1981.
II
Mikilvægar viðræður
Reykinn frá bombum iðnaðar-
ráðherra í súrálsmálinu er nú að
leggja frá og þvf er auðveldara að
átta sig á stöðu málsins. Ráðherra
hefur samþykkt að hefja viðræður
við Alusuisse um niðurstöðu skýrslu
breska endurskoðunarfyrirtækisins.
Það var skynsamlegt af ráðherra,
enda hefur hofmóður og drýldni aldrei
þótt gott veganesti þegar lagt er upp
í vandasama samninga, sem menn
ætla að ná árangri í. Alusuisse vill að
visu takmarka viöræður við þær á-
sakanir, sem bornar hafa verið á þá
og svo virðist sem þeir vilji fá niður-
stöður í því máli áður en önnur atriði
koma til umræðu. Til þessa hefur
ráðherra haldið þannig á málum, að
allt hefur stefnt hraðbyri í málaferli.
Þau yrðu vafalaust langvinn og illvig
og á meðan biðu önnur atriði, sem
nauðsynlegt er að taka upp við
Alusuisse og fá niðurstöður i sem
fyrst.
Sannleikurinn er sá, að sá þáttur
málsins er mun mikilvægari, ef til
framtiðarinnar er litið, heldur en
þjark um meintar ávirðingar
Alusuisse. Auðvitað ber Alusuisse
eins og öllum öðrum að standa við
gerða samninga og ef eitthvað hefur
farið úrskeiðis í þeim efnum, ber
okkur að sýna fyllstu hðrku og
ákveðni. Það þjark má hins vegar
ekki verða til að við glutrum niður
tækifæri til að fá fram breytingar á
heildarsamningnum. Til þessa hefur
iðnaðarráðherra verið á hraðri leið
með að klúðra þeim málstað okkar.
Ekkert er óskynsamlegra á þessu stigi
en að reyra málið í fjötra iildeilna um
smærri atriði.
En hver eru þá hin stóru atriði, sem
ná þarf samningum um við
ályktun sinni frá þvi í sl. viku og
boðið upp á samstarf til lausnar
þeim.
f fyrsta lagi er nú um að ræða
hækkun raforkuverðs. Frá því
siöasta endurskoðun samningsins fór
fram 1975 hefur allt orkuverð i
heimahúsum enn hækkað og því er
það sanngirnismál að hækkun fáist á
raforkuverðinu til ÍSAL.
I öðru lagi þarf að ræða
framtíðarskattgreiðslur fyrirtækis-
ins. Helst þarf að fá breytt því fyrir-
0 „í þriðja lagi þarf að ræða um hugsan-
lega eignaraðild íslendinga með tímanum
og hvernig framtíðarsamstarfi verði þá
háttað.”
Alusuisse? Um þau virðist vera
tiltölulega góð samstaða og hefur
þingflokkur :sjálfstæðismanna m.a.
tilgreint þessi efnisatriði sérstaklega í
Kjallarinn
*ggi
komulagi að skattgreiðslurnar séu
háðar heildarafkomu fyrirtækisins í
jafnrikum mæliognúer.
í þriðja lagi þarf að ræða um
Birgir Isl.
Gunnarsson
hugsanlega eignaraöild íslendinga
meö tímanum og hvernig framtíðar-
samstarfi verði þá háttað.
f fjórða lagi þarf að ræða um
stækkun álversins, en ein af þeim
leiðum, sem hafa verið taldar fýsileg-
ar til aö nýta orkumöguleika okkar
er aukin framleiðsla á áli. Sú aukning
getur verið í samvinnu við Alusuisse
og/eða aðra aðila og þau mál þarf að
sjálfsögðu að taka upp í þessum
viðræðum.
Þetta eru þau mikilvægu atriði,
sem vinna þarf að lausn á. Margt
bendir til að það sé skynsamlegt að
sérstök fagnefnd annist þessar
viðræður, en hluti af ríkisstjórninni
virðist vera þeirrar skoðunar. Líklegt
er að með þvi myndi eyðast þaö
neikvæða andrúmsloft, sem iðnaðar-
ráðherra hefur skapað í kringum
þetta mál og samstaða innanlands er
liklegri úr því sem komið er. Fyrstu
viðræður ætlar iðnaðrráðherra þó að
eiga sjálfur ásamt trúnaðarmönnum
sinum úr Alþýðubandalaginu. Það er
óskynsamlegt af ráðherra, en þessar
fyrstu viðræður munu vafalaust
mjög móta allt framhaldið. Á þessu
stigi verða aðrir að bíða og sjá hverju
fram vindur.
Birgir ísleifur Gunnarsson.
alþingismaður
ER SVARTHOFÐIHAUSLAUS?
Ég ætla i eftirfarandi grein að gera
að umtalsefni tvær greinar. önnur
birtist í Vísi 16. júli eftir Svarthðfða.
Hin var í Alþýðublaðinu eftir HMA.
Svarthöfði
Hámark lágkúru og siðleysis
íslenskrar blaöamennsku kemur
venjulega vel til skila i Svarthöfða-
greinum Vísis. Þar skrifar einhver
gallsúr vesalingur, sem þorir ekki að
standa við það, sem hann lætur frá
sér fara. Varla er um marga menn að
ræða, sem skrifa þessar greinar, því
stíllinn og fúllyndið er áþekkt f þeim
öllum.
f umræddri grein gefur Svarthöfði
í skyn að afurðasölufélög bændatelji
sig eiga rétt á að selja sviknar vörur
og það sama gildir reyndar um blaða-
fulltrúa bændasamtakanna. Mér
hefur verið sagt að náungi skyldur
eða venslaður Svarthöfða hafi hlotn-
ast töluverð upphefð hjá eigendum
Vísir fyrir framangreindar
fullyrðingár.
Eflaust eru ýmsar ástæður fyrir
þessum sjúklegu skrifum Svarthöfða,
aðrar en peningar. Mér hefur helst
dottið i hug að maðurinn á bak við
nafnið þjáist af minnimáttarkennd
yfir því að hafa aldrei verið kos’nn á
þing. Yfirleitt er greinum Svarthöfða
ekki svarað, enda eru ómerkingar
öllum til leiðinda. Þó verður gerð
undantekning að þessu sinni og bent
á nokkrar rökleysur.
Þeir vilja selja
súra mjólk
Ein fullyrðing Svarthöfða er að
Mjólkursamsalan vilji endilega selja
neytendum fúla og súra mjólk.
Furðuleg fáviska kemur þarna fram.
Heldur Svarthöfði að þeir, sem starfa
við mjólkuriðnaðinn geri sér ekki
fulla grein fyrir, að nauðsynlegt er,
að sú vara, sem sett er á markaðinn,
seljist. Það gerist ekki, nema hún
standist kröfur neytenda.
Einhverja daga I júlí henti það
óhapp, að mjólk með skert
geymsluþol var sett óvart á
markaðinn. Það virtist gleðja
Svarthöfða og hans sálufélaga. Reynt
var að bæta fyrir tjónið og koma í
veg fyrir að slíkt mundi henda á ný.
Fyrir nokkrum dögum stóð kona
fyrir framan mig i biðröð við kassann
í einni kjörbúð borgarinnar. Hún
spuröi stúlkuna á kassanum ,,er ekki
til önnur mjólk en þessi í kælinum?”
Stúlkan svaraði ósköp sakleysislega,
,,þaö held ég ekki, er eitthvað að
henni?” „Hún er súr og hér kaupi ég
ekki mjólk,” svaraði konan. Þetta
þótti mér merkilegt og spurði því
konuna hvernig hún gæti vitað aö
mjólkin væri súr, án þess að opna
umbúðirnar. ,,Ég sé það á dag-
setningunni,” svaraði hún á auga-
bragði. Kona þessi hefur eflaust
gengið í tíma hjá Svarthöfða. Ég
keypti mjólk þarna og reyndist hún
vera óskemmd.
Þeir sviku skemmt
smjör inn á neytendur
Svarthöfði fullyrðir eftirfarandi í
greininni . . . ,,Þá var gripið til þess
ráðs að blanda saman öllu smjöri 1
landinu, góðu smjöri, og vondu
smjöri”.Þarna fer Svarthöfði visvit-
andi með rangt mál, smjðri var ekki
og er ekki blandað saman frá mis-
munandi mjólkursamlögum. Þetta
veit Svarthöfði, nema hann sé
hauslaus. Þetta er ein af þessum
sögum, sem ýmsir hafa gaman af að
segja.
Með stofnun Osta- og
smjörsölunnar var tekið upp mjög
strangt mat á smjöri og var þvi á
skömmum tíma náð því marki sem
sett var, að smjör var mjög hliðstætt
að gæðum frá öllum mjólkursam-
lögunum. Ef það stenst ekki
gæðakröfurnar þá er það sett í
annan flokk og selt á lægra verði.
Kartöf lur að norðan
Svarthöfði heldur þvf fram að
mörg undanfarin ár hafi
kartöfluibændur á Norðurlandi
orðið að sitja uppi með góðar
Þá kemur að greininni, sem birtist
i Alþýðublaðinu.
Þegarverð á
búvörum hœkkar
Laugardaginn 25. júlí sl. birtist
grein eða frétt á forsíðu
Alþýðublaðsins um verðlagningu á
ostbita. Undir fréttina skrifar HMA,
sem er blaðamaður hjá
Alþýðublaðinu.
Þar sem mikils misskilnings virðist
gæta hjá HMA, varðandi
verðlagningu búvara og rekstur Osta-
og. smjörsölunnar .tú tel ég rétt að
fara nokkrum orðum um greinina, ef
vera skyldi að einhverjir séu jafnfá-
fróðir um þessa hluti og hann.
Verðið var hækkað
í stuttu máli gekk fréttin út á það
að Osta- og stmjörsalan hækkaði
verð á osti 1 samræmi við ákvörðun
6-mannanefndar 1. júní sl. Blaða-
maðurinn HMA telur að með því
. . . „hafi verið að ræna neytendur.
Flytja fjármagn frá neytendum til
bænda og milliliðastarfsemi, sem i
mörgum tilfellum er óþörf og ger-
spillt”. Svo mörg voru þau orð.
Svona fullyrðingar eru auðvitað
ærumeiðandi og á ekki að líðast
óátalið, ef öllum rökstuðningi er
sleppt. Ekki vilja bændur eiga
viðskipti við „gerspillta” milliliði.
^ „Þetta þótti mér merkilegt og spuröi því
konuna hvernig hún gæti vitað aö mjólkin
væri súr, án þess að opna umbúðirnar. „Ég sé
það á dagsetningunni,” svaraði hún á auga-
bragði. Kona þessi hefur eflaust gengið í tíma
hjá Svarthöfða.”
kartöflur meðan ruslið af Suðurlandi
hafi veriö selt i Reykjavík. Þau eru
ekki mörg árin, sem bændur hafa átt
eitthvað óselt af kartöflum þegar ný
uppskera. hefur verið sett á
markaðinn. Hlutfallslega hefur
magnið þá verið svipað fyrir norðan
og sunnan. Mjög góðar kartöflur
hafa verið á markaðnum undan-
farnar vikur á Suðurlandi og i öðrum
landshlutum. Markaðnum er skipt
eins sanngjarnlega og unnt er milli
framleiðanda. Sennilega er Svart-
höfði haldinn átthagarómantík og
heldur að allt sé betra i heimahögum.
Ýmislegt annað hefði mátt tína til
úr grein Svarthöfða, en hér verður
numið staðar.
Það væri því tiltölulega hógvær krafa
til málgagns þess flokks, sem kennir
sig við alþýðu, að skýra nánar frá
þessari spillingu, hjá afurðasölu-
félögunum. Þá er að koma að verð-
breytingunni. Varla trúi ég þvi, að
HMA og Alþýðublaðið reikni með að
allar birgðir af vörum, hvar sem þær
eru, eða hvenær sem þær voru
framleiddar, séu seldar á föstu verði.
Ef um frjálsa verðlagningu er að
ræöa, þá verðleggja framleiðendur
sínar vörur i samræmi við markaðs-
aðstæður á hverjum tíma. Þar sem
ríkja verðlagshöft, þá hækkar
framleiðandinn sinar vörur í
samræmi við leyfða hækkun. Þá
skiptir ekki máli hvort umrædd vara
Kjallarinn
Agnar Guðnason
var búin til daginn, sem hækkunin
var leyfð, daginn áður eða mánuði
fyrr. Framleiðandinn telur sig þurfa
að hækka allar birgðir og allt er selt á
nýjaverðinu.
Hvernig er ostur
verðlagður?
Fyrst er ákveðið verð til bænda i
verðlagsgrundvellinum fyrir hvern
mjólkurlftra. Síðan er miðað við
fjölda mjólkurlítra, sem þarf til að
framleiða 1 kg af osti. Þá er vinnslu-
kostnaðurinn í mjólkurbúinu
fundinn og síðan er hægt að ákveða
veröið, sem neytendum er gert að
greiöa, þegar dreifingarkostnaður
hefur verið samþykktur. Ef
vinnslukostnaður I mjólkurbúinu
reynist meiri en gert var ráð fyrir, þá
lækkar einfaldlega útborgunarverð
til bænda. Þetta skilja eflaust allir.
Hjá Osta- og smjörsölunni er
verið að pakka ostum í neytenda-
umbúðir alla virka daga. Inn á
vigtina er stimplað verð ostsins á
hverjum tíma. Við verðbreytingar
geta verið til nokkrir bitar af
verömerktum osti, þá verður að
endurmerkja þá. Þvi þessir bitar
hafa ekki verið seldir, ekkert frekar
en þau hundruð tonna, sem eru I
geymslum hjá mjólkursamlögunum
og Osta- og Smjörsölunni. Oft hafa
myndast verulegar birgðir hjá
mjólkursamlögunum á tímabili sem
fleiri verðhækkanir hafa átt sér stað.
Hvernig tekst að
greiða verðlags-
grundvallarverð?
Mjólkurframleiðendur fá greitt
60—90% af mjólkurverðinu fljótlega
eftir að þeir leggja sina mjólk inn.
Það fer eftir árstíma hvert út-
borgunarhlutfallið er. Endanlega
greiðslu fyrir mjólkina fá þeir 4—5
mánuöum eftir að nýtt ár er hafið.
Þá fá þeir eftirstöðvar frá öllu árinu á
undan.
Fundið er meöal verðlagsgrund-
vallarverð ársins fyrir hin ýmsu
samlagssvæði. Það byggist á
mjólkurinnieggi á hverju verðlags-
tímabili.
Ef það mundi nú verða fram-
kvæmt, eins og HMA álitur rétt, að
allar birgðir mjólkurvöru yrðu seidar
á þvi verði, sem gilti, þegar þær voru
framleiddar, þá væri útilokað að
bændur fengju nokkurn tima
verðlagsgrundvallarverð fyrir
mjólkina miðað við það kerfi, sem
starfað er eftir i dag og þá verðbólgu,
sem hér er. Hækkun á verði birgða,
kemur að nokkru upp i hækkun á
vinnslukostnaði á milli verðlags-
breytinga. Verð á landbúnaðaraf-
urðum breytist á þriggja mánaða
fresti. Hækkun á verðlagsgrundvelli
landbúnaðarvara er afleiðing annarra
hækkana i landinu. Bændur fá
síðastir allra hækkuð sin laun.
Undanfarin ár hefur tekist að
greiða bændum verðlagsgrundvallar-
verö fyrir mjólk, aö öðru leyti en þvl,
sem tekið hefur verið af þeim til að
greiða í Verðjöfnunarsjóð. Ef verð á
birgðum hefði ekki verið hækkað, þá
hefðu bændur ekki fengið umsamið
verð fyrir mjólkina.
Osta-og s njörsalan
og neytendur
Mjolkurframleiðendur eiga og
reka Osta- of s' íjörsöluna. öll sala á
hennar vegum ct umboðssala.
Rekstrarkostnaður undanfarin ár
hefur verið um 3% af veltu fyrir-
tækisins. Áður en Osta- og
sr.ijörsalan tók til starfa voru ýmsir
heildsalar, sem önnuðust dreifingu til
smásalanna á höfuðborgarsvæðinu.
Þá var mjög algengt að heild-
sölukostnaður næmi um 10% af
verði vörunnar.
Osta- og smjörsalan hefur frá
fyrstu tíð lagt mikla áherslu á góð
samskipti við neytendur. Það hefur
verið reynt að þjóða báðum aðilum,
þ.e.a.s. framleiðendum og
neytendum, sem best.
Ég læt hér staðar numið, þó væri
full ástæða til að kenna HMA ýmis-
legt um geymslu og meðferð osta. Því
þar kom fram óvenjulega mikil van-
þekking.
Agnar Guönason
blaðafulltrúi.