Vísbending - 19.09.1984, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Vextir
Hvað bjóða bresku bankarnir?
Vaxtakjör I bremidepli
Mikil hækkun raunvaxta hefur átt sér stað hér á
landi síðustu 12-15 mánuðina. Mun stærri hluta
þeirrar hækkunar er að rekja til minni verðbólgu
heldur en til hækkunar vaxta á ágústmánuði sl.,
gagnstætt því sem margur virðist halda. Aukið
frjálsræði í vaxtaákvörðunum innlánsstofnana hefur
valdið vaxandi samkeppni á markaðinum og vakið fóik að
nokkru til vitundar um þýðingu hárra vaxta. En þeir
eru eirmig til sem iagst hafa gegn frjálsun vöxtum og
þeirri hækkun vaxta sem upphaflega leiddi af
fjálsræðinu. Heyrist oft að vextir hér á landi séu
þeir hæstu í Evrópu og jafnvel þótt víðar væri leitað.
Af þeirri ástæðu kynni að vera fróðlegt að kanna þau
kjör sem almenningi bjóðast í breskum bönkum og bera
þau saman við vexti hér á landi. í Vísbendingu eru
reglulega birtir LIBOR vextir á helstu gjalchiiðlum og
annað veifið grunnvextir I helstu viðskiptalöndunum.
Hér á eftir er hins vegar lýst svokallaðri
smásöluþjónustu breskra banka - þ.e. þjónustu þeirra
við einstaklinga og lítil fyrirtæki.
Innlánsvextir
A undanförnum árum hafa bresku viðskiptabankarnir
aukið mikið starfsemi sína á smásölumarkaðinum. Talið
er að samtals bjóði þeir upp á allt að tvö hundruð
mismunandi form á þjónustu sinni - allt frá
heföbundnum ávísana- og sparisjóðsreikningum tii
krítarkorta, tryggingarþjónustu og kaupleiguviðskipta.
Venjulegir ávísanareikningar bera enga vexti og
auk þess þarf að greiða sérstakt þjónustugjald nema
innistæðan sé að jafnaði yfir 100 pund. Utan þeirra
eru það almennir innlánsreikningar sem bera lægstu
vextina. Ekki er hægt að taka út af þessun reikningum
nema með 7 daga fyrirvara og vextirnir í flestum
bönkum eru 7,25% (sjá efstu línu I töflu). Verðbólgan
í Bretlandi er um 4,5% og hefur farið minnkandi
síðustu mánuði. Stjórnvöld þar telja að
verðbólguhraðinn minnki áfram en aðrir telja að hann
fari heldur vaxandi. A næstu 6 til 12 mánuðum er þó
ólíklegt að verðbólga fari yfir 5%. Segja má því að
lægstu vextir í breskum bönkum séu um 2-2,25% umfram
verðbólgu (17% á almennum sparisjóðsbókum hér á landi,
verðbólga á næstu 12 mánuðum 15-20% en óvissa í
verðlagsmálum er meiri en í Bretlandi).
Óþarft er að tíunda allar tegundir
innlánsreikninga, taflan talar sínu máli. Þess má þó
geta að til að njóta sérstakra vaxta, 8,5-10%, á
ávísanareikningum þarf fyrst að leggja inn allháa
fjárhæð, t.d. um 2.500 pund. Bundnir reikningar til
6 mánaða bera 10,25% vexti hæst og verður að telja þá
ávöxtun svipaða og á óverðtryggðum 6 mánaða reikningum
hér á landi - um 5-6% raunvexti.
Útlán
Mismunurinn á kjörum í íslenskum og breskum
bönkum er fyrst og fremst í útlánum. Ódýrustu lán í
breskum bönkum eru yfirdráttarlán á 13,5-15,5% vöxtum.
Við þetta bætast fleiri gjöld svo að kostnaðurinn
verður nokkru hærri - ef til vill um 15-17%. Dýrustu
lánin eru yfirdráttarlán á krítarkortum en vextir á
því fé eru nú 2% á mánuði eða 26,8% á ári (lækkun í
1,75% pr. mán. mun þó I vændum um næstu mánaðamót).
Þar á milli eru lán til einstaklinga með um 20-21%
vöxtum og lán til kaupa á húsnæði með 12,5-14,5%
vöxtum. Það vekur athygli hve vaxtamunurinn á milli
inn- og útlána er mikill, jafnvel þótt veitan í breska
bankakerfinu sé margföld velta íslensku bankama.
Einnig er Ijóst að skuldarar hér á landi mega prísa
sig sæla að skulda fremur hér, þótt lánin þyki dýr, en
ekki I breskum banka þar sem vextir umfram verðbólgu á
lánum til einstaklinga og lítilla fyrirtækja eru
sennilega á bilinu 7,5-21%.
Verðbólgan frh.
viðskiptum við útlönd náist með þessum verðhlutföllum.
í reikningunum er gert ráð fyrir litlum verðhækkunum
erlendis frá á þessu ári og því næsta.
Kaupmáttur kauptaxta á síðasta ársfjórðungi þessa
árs yrði nokkurn veginn sá sami og á fyrsta fjórðungi
ársins. Kaupmáttur kauptaxta var ívið hærri á öðrum
ársfjórðungi; að öðru leyti hefur hann haldist nokkuð
stöðugur á árinu. Kaupmáttur mældur á þennan hátt
yrði um 1% lægri á fyrsta ársfjórðungi næsta árs en að
meðaltali í ár. Eftir það tæki við nokkur lækkun
samkvæmt þessum forsendum svo að kaupmáttur kauptaxta
á næsta ári yrði ef tii vill um 3-4% lægri að
meðaltali en í ár.
Horfumar óvissar
Þessar niðurstöður verða að teljast afar óvissar
af tveimur ástæðum. Forsendan er sú að allir
launagreiðendur geti tekið á sig um 10% launahækkun á
tímabilinu september 1984 tii janúar nk. og velt
henni áfram út 1 verðlagið. Sé tekið mið af markaðri
stefnu í gengismálum og verðlagi á útflutningsmarkaði
sjávarafurða hlýtur að teljast ólíklegt að fyrirtæki í
sjávarútvegi geti greitt umræddar iaunahækkanir. Við
núverandi aðstæður virðist allt eins líklegt að
launahækkanir verði til þess að fyrirtæki dragi úr
framleiðslu og segi upp starfsfólki.
Það er ekki aðeins rýr afkoma til sjávar sem
þessu veldur, ásamt þeim ásetningi stjórnvalda að
hvika ekki frá markaðri stefnu í gengismálum, heldur
hefur afar mikil hækkun raunvaxta á síðustu misserum
þrengt að í rekstri fyrirtækja og dregið úr getu
þeirra til að greiða hærri laun. Meðan raunvextir
voru neikvæðir fluttust fjármunir frá
sparifjáreigendum (launþegum) til launþega (aftur) því