Vísbending - 12.07.1990, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
hlutleysisstefnu þeirra. I þriðja lagi
eru forsendur hlutleysisstefnu þessara
þriggja þjóða að gerbreytast vegna
hruns kommúnismans í Austur-Evrópu.
Nú eru talsverðar horfur á því, að sá
ágreiningur Atlantshafs- og Varsjár-
bandalagsríkjanna, sem Austurríkis-
menn, Irar og Svíar hafa kosið að leiða
hjá sér, verði úr sögunni á allra næstu
árum. Þá verður hlutleysisstefna
þessara þriggja þjóða merkingarlaus í
núverandi mynd.
Ræða Kohls
Meðan allt þetta er að gerast í
löndunum í kringum okkur, er
umræðan um hugsanlega aðild Islands
að EB varla komin af stað enn á
vettvangi stjórnmálaflokkanna hér
heima. Við Islendingar erum að
dragast aftur úr hinum EFTA-
þjóðunum að þessu leyti, en megum
þó engan tíma missa. A sama tíma og
forsætisráðherra og sjávarútvegs-
ráðherra Noregs og fjöldi annarra
áhrifamikilla forustumanna í norsku
þjóölífi hafa lýst sig fylgjandi aðild
Noregs að EB að vandlega athuguðu
máli, hefur enginn íslenzkur alþingis-
maður, ekki einn, lýst sig hlynntan
aðild íslands að bandalaginu, svo að
ég viti.
Þetta hefur auðvitað ekki farið
frani hjá forustumönnum hinna EFTA-
þjóðanna og EB. Kohl, kanslari
Þýzkalands, hélt til dæmis mikilvæga
ræðu um Evrópumálin við Harvard-
háskóla í Bandaríkjunum fyrir skömmu.
Þar bauð hann Austurríkismenn, Finna,
Norðmenn og Svía velkomna í EB, en
nefndi hvorki ísland né Sviss. Látum
það vera, að hann skuli ekki hafa nefnt
Svisslendinga á nafn, því að þeir eru
sér á báti; þeir eru ekki einu sinni aðilar
að Sameinuðu þjóðunum. Hitt er
umhugsunarvert, að kanslarinn skuli
sjá Evrópu framtíðarinnar þannig fyrir
sér, að Islendingar muni verða eftir
fyrir utan EB einir Vestur-Evrópuþjóða
ásamt Svisslendingum.
Nú er það auðvitað hugsan-
legt, að kanslarinn hafi einfaldlega
gleymt íslandi. Það er þó ekki líklegt
að mínum dómi, að honum hafi sézt
yfir eilt af EFTA-ríkjunum sex. Hitt
virðist líklegra, að undirbúningur
okkar Islendinga sé talinn vera svo
skammt á veg kontinn, að það sé tómt
mál að tala um að hafa okkur með í
myndinni á þessu stigi málsins.
Hvernig ættum við annars að vera
viðræðuhæfir við Evrópubandalagið
um hugsanlega aðild að því, þegar við
erum ekki einu sinni byrjaðir að tala
hver við annan að nokkru gagni hér
heima?
FJORÐUNGS
RAUNAUKNING
HJÁ VERÐBRÉFA-
SJÓÐUM EFTIR
ARAMÓT
Virkur verðbréfamarkaður, með
önnur verðbréf en spariskírteini ríkis-
sjóðs, tók að myndast hér á landi eftir
1980, og eftir 1984 hefur hann vaxið
hratt. Hlutdeildarbréf verðbréfa-
sjóðanna voru rúmir 9 milljarðar í
árslok 1989 og höfðu þá vaxið um
rúman fjórðung á árinu að raungildi
(miðað við framfærsluvísitölu). Er
það svipaður vöxtur og árið á undan.
A þessu ári hefur verðbréfasalan tekið
nýjan kipp og óx raungildi hlut-
deildarbréfa um fjórðung að raungildi
frá áramótum til maíloka. Höfðu þó
ýmsir talið að markaðurinn væri að
róast. Þetta má bera saman við að
innlán banka og sparisjóða jukust um 3
prósent 1989 að raungildi.
Traust hefur aukist á
verðbréfafyrirtækjunum
Sala verðbréfa hefur jafnan verið
hæg seinni hluta árs, en aukist aftur
eftir áramót. Meðal ástæðna fyrir
þessu má nefna að menn greiða eigna-
skatt af verðbréfaeign miðað við
stöðu í árslok og auk þess hefur færst í
vöxt að menn kaupi hlutabréf, til þess
að tryggja sér skattaafslátt af þeim fyrir
árslok. Einnig gæti jólahaldið skýrt
hluta af sveiflunni.
Hinn mikli sprettur sem markaðurinn
hefur tekið nú eftir áramót er hins vegar
meiri en árstíðasveiflan skýrir.
Einhliða lækkun vaxta af ríkis-
skuldabréfum og óvissa eftir að nafn-
vextir banka lækkuðu snemma á árinu
hafa stuðlað að því að fólk hallaði
sér frekar að verðbréfafyrirtækjunum.
Sömu áhrif hafa nýjar og þrengri reglur
um skiptikjarareikninga.
Mikið fé var tekið úr verðbréfa-
sjóðum eftir gjaldþrot Ávöxtunar
sumarið 1988, en síðan hefur traust
manna á þessum fyrirtækjum verið að
aukast á ný. Tvennt hefur einkum átt
hlut að því: Ný Iög hafa verið sett um
sjóðina og bankaeftirlitið fylgist með
starfseminni og í öðru lagi hafa
verðbréfafyrirtækin aukið tengsl sín
við banka og sparisjóði.
Ný lög um verðbréfafyrirtæki
I mars 1989 voru samþykkt á alþingi
lög um verðbréfafyrirtæki. Þau skulu
vera hlutafélög og skal innborgað
hlutafé nema að minnsta kosti 20
milljónum króna og eigið fé skal ekki
vera lægra en sú fjárhæð. Eigið fé
skal nema að minnsta kosti 2% af
samanlögðum höfuðstól þeirra
verðbréfasjóða sem fyrirtækið rekur.
Verðbréfafyrirtæki má ekki taka að sér
sölutryggingu verðbréfa fyrir hærri
fjárhæð en sem nemur tvítugföldu eigin
fé fyrirtækisins. Laust fé verð-
bréfasjóða (tilgreint samkvæmt
ákveðnum reglum) skal aldrei vera
lægra en 2% af innlausnarverðmæti
verðbréfa í sjóðnum á hverjum tíma.
Samsetning sjóðanna
í árslok 1988 voru rúm 60%
verðbréfanna með fasteignaveði eða
sjálfskuldarábyrgð. Hlutfallið hefur
minnkað og er nú undir helmingi.
Erfitt hefur verið að fá slík bréf að
undanförnu, þótt auglýst hafi verið eftir
þeim. Hér eiga verðbréfafyrirtæki við
sama vandamál að glíma og bankar,
lítil eftirspum er eftir lánum. Hitt er
miklu líklegra, að verðbréfasjóðirnir
muni kaupa meira af hlutabréfum á
næstunni. Sjóðirnir eiga ekki mikið af
hlutabréfum eins og er, en nú er vaxandi
áhugi fyrir hlutabréfaviðskiptum.
Erlendis eru verðbréfasjóðir stórir
kaupendur hlutabréfa. Hlutfall spari-
skírteina hefur vaxið hratt, var rúm 3%
í árslok 1988, en var í apríllok um 13%.
Þetta stafar að miklu leyti af nýjum
reglum um skyldukaup sjóðanna á
ríkisverðbréfum. Hlutfall bréfa með
bankaábyrgð og ábyrgð ríkis og
sveitarfélaga hefur einnig aukist og
voru þau í apríllok um fjórðungur
verðbréfaeignar sjóðanna.
Markaðshlutdeild
í upphafi árs 1988 gnæfði
Fjárfestingarfélagið yfir önnur félög á
markaðnum, með yfir 60% hlut-
deildarbréfa. Næststærst var Kaupþing
með rúman fjórðung markaðsins.
Ávöxtun var með tæp 7% og
Verðbréfamarkaður Iðnaðarbankans
(VIB) með 3%.
Hlutdeildarbréf Fjárfestingar-
félagsins jukust hratt að raungildi fram
í ágúst 1988. Þá varð gjaldþrot
Ávöxtunar til þess að stöðva vöxtinn
og hefur raunvirði hlutdeildarbréfa
félagsins verið nokkurn veginn stöðugt
síðan. Eftir síðastliðin áramót fór
markaðshlutdeild félagsins undir
helming og í maílok var hún tæp 44%.
Sjóðir Kaupþings minnkuðu um sinn
(Framhald í næsta blaði).