Vísbending - 07.10.1993, Page 3

ISBENDING
/ Karlafyrirtæki á íslandi
Fjöldi
Heildsöluverslun 156 12%
Bflaviðgerðir, bflasmíði, smurstöðvar o.þ.h. 60 4%
Málmsmíði, málmvörugerð og vélsmiðjur 57 4%
Bygging og viðgerð mannvirkja 57 4%
Tóbaks- og sælgætisverslanir og söluturnar 57 4%
Tækniþjónusta verkfr., arkitektar 49 4%
Útgáfa bóka, blaða og annarra prentmuna 49 4%
Rafmagnsvörur, rafmagnstæki og viðgcrðir 41 3%
Þjónusta við atvinnurekstur 41 3%
Annað 781 58%
Samtals 1348 100%
Heimild: Hagstofa íslands
Athafnakonurnar
Rúmlega helmingur kvenna sem
skráðar era eigendur einkafyrirtækja á
fslandi eru á aldrinum 32 til 51 árs. Þetta
er ámóta og í Bandaríkjunum þar sem
meðalaldur athafnakvenna er 46 ár.
Yfirgnæfandi meirihluti þessara kvenna
býr á höfuðborgarsvæðinu, eða um 78%,
en á því svæði búa um 60% þjóðarinnar
eins og kunnugt er. Langflestar konurnar
hafa einhverja menntun umfram skyldu-
nám og stór hluti kvennanna taldi að
menntun þeirm hefði nýst vel við framtak.
Rúmlega helmingur k vennanna notfærðu
sér persónuleg sambönd til að fá aðstoð
þegar þær réðust í stofnun eða kaup á
fyrirtæki. Um helmingur fyrirtækja sem
konurnar starfræktu var sjö ára eða yngri.
Fæstar konurnar töldu sig hafa gert
nákvæmar áætlanir áður en þær fóru út í
rekstur, nema þá helst um fj ármagnsþörf,
húsnæðisþörf og innkaup. Þær lögðu
veralegan hluta stofnfjár fyrirtækisins
fram sjálfar. Um helmingur kvennanna
sóttu um bankalán og flestar þeirra töldu
frekar auðvelt að fá lán. Samkvæmt
upplýsingum þeirra var það þörfin á að
vera sjálfs síns herra sem ýtti þeim út í
framtak og skipti þá ekki máli á hvaða
aldri þær voru. Það voru einkum yngstu
konurnar, undir þrítugu, sem íoru út í
framtak vegna þarfarinnar á að nýta ónýtt
tækifæri. Af því mætti ætla að yngri
konurnar séu opnari fyrir nýjum við-
skiptatækifærum og séu tilbúnar að taka
meiri áhættu en þær eldri. Einnig er
athyglivert að fimmtungur kvennanna
sem svöruðu töldu að þær hefðu fundið
fyrir mótstöðu vegna kynferðis. Flestar
þeirra voru ekki í hefðbundnum kvenna-
greinum. Þetta gæti stafað af því að um
leið og konur hætta sér inn á hefðbundið
verksvið karla aukist andstreymið frá
umhverfinu. í flestum tilfellum var and-
streymið frá körlum í sömu greinum en
stundum var andstreymi frá öðrum
aðilum, svo sem öðrum konum og eldra
fólki. Um helmingur kvennanna voru í
föstu starfi áður en þær hófu sjálstæðan
atvinnurekstur og alhyglivert er að rétt
rúm 20% kvennanna voru heimavinnandi
áður en framtak hófst. Þetta gæti stafað
af því að þær konur sem eru
heimavinnandi hafi rýmri
tíma til að undirbúa sig fyrir
framtak. Þágetureinnigver-
ið skýring að erfitt sé fyrir
þær að fara út á alntennan
vinnumarkað með litla starfs-
reynslu.
Verkaskiptinga-
þjóðfélagið
Það er því greinilegt að
hið aldagamla verkaskipt-
ingarþjóðfélag er enn í fullu
gildi hér á landi. Sá gamli tími þegar
konur sinntu heimilisstörfum og
hannyrðum í heimahúsum og karlarnir
fengust við búskáp hefur tekið á sig nýja
mynd. Núsinnakonuröðrum„mjúkum”
störfumí snyrti- og fataiðnaði. Karlarnir
sinna á hinn bóginn „hörðu” málunum,
svo sem heildsöluverslun, viðgerðum
ýmis konarog byggingu mannvirkja. Þó
er ljóst að konurnar eru að sækja í sig
veðrið hvað þetta varðar. Æ fleiri konur
rífa sig upp frá fyrra starfi eða heimilis-
störfunum og stofna sinn eigin rekstur.
Það er góð þróun.
Höfundur er viðskiptafrœðingur |
Hlutverk stjórna
fyrirtækja
Þorkell Siguiiaugsson
Eftirfarandi grein erunnin upp úrbók
höfundar, Þekkingarþjóðfélagið: frá
handafli til hugvits, sem koma mun út í
nœsta mánuðL Höfundur hefur áður
gefið út bókina Framtíðarsýn árið 1990.
Umræða fer vaxandi um hlutverk
stjórna í fyrirtækjum, sérstaklega eftir
gjaldþrot Miklagarðs. Stjórnendur
Miklagarðs kenndu tölvukerfum um það
að þeir vissu ekki hve alvarleg staðan
var. Mikligarður er líklega fyrsta dærni
um gjaldþrot þar sem stjórnendurnir gefa
þáskýringuað þekkingarleysi séskýring
gjaldþrots. Það markar einnig tímamót
að upplýsingakerfinu var kennt um.
Líklega er skýringanna að leita í
sinnuleysi stjórnenda, en við sambæri-
legar aðstæður erlendis væri stjórn
fyrirtækisins persónulega ábyrg fyrir því
að hafa ekki lýsl fyrirtækið gjaldþrota
löngu fyn'. Það er athyglisvert rann-
sóknarefni hvort uin sé að kenna stjórn-
leysi eðaforystuleysi þegarstórfyrirtæki
og jafnvel heilar atvinnugreinar verða
gjaldþrota. Ef einhverjir bera ábyrgð í
þessum málum eru það fyrst og fremst
sljórnvöld sem lánuðu fyrirtækjunum
almannaféð sem glataðist. I sumum til-
vikum, til dæmis þegar eigið fé er nei-
kvætt og fyrirtæki rekið með tapi, bera
lánastofnanir mikla ábyrgð.
Verkefni stjórnar
Æðsta vald í stjórnun fyrirtækis er í
höndum stjórnar þess. Reyndar má segja
að valdið sé fyrst og fremst í höndum
eigenda en þeir kjósa sér stjórn sem fer
með untboð þeirra á milli aðalfunda til
að ráða málum fyrirtækisins. Vandi
sumra fyrirtækja er þess eðlis að þau
eiga nánast enga eigendur, eru
munaðarlaus ef nota má þá samlíkingu.
Oft er gerð ítarleg starfslýsing fyrir
forstjóra og aðra starfsmenn fyrir-
tækisins en allt of sjaldan er hugað að
verkefnum stjórnar og hvernig hún
starfar. Stjórn fyrirtækis á að setja sér
starfsreglur, þar sem meðal annars er
fjallað um ábyrgð stjórnarmanna, vinnu-
brögð, fjölda funda og fleira. Stjórnin
þarf að hugleiða og skilgreina hlutverk
sitt, verkaskiptingu forstjóra og annarra
æðstu yfirmanna fyrirtækisins annars
vegar og stjórnannanna hins vegar.
Stjórnarmenn fyrirtækjaeru ekki alltaf
nægilega virkir. Hlutverk, ábyrgð og
dagleg verkefni stjórnar, forstjóra og
framkvæmdastjóraeru viðfangsefni sem
gefa þarf meiri gaunt en gert er. Margir
misskilja algerlega hlutverk stjórnar-
manna. Annaðhvort eru þeir of virkir,
og vilja hafa áhrif á daglegan rekstur,
eða eru óvirkir og stjórnarfundir verða
huggulegir kaffifundir, illa undirbúnir
og íraun formsatriði. Launagreiðslurtil
Stjórnarmanna endurspegla oft viðhorf
manna til þess hvaða hlulverki þeir
gegna. Ekki má vanmeta störf þeirra
rnanna sem eiga að vera uppspretta
þekkingar, stefnumörkunarog aðhalds í
rekstri. Stjórnarlaun eiga að endurspegla
árangur þeirra og raunverulega ábyrgð.
✓
Abyrgð stjórnar
Ábyrgð stjórnarmanna er mikil. I
þrengsta skilningi er hlutverk stjórnar
að ráða forstjóra og veita honum lausn
frá störfum. Flestir telja verkefnið mun
víðtækara. Stjórnin þarf að hafa fram-
tíðarsýn og á að skilgreina hlutverk
félagsins á hverjum tíma, móta stefnu
þess og höfuðmarkmið. Stjórnin á að
fylgjast með starfsumhverfinu og að
stjórnendur sinni sínu starfi og nái þeim
markmiðum sem sett eru.
Gagnvaifhverjumerþástjórninábyrg?
Eðlilegt er að hún sé ábyrg gagnvart
eigendum fyrirtækisins. En þá má spyrja
hverjir séu eigendur. Hvernig verða
tryggðir hagsmunir ólíkra hluthafa sem
Itafa ýmist langtíma- eða skammtíma-
sjónarmiðíhuga. Líklegamunueigendur
fyrirtækja í framtíðinni gera meiri kröfur
um rekstur og að skýrt verði fyrir
hluthöfum hver stefna fyrirtækisins sé
svo sem varðandi arðgreiðslu, stefnu-
mörkun og markmið til skemmri og
3