Vísbending - 20.07.1983, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Framfærsluvísitala, byggingarvísitala og lánskjaravísitala.
Spá til ársloka 1983.
Framfærsluvísltala vísitala, 1.1.1981=100 ... júlí ágúst geptember október nóvember desember
350 362 372 385 393 402
br. frá síðasta mán 6,4 3,4 2,3 3,5 2,1 2,3
br. síðustu 3 mán 23 21 13 10 9 8
br. síðustu 12 mán 101 101 93 90 86 83

Byggingarvísitata vísitala, 1.10.1975=100 .. 2076 2161 2234 2283 2355 2403
br. frá síðasta mán 4,6 4,1 3,4 2,2 3,2 2,0
br. síðustu 3 mán 17 17 17 10 9 8
br. síðustu 12 mán 82 85 85 74 78 78

Lánskjaravísitala vísitala, 1.6.1979=100 ... 690 732 786 820 841 867
br. frá síðasta mán 5,2 6,1 7,3 4,3 2,6 3,2
br. síðustu 3 mán 21 21 20 19 15 10
br. síðustu 12 mán 85 89 96 94 89 84
Skýringar.
Allar breytingar í töflunni eru í prósentum. Lánskjaravísitalan er reiknuð með venjulegum hætti. í þeim mánuðum þegar ný gildi fyrir
framfærsluvísitölu eða byggingarvísitölu eru mæld (þ.e. í febrúar, mars, maí, júní, ágúst, september, nóvember og desember) er láns-
kjaravísitala samsett af nýjustu þekktum gildum á framfærsluvísitölu (2/3) og byggingarvísitölu (1/3). í mánuðunum janúar, apríl, júlí
og október er lánskjaravísitala samsett af nýjustu þekktum gildum f.vís. og b.vís. (2/3) og spám um næstu gildi f.vís. og b.vís. (1/3).
Sjá nánar grein Eiríks Guðnasonar, Framkvaemd vaxtastefnunnar, í Fjármálatíðindum, 2,1979. í þessum reglum um reikning lánskjara-
vísitölu felst að þegar ný lánskjaravísitala tekur gildi í upphafi mánaðar eru upplýsingar um f .vís. og b.vís. sem í henni felast að meðaltali
50 daga gamlar. Þessi töf er helsta skýringin á því að ekki fer að draga að marki úr hækkunum lánskjaravísitölu fyrr en í október. Nú
hefur verið ákveðið að taka upp mánaðarlegar mælingar framfærsluvísitölu til næstu áramóta. Einnig hafa breytingar á reglum við
útreikning á lánskjaravísitölu verið til umræðu.
Gjaldeyrisstýring:
Sagan um Laker Airways.
Flugfélagið Laker Airways varð
gjaldþrota fyrir um það bil einu
og hálfu ári eins og kunnugt er
og námu skuldir þess við upp-
gjör um 255 milljónum dollara.
Gengisáhættan af erlendum
lántökum félagsins var eitt af
því sem varð fyrirtækinu aö falli.
Það er ef til vill að bera í bakka-
fullan lækinn, en fjármálahlið
Laker-ævintýrisins verður nú
rakin í stuttu máli til að sýna
fram á hversu nauðsynleg
gjaldeyrisstýring er fyrirtækjum
í erlendum viðskiptum.
Á árunum 1978-1979 fjár-
magnaði Laker-flugfélagið
kaup á 11 DC-10 breiðþotum
með 124 milljóna dollara láni
frá bandaríska Export-lmport
bankanum. Þegar lánið var
tekið var gengi pundsins á milli
2,10 og 1,80 dollarar og vextir
voru undir 10%, en lánstíminn
var níu ár. í janúar 1981 var
tekið 131 milljón dollara lán í
gegnum Midland Bank Inter-
national til að fjármagna kaup á
þremur A-300 breiðþotum.
Þetta lán var til 10 ára og vextir
íkringum 10%.
Á fjárhagsárinu 1981-1982 átti
Laker að greiða jafnvirði 47
milljóna punda í vexti og
afborganir af þessum lánum.
Sumarið 1981 voru greiddar
23,5 milljónir punda. Afgangur-
inn hefði átt að falla í gjalddaga
á tímabilinu frá janúar til mars
1982, en Laker óskaði eftir
greiðslufresti þar til síðar á
árinu 1982. í áætlunum Lakers
var gengi pundsins 2,5 dollarar.
Flaustið 1981 vargengi punds-
ins komið niður í 1,80-1,95
dollara. Þriðjungur af tekjum
fyrirtækisins var í erlendri mynt
en afgangurinn í pundum. Auk
þess var verulegur hluti kostn-
aðar, til dæmis eldsneyti og
lendingargjöld, í dollurum. Þá
má geta þess að bresku skatta-
lögin eru á þann veg að ekki er
tekið tillit til gengistaps fyrir-
tækja vegna erlendra skuld-
bindinga. Spurningin er því
hvort réttlætanlegt hafi verið að
stofna til svo mikilla skulda í
dollurum þegar gengisáhættan
var svo augljós?
Almennt talað er ekkert skilyrði
fyrir lántöku í ákveðnum gjald-
miðli að tiltekinn hluti tekna
fyrirtækisins séu í þeirri mynt.
Kjör á erlendum lánum eru oft
hagstæðari en á lánum sem
bjóðast heima fyrir og sé rétt að
farið geta erlend skammtímalán
á góðum kjörum bætt fjárhag
fyrirtækja. Þegar um löng lán er
að ræða er hins vegar tryggara
að halda sig við sömu myntir og
búist er við að tekjur fyrirtækis-
ins verði í á lánstímanum. Það
sem varð Laker að falli var án
efa rangt mat á markaðsaðstæð-
um almennt en ekki gengistap
eingöngu. Fyrirtækinu var ætl-
aður ailtof skjótur vöxtur á of
skömmum tíma. Á lengri tíma
hefði stærri hluti bandaríska
markaðarins vafalaust unnist
og til að lágmarka áhættu hefði
átt að miða löng lán í dollurum
við áætlaða markaðshlutdeild í
dollurum. En fleira kemurtil við
gjaldeyrisstýringu en að jafna