Vísbending - 25.01.1990, Blaðsíða 1

VIKURITUM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
8.04. 25. JANÚAR 1990
s
AÐLOGUN I
SAMDRÆTTI
Lægri
vinnuaflskostnaður,
færri ársverk
Aðstæður á yfirstandandi samdrátt-
arskeiði eru verulega frábrugðnar þeim
sem ríktu á fyrri samdráttarskeiðum.
Auk heldur lakari ytri skilyrða í
sjávarútvegi eru raunvextir t.d. mun
hærri en áður og eru líkari því sem
gengur og gerist í viðskiptalöndunum,
og sjaldan eða aldrei ltafa eins miklar
breytingar átt sér stað í umheiminum
sem óumflýjanlegt er að taka tillit til.
Þessar breyttu aðstæður hafa þegar
kallað á vissa uppstokkun eða aðlögun
hjá fyrirtækjum. Þau hafa sameinast í
hrönnum, mörg hafa verið gerð upp
og eigendur og lánadrottnar eru
væntanlega reynslunni ríkari.
Lægri vinnuaflskostnaður
Hins vegar hefur ekki síður átt sér
stað aðlögun á vinnumarkaði. Þelta
sést m.a. af því, að þótt atvinnuleysi
hafi aukist fráþensluárunum '86 og '87
þá hefur það langt í frá náð því stigi
sem margar svartsýnisspár bentu til að
yrði raunin og almennt mátti vænta að
öðru óbreyttu. Veigamesta ástæðan er
vafalítið sú, að kaupmáttur launa hefur
minnkað töluvert. Vinnuaflskostnaður
fyrirtækjanna hefur minnkað í hlutfalli
við tekjur þeirra og þau eiga þess vegna
auðveldara með að halda í starfs-
kraftinn. Þetta er raunar það sama og
gerst hefur á fyrri samdráttarskeiðum
og útskýrir hversu atvinnuleysi hefur
verið lítið í gegnum tíðina þótt illa
ári. Og skýrir einnig miklu meiri
kaupmáttarsveiflur hér samanborið við
viðskiptalöndin.
Útflutt vinnuafl
En það er fleira sem spilar inní. Fólk
hefur t.d. flust búferlum til annarra
landa í ríkara mæli en áður og væntan-
lega í von um betri afkomu. Þannig voru
íslenskir rtkisborgarar erlendis þann 1.
desember s.l. alls 15.324 en 13.838 ári
áður. Og alls fluttu á sl. ári 1.100 fleiri
Islendingar út en fluttu til landsins.
Þetta er heldur betur breyting frá næstu
árum á undan, en árið 1988 fluttu 1.500
fleiri til landsins en úr því og árið 1987
voru þeir 1.200 fleiri sem fluttu inn.
Við þekkjum það raunar vel frá fyrri
árum að’ það kemur sér vel að eiga
greiðan aðgang að vinnumörkuðum
annarra þjóða þegar illa árar og raunar
ekki síður þegar vel árar og hægt er að
fá vinnuafl annars staðar frá. Þetta
mættum við vel hafa í huga þegar við
göngum til samningaviðræðna við EB
ásamt hinum EFTA þjóðunum unr
frjálst flæði vinnuafls.
höfð til hliðsjónar. Lánin eru bæði
skattfrjáls og vaxtalaus og heimilis-
tekjur geta þess vegna orðið býsna
háar ef fólk í hjónabandi eða sambúð
er hvort tveggja í námi og á börn.
Vanmetin aðlögunarhæfni
Fækkun ársverka, t.d. vegna útflutts
vinnuails, fjölgunar námsmanna og
e.t.v. fjölgunar heimavinnandi fólks,
hefur væntanlega dregið úr því
atvinnuleysi, sem annars hefði orðið.
Hins vegar er því ekki að neita, að í
því ljósi og vegna þess að samdráttur-
inn getur ekki kallast mjög mikill
virðist atvinnuleysið eftir sem áður
vera talsvert hátt á sögulegan mæli-
kvarða. Ef til vill má rekja það til
einhverra strúkturbreytinga á vinnu-
Fjöldi atvinnulausra Brottfluttir Lánþegar
í mánuði í % af umfram hjá L.Í.N.*
að meðaltali vinnuafli aöflutta
1986 823 0.7 300 5.977
1987 588 0.5 -1.200 5.791
1988 814 0.7 -1.500 6.408
1989 2.123 1.6 1.100 (7.000)
* Byrjun námsárs; '89 er ágiskun út frá fjölgun umsækjenda
Heimildir: Þjóðhagsstofnun, Hagstofan, L.Í.N.
Fjölgun námsmanna
Svo er eitt í viðbót. Þegar að kreppir
og atvinnuástand versnar er hægt að
hugsa sér ýmislegt annað en að skrá
sig atvinnulausan. Hugsanlega hafa
ýmsir, sem voru áður heimavinnandi
en höfðu freistast til að fara út á
vinnumarkaðinn þegar þenslan var sem
mest, horfið aftur til heimilanna. Þar
að auki er augljóst að fjöldi þeirra sem
sækir um námslán hefur vaxið mikið á
undanförnum misserum. Umsóknum
fyrir yfirstandandi námsár hetur t.d.
fjölgað um hvorki meira né minna en
þúsund frá árinu áður. Enda eru
námslán um þessar mundir langt í frá
slætnur kostur fyrir marga þegar kjör á
hinum almenna vinnumarkaði eru
markaðinum og væri fróðlegt að
kanna það.
Yfir höfuð má þó ætla að menn hafi
tilhneigingu til að vanmeta aðlögunar-
hæfni í efnahagslífinu. Framreikna þá
dæmið miðað við aflabrest, verð-
Efni:__________________________
#Aðlögun í samdvœtti
*Lœrum af reynslunni
• Ríkishalli, vextir og
viðskiptajöfnuður ( seinni hluti)
• Erlend fréttabrot