Vísbending - 06.09.1993, Qupperneq 4

ISBENDING
( T T . ..T s v a r t\ Hagtoiur “n t
hækkun frá fyrra tbl.
Fjármagnsmarkaður
Peningamagn (M3)-ár 3% 31.04.
Verðlryggð bankalán 9,4% 31.08
Óverðtr. bankalán 17,9% 31.08
Lausafjárhlutfall b&s 13,8% 01.07
Húsbr.,kaup, verðbrm. 7,29-7,36% 31.08
Spariskírteini, kaup VÞI 6,2-7,10% 31.08
Hlutabréf (VIB) 597 31.08
Fyrir viku 595
Raunáv. 3 mán. -12%
ár -7%
Lánskjaravísitala 3.330 09.93
spá m.v. fast gengi 3.341 10.93
og ekkert launaskrið 3.345 11.93
3.348 12.93
3.349 01.94
3.346 02.94
3.345 03.94
Verðlag og vinnumarkaður
Framfærsluvísilala 169,2 08.93
Verðbólga- 3 mán 7% 08.93
ár 5% 08.93
Framfvís.-spá 170,4 09.93
(m.v. fast gengi. 170,7 10.93
ekkert launaskrið) 170,9 11.93
171 12.93
170,3 01.94
169,6 02.94
Launavísitala 131,3 07.93
Árshækkun- 3 mán 1% 07.93
ár 1% 07.93
Launaskr-ár 1% 07.93
Kaupmáttur 3 mán -1% 07.93
-ár -3% 07.93
Skortur á vinnuafli -0,9% 04.93
fyrir ári -0,6%
Atvinnuleysi 3,2% 07.93
fyrir ári 2,7%
Gengi (sala ) Bandaríkjadalur 70,8 31.08.
fyrir viku 71,3
Slerlingspund 106,2 31.08.
fyrir viku 106,7
Þýskt mark 42,4 31.08.
fyrir viku 42,3
Japanskt jen 0,680 31.08.
fyrir viku Erlendar hagtölur Bandaríkin 0,679
Verðbólga-ár 3% 07.93
Atvinnuleysi 6,8% 07.93
fyrir ári 7,6%
Hlutabréf (DJ) 3.649 31.08.
fyrir viku 3.622
breyting á ári 11%
Liborvext. 3 mán Bretland 3,1% 24.08.
Verðbólga-ár 1% 07.93
Atvinnuleysi 10,4% 07.93
fyrir ári 9,8%
Hlutabréf (FT) 3101 27.08.
fyrir viku 3049
breyting á ári 31%
Liborvext. 3 mán V-Þýskaland 5,9% 27.08.
Verðbólga-ár 4% 07.93
Atvinnuleysi 8,3% 07.93
fyrir ári 6,7%
Hlutabréf (Com) 2104 30.08.
fyrir viku 2091
breyting á ári 24%
Evróvexíir 3 mán Japan 6,6% 27.08.
Verðbólga-ár 1% 06.93
Atvinnuleysi 2,5% 06.93
fyrir ári 2,1%
Hlutabréf-ár 25% 24.08.
Norðursjávarolía 17,4 27.08.
fyrir viku 17,2
V
hefur verið ónóg. Má í því sambandi
benda á, að þessi mikli halli í rfkisbú-
skapnum á Islandi var þrátt fyrir allt
talsvert undir meðaltali ríkishalla í
Evrópulöndunum á sama tímabili. Þar
töldu hagstjórnendur m.ö.o. óhætt að
ganga mun lengra í ríkisfjármálum en á
Islandi, enda þurftu þessi Iönd ekki að
þola aðra eins kreppu og við.
Mikilvægast er þó, að frá og með árinu
1990, þegar efnahagssamdrátturinn hafði
staðið í á þriðja ár, hefur aðhald verið
aukið í opinberum búskap með þeim
afleiðingum, að hallinn sem hlutfall af
tekjum hefur minnkað ár frá ári. Þar með
vardregið úrþensluáhrifumhins opinbera
reksturs einmitt þegar mest á reið að
freista þess að snúa hjólum atvinnu-
lífsins hraðar. Sérstaklega orka þessar
aðhaldsaðgerðir í opinberum rekstri tví-
mælis á árinu 1992. Þá var ekki nóg með
það, aðríkishallinn minnkaði umtalsvert
sem hlutfall af tekjum heldur lækkuðu
ríkisútgjöldin verulega að raungildi, enda
tók þá efnahagslífið mikla dýfu.
Lokaorð
Flest bendir til þess að yfirstandandi
efnahagskreppa eigi sér allmargar
orsakir. Það ræður vissulega miklu, að
ytri skilyrði þjóðarbúsins hafa snúist til
verri vegar síðastliðin 2 ár. Jafnframt
hafa stórfelld fjárfestingarmistök á
undanförnum árum truflað framleiðslu-
starfsemina, aukið skuldir þjóðarinnar
og þrengt svigrúm til hagstjórnar. A hinn
bóginn virðist erfitt að forðast þá niður-
stöðu, að mistök í efnahagsstjórn, þ.á m.
ótímabærar aðhaldsaðgerðir í ríkisfjár-
málum og óhóflegt aðhald í peninga-
málum, eigi ríkan þátt í kreppunni.
Einkum og sér í lagi á þetta við um
tímabilið frá 1990.
Færa má að því rök, að afturkippurinn
1988-89 hafi verið óhjákvæmilegur f
kjölfar hins gífurlega hagvaxtar skatt-
leysisárið 1987. Vegna góðra aflabragða
og hás afurðaverðlags hefðu árin 1990-
91 hins vegar átt að geta orðið veruleg
uppgangsár. Það gekk hins vegar ekki
eftir, fyrst og fremst vegna aðhaldssamrar
efnahagsstefnu, að því er virðist. Árin
1992-3 hefðu vafalaust ávallt orðið erfið
vegna aflabrests og verðfalls afurða. V an-
hugsaðar samdráttaraðgerðir stjórnvalda
hafa hins vegar gert þessi ár mun þung-
bærari efnahagslega en efni stóðu til.
Ýmislegt bendir til þess, að aðhalds-
aðgerðir síðari ára hafi einkum helgast
af baráttunni við verðbólguna. Mjög hefur
nú dregið úr henni. Þjóðin er hins vegar
10% fátækari og atvinnuleysi stefnir í
5%. Spyrja má, hvort þetta séu góð skipli.
Höjundur er prófessor í Háskóla
Islands
■
Afkoma fyrirtækia
1992:
Úr hagnaði í tap
Þjóðhagsstofnun hefur birt niðurstöður
athugunar á reikningum ríflega 800 fyrir-
tækja 1991 og 1992. í úrtakinu eru
fyrirtæki í öllum atvinnugreinum öðrum
en landbúnaði og orkubúskap. Tap á
reglulegri starfsemi fyrirtekju- ogeignar-
skatt varð um 0,6% af tekjum 1992, en
árið á undan var hagnaður fyrirtækjanna
2,2% af tekjum. Mest er breytingin til
hins verra hjá bönkum og sparisjóðum.
Þar var hagnaður árið 1991, sem nam
5,6% tekna, en árið eftir var tap á þessum
rekstri 16,2% af tekjum. Aftur á móti
eykst hagnaður byggingariðnaðar úr
8,8% af tekjum í 10% (athugið að
íslenskir aðalverktakar fá drjúgan hluta
af hagnaði í þessari grein) og hagnaður
tryggingafélaga eykst úr 4,6% í 7,9%.
Sjávarútvegur er eini atvinnuvegurinn
semrekinnermeðtapibæðiárin 1991 og
1992.
Eiginfjárhlutfall án banka og spari-
sjóða lækkar úr 33,8% í 32,1% frá
árslokum 1991 tilsíðastliðinnaáramóta.
Birtur er samanburður við afkomu og
eiginfjárhlutfall fyrirtækja í nokkrum
OECD-löndum (iðnríkjum) á árunum
1988 til 1991. Þar kemur fram að arð-
semi eiginfjár var minni hér og eiginfjár-
hlutfall lægra en annars staðar. Hér á
landi eru færð svonefnd verðbólgu-
reikningsskil, en með þeim er dregið úr
þeim skekkjum sem verðbólga veldur í
bókhaldi fyrirtækja. Þjóðhagsstofnun
færir rök l'yrir því að þetta skýri drjúgan
hluta af þeim mun sem er á bókfærðri
afkomu fyrirtækja hér og erlendis. Ljóst
er aftur á móti að eiginfjárstaða erlendra
fyrirtækja er yfirleitt mun betri en
íslenskra. B
Ekki húsbréf
Rikisstjórnin hel'ur veitt félagsmála-
ráðherra heimild til að veita 350 mi lljónir
króna lil aðstoðar húseigendum, sem
eiga erfitt með að slanda f skilum vegna
atvinnuleysis, tekjumissis eða veikinda.
Missagt varí 33. tölublaði að fjárins yrði
aflað með því að gefa út húsbréf. Féð
verður sótt í Byggingarsjóð verkamanna
og Byggingarsjóð ríkisins. n
Ritstj. og ábm.: Sigurður Jóhannesson.
Útg.: Talnakönnun hf., Sigtúni 7,
105 Reykjavík.Sími 688644. Myndsendir:
688648. Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun
Háskólans. Prentun: Steindórsprent
Gutenberg. Upplag 500 eintök. Öll réttindi
áskilin. Rit þetta má ekki afrita með neinum
hætti án leyfis útgefanda.
4