Dagblaðið - 28.08.1981, Síða 7

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1981.
-----------------------
WsWWWWWU^J\\UI11IIIU//////////////Jff#^
o
Einkennandi byggingastfll fyrir miðborg Heisinki, — frá Sentatiintorgi.
„Er það ekki að fara í geitarhús að
leita uÚar að leita myndlistar þarna
upp við rússnesku landamærin?”
spurði einn fávís en velviljaður vinur
minn, er ég tjáði honum að ég hygðist
kynna mér myndlistir í Finnlandi
með hjálp Finnsk-íslenska menn-
ingarsjóðsins. Ég varð því að taka
hann á beinið og fræða hann um það
sem ég þóttist vita um afreksmenn
Finna í grafík, skúlptúr, listiðn, —
svo og byggingalist, maður lif-
andi . . .
„Þóttist vita” eru orð að sönnu.
Vegna hinna miklu afreka sem
margir helstu arkitektar Finna,
Aalto, Saarinen feðgar, Ruusuvuori,
Mikkola & Pallasmaa o.fl. hafa
unnið, bæði í heimalandi sínu og víða
um heim, býst gesturinn fastlega við
því að finna í Helsinki fallegasta arki-
tektúr í heimi, alla borgina undir-
lagða hinum stílfögru nútímabygg-
ingum hinna finnsku meistara.
Með nýklassísku
yfirbragði
Þeir sem fara til Helsinki fyrsta
sinni með því hugarfari hljóta að
verða fyrir sárum vonbrigðum.
Það ber nefnilega sáralítið á þess-
um nýja arkitektúr í miðborg
Helsinki sem er að miklu leyti í þeim
nýklassíska stíl sem Rússar, yfir-
drottnarar Finna fram til 1918, inn-
leiddu í landið á 18. og 19. öld. Inn á
milli má svo sjá voldugar byggingar í
„art deco” stíl frá þessari öld önd-
verðri, t.a.m. járnbrautarstöðina og
þinghúsið. Hið nýklassiska yfirbragð
á miðborg Helsinki sést í hnotskurn á
Sentatiintorginu, steinsnar frá höfn
borgarinnar og útimarkaði.
Þær nýbyggingar sem maður sér
víða um Helsinki eru yfirleitt í
stöðluðum, alþjóðlegum stíl og eru í
engu frábrugðnar aragrúa nýrra
bygginga um öll Norðurlönd. Til að
sjá reglulega fallegar nútímabygg-
ingar eftir bestu arkitekta Finnlands
verður gesturinn að gefa sér drjúgan
tíma og gera sér ferðir til úthverfa
Helsinki eða bæja útí á landi, — til
HvittrSsk, Espoo, Otaniemi og alla
leið til Tampere.
Ilmurinn af
róttunum
Þó eru nokkrar þekktar byggingar
innan seilingar, t.d. hið glæsilega
Finlandia hús Alvars Aalto sem lokið
var árið 1975 og Tempeliaukio kirkj-
an sem sprengd hefur verið inn í
klöpp. Hins vegar er hægt að fá ilm-
inn af réttunum með því að fara á
Safn finnskrar byggingalistar sem
opið er flesta daga og sé gesturinn
tæknilega sinnaður, getur hann fylgt
þeirri heimsókn eftír á Byggingamið-
stöðinni (Salomonkatu 17 c).
Þeir sem leita listar í ókunnu landi,
byrja flestir á söfnunum. Þótt undar-
legt megi virðast, eru Finnar ekkert
of vel staddir í safnamálum. Helsta
listasafn þeirra, Ateneum, er til húsa
í gamalli byggingu og býr greinilega
við mikil þrengsli enda er listaaka-
demían í sama húsi. Þó má ráða af
því sem þarna er til sýnis að Finnar
áttu sér ágæta málara á úthallandi
19. öld og fram eftír þessari öld.
Síðan er eins og deyfð færist yfir
finnskt málverk en myndhöggvarar,
grafíklistamenn og listiðnaðarfólk
fari að Iáta ljós sitt skína fyrir alvðru.
Hið nœma auga
í Amos Anderson Ustasafninu var
einmitt til sýnis málverkaeign þessa
einkasafns, sem reyndar er þekktara
fyrir timabundnar samsýningar af
ýmsu tagi. Því listasafni er skemmti-
lega komið fyrir í miðborg Helsinki
og yfir því er viss þokki, en fátt var
það af málverkum þess sem heillaði
augað, nema e.t.v. málverk listakon-
unnar Marjöttu Tapiola sem virðist á
góðri leið með að blása nýju lífi í
hinn gamla expressjónisma í Finn-
landi.
Fyrir þá sem unna gamalli grafík:
Schongauer, Hogarth, Goya, Dore
o.fl., er sjálfsagt að heimsækja
Sinebrychoff slotið nálægt miðborg-
inni og enginn ætti að láta framhjá
sér fara listiðnaðarsafn Finna. Þar sá
listar, líkast til besta þverskurð
slíkrar listar á Norðurlöndum og þá
undanskil ég ekki Moderna Museet í
Stokkhólmi.
Þarna er ágæt klippimynd eftir
Picasso frá kúbíska tímabilinu, góð
mynd eftir Léger og væntanleg er
þekkt mynd eftir Gris sem Sara
Hildén var að kaupa. Af öðrum list-
jötnum má nefna Rouault, — aldeilis
frábæra mynd, — Klee og Bonnard.
Dada á ágætan fulltrúa í Schwitters
og súrrealisminn er sterkur í safninu:
Miró, Delvaux, Tanguy, de Chirico,
Giacometti, Brauner og Bellmer.
Af öðru sem Sara Hildén safnið á
má nefna Albers, Arman, Bacon,
Bill, Bissier, Botero, Christo,
Dubuffet, Fontana, Hartung,
Iposteguy, Kienholz, Moore,
Morandi, Segal, Soto, Sutherland
o.fl. o.fl.
Úti á eyju
En meðan gesturinn dvelur á ann-
að borð í Finnlandi, ætti hann ekki
að láta hjá líða að taka ferju frá Hel-
sinki út í Sveaborg, upphaflega ein
stærstu strandvirki í heimi, sem nú
hýsir m.a. Norrænu myndlistarmið-
stöðina. Margir íslendingar kannast
við þessa miðstöð sem er eitt af 40
menningarfyrirtækjum sem Norður-
löndin reka í sameiningu.
Miðstöðin var sett á laggirnar árið
1978 eftir nokkrar umræður um
æskilega staðsetningu hennar og
hlutverk, og henni er ætlað að stuðla
að kynningu og útbreiðslu á myndlist
um Norðurlöndin öll. Núverandi for-
stöðumaður er Erik Kruskopf.
Nú er e.t.v. rangt að gera miklar
kröfur til svona ungar stofnunar sem
í ofanálag á við fjárhagsvandræði að
etja. Hins vegar hefur borið nokkuð
á skipulagsleysi og handahófi í starf-
semi Sveaborgar, sem náði hámarki í
útgáfu listatímarits á ensku um
norræna list nýverið. Það rit var í
senn illa hannað og skipulagt, en
kostaði samt sem áður næstum
þriðjung af rekstrarkostnaði Svea-
borgar allrar.
Á tjá og tundri
Satt að segja var aðkoman að mið-
stöðinni ekki sérlega traustvekjandi
heldur. Hún er til húsa í gömlum
strandbúðum og í byggingu uppi á
miðri eyju. Hvorug byggingin er
merkt þannig að ókunnugir geti ratað
þangað úr fjarlægð. Verslunar- og
veitingaaðstaða er fremur frumstæð
og þar sem innrétta átti vinnustofur
fyrir norræna listamenn var allt á tjá
og tundri. Þá voru ekki nema þrjár
vikur þangað til vígja átti þessar
vinnustofur.
Þarna stóð að vísu yfir ágæt sýn-
ing, Norrænir teiknarar, sem fór
mjög vel í sýningarsal miðstöðvarinn-
ar og fyrir dyrum stóð sýning á
verkum Errós. Fulltrúar íslands á
teiknisýningunni voru Kristján
Davíðsson, Rúna, Sigurður Þórir
Sigurðsson og Valgerður Bergsdóttir.
Framlag Finnanna fannst mér ábér-
andi best.
Sveaborg hefur einnig staðið fyrir
öðrum ágætum sýningum sem m.a.
hafa gist Norræna húsið hér í bæ.
Samt sem áður veltir maður því fyrir
sér eftir á, hve hagkvæmt og skyn-
samlegt það sé í raun og veru að stað-
setja norræna myndlistarmiðstöð úti
á eyju við Finnlandsstrendur. Mér
varð hugsað til þeirrar fyrirhafnar og
þess kostnaðar sem slík staðsetning
hlýtur óhjákvæmilega að hafa í för
með sér. En Norðurlöndin verða að
gera upp við sig hvort þau vilja starf-
rækja Sveaborg með sóma, — og þá
auknum kostnaði, — eða halda mið-
stöðinni stöðugt á hungurnöfinni.
í síðari grein minni ætla ég að
ræða nánar um finnskar myndlistir.
- AI
Nýtt hangandi textílverk eftir Maiju
Lavoncn, á sýningu i Gallerfi mynd-
höggvara, „Sculptor”.
Brot af nýja tfmanum: hluti af Finlandia húsi Alvars Aalto. Sér ekki einhver
skyidieikann við Norræna húsið?
Rikir og stórtækir safnarar nú-
tímalista eru fremur sjaldgæfir á
Norðurlöndum og yfirleitt hafa þeir
ekki þann góða sið að gefa almenn-
ingi listasöfn sín eins og amerískir
auðmenn gera oft og tíðum. Undan-
tekningar eru þau hjón, Sonja Henie
og Niels Onstad í Noregi og finnska
kaupkonan Sara Hildén. Enginn sá
sem ég talaði við virtist vita fyrir víst
hvaðan hún hefði peninga sína. Allt
um það var hún búin að safna nú-
tímalist í 15 ár er hún samdi við
Tampere borg um að borgin fengi
safn hennar ef borgin léti byggja utan
um það veglega safnbyggingu sem
bæri nafn gefandans. Á þetta féllust
menn i Tampere árið 1975 og var
Úr Sara Hildén safninu.
ég yfirlitssýningu á finnskum textíl í
aldarfjórðung þar sem blasti við sér-
staða Finna á því sviði. I tilfinningu
fyrir efni og formi standa fáir þeim á
sporði. Hið næma auga og agaða
hönd eru í hvívetna sjáanleg.
Stórtækir safnarar
En ekkert þessara safna er nýtt né
sérstaklega hannað fyrir nútímalistir.
Því er það sem gesturinn verður að
leggja land undir fót og fara allar
götur norður til Tampere, rúmlega
tveggja tíma lestarferð, til að kynnast
eina reglulega nútímalistasafni
Finna, Sara Hildén safninu.
Myndlist
safnið reist á hæð í helsta skemmti-
og útivistargarði borgarbúa.
Besta úrval
nútfmalistar
Skemmst er frá því að segja að
mikil prýði er að þessari safnbygg-
ingu. Hún var opnuð árið 1979, er
einföld og stilhrein, 2500 m! að stærð
með görðum fyrir skúlptúr allt um
kring. Alls staðar er tekið tillit til fatl-
aðra og lýsing er skynsamleg blanda
af dagsljósi og flúrljósum.
Ekki er minna um vert að safnið
hýsir mjög góð sýnishorn nútíma-
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON

Listaferðalag til Helsinki—Fyrri hluti:
FINNVITKAÐUR í VIKU
7

V