Vísbending - 21.10.1993, Blaðsíða 4

V
ISBENDING
á • • 1 s v a r ''t\ Hagtolur “nt,
frá fyrra tbl.
Fjármagnsmarkaður Verðtryggð bankalán 9,4% 18.10
Óverðtr. bankalán 16.9% 18.10
LausaJjárhlutfall h&s 13,8% 01.07
Húsbr.kaup, verðbrm,. 7,28-7,36% 18.10
Spariskírt,, kaup VPI 6,6-7,15% 18.10
Peningamagn (M3)-ár 4% 31.07
Hlutabréf (VÍB) 594 18.10
Fyrir viku 605
Raunáv. 3 mán. -9%
ár -12%
Lánskjaravísitala 3.339 10.93
spá m.v. fast gengi 3.345 11.93
og ekkert launaskrið 3.348 12.93
3.349 01.94
3.346 02.94
3.345 03.94
Verðlag og vinnumarkaður
Framfærsluvísitala 170.8 10.93
Verðbólga- 3 mán 8% 10.93
ár 6% 10.93
Framfvís.-spá 170,9 11.93
(m.v. fast gengi, 171,0 12.93
ekkert launaskrið) 170,5 01.94
169,6 02.94
168,9 03.94
Launavísitala 131,3 08.93
Árshækkun- 3 mán 1% 08.93
ár 1% 08.93
Launaskr-ár 1% 08.93
Kaupmáltur 3 mán -1% 08.93
-ár -3% 08.93
Skortur á vinnuafli -0,9% 04.93
fyrir ári -0,6%
Atvinnuleysi 3,2% 08.93
fyrir ári 2,7%
Gengi (sala) Bandaríkjadalur 70,2 19.10.
fyrir viku 68,8
Sterlingspund 104,7 19.10.
fyrir viku 105,2
Þýskt mark 42,8 19.10.
fyrir viku 43,1
Japanskt jen 0,655 19.10.
fyrir viku Erlendar hagtölur Bandaríkin 0,650
Verðbólga-ár 3% 08.93
Atvinnuleysi 6,7% 09.93
fyrir ári 7,5%
Hlutabréf (DJ) 3.625 18.10.
fyrir viku 3.588
breyting á ári 15%
Liborvext. 3 mán Bretland 3,3% 12.10.
Verðbólga-ár 2% 09.93
Atvinnuleysi 10,3% 09.93
fyrir ári 10,1%
Hlutabréf (FT) 3142 18.10.
fyrir viku 3101
breyting á ári 23%
Liborvext. 3 mán V-Þýskaland 5,8% 18.10.
Verðbólga-ár 4% 09.93
Atvinnuleysi 8,6% 09.93
fyrir ári 6,8%
Hlutabréf (Com) 2241 18.10.
fyrir viku 2215
breyting á ári 37%
Evróvextir 3 mán Japan 6,6% 18.10.
Verðbólga-ár 2% 08.93
Atvinnuleysi 2,5% 08.93
fyrir ári 2,2%
Hlutabréf-ár 15% 12.10.
Norðursjávarolía 16,9 11.10.
fyrir viku 17,3
v___________________y
breytingin á Strætisvögnum Reykjavíkur
hafði sömu áhrif.
ESOP-félög starfsmanna
Erlendis hefurýmsum aðferðum verið
beitt til að efia áhrif starfsmanna innan
fyrirtækja. í Bretlandi, Bandaríkjunum
og Japan hafa verið mynduð svonefnd
ESOP-félög sem eru félög um sjóð
starfsmanna. Sjóðirnir eru notaðir til
kaupa á hlut í viðkomandi fyrirtækjum.
Þau eru oftast fjármögnuð með lánsfé en
fyrirtækið endurgreiðir lánin og
kostnaðurinn er frádrættarbær í rekstri.
Félögin og jafnvel einnig bankar sem
lána til þeirra njóta því skattfríðinda vegna
þessa. Félögin og jafnvel bankar sem
lána til þeirra nj óta því skattfríðinda vegna
þessa. Fyrirkomulagið er útbreiddast í
Japan þar sem um 40% launafólks eiga
aðild að ESOP-félögunt og í Banda-
ríkjunum þar sem um 10% launafólks
eiga aðild.
Hvetjandi aðgerðir
Sé erlend reynsla höfð til hliðsjónar
má spyrja sig að því hvort réttum ráðum
sé beitt hér á landi til að auka þátttöku
almennings í atvinnurekstri. Sérstakur
skattaafsláttur er veittur hér vegna
hlutabréfakaupa. 1 ljósi þess vaknar upp
sú spurning hvort hægt sé að nýta þessa
ívilnun betur með því að greiða heldur
fyrir kaupum starfsmanna á hlutum í
þeim fyrirtækjum sern þeir vinna hjá.
Þetta væri í sama anda og stuðningur
ríkisins við ESOP-félög í Bretlandi og
Bandaríkjunum.
Fleiri leiðirkoma til greina. Æskilegt
er að athugað verði hvort eðlilegt sé að
sníðafélagaform aðþörfum starfsmanna
eða starfsmannafélaga, taka upp
lagaákvæði sem ekki er að finna í
núgildandi hlutafélaga- og samvinnu-
félagalögum. Slík lagaákvæði þyrftu að
miðast við þátttöku starfsmanna til langs
tíma og hvetj a til eflingar lýðræðis innan
fyrirtækjanna.
I þessu sambandi gætu svonefndir
eignarhlutareikningar, eða innra lánsfé,
starfsmanna komið til greina. Greitt er
inn á slíka reikninga, sem jafnan eru á
nafni h vers starfsmanns, þegar hagnaður
verður af rekstri, en út af þeim þegar um
tap er að ræða. Síðan er greitt af upp-
söfnuðum reikningum á nokkurra ára
fresti. Þessir reikningar eru því sérstök
aðferð til að tengja saman afkornu
starfsmanna og afrakstur fyrirtækja.
Skammtímamarkmið,
langtímamarkmið
Einkavæðingopinberrafyrirtækjaætti
að miðast við það að breyta efnahags- og
atvinnulífi landsmanna til batnaðar fyrir
aimenning til langs tíma. Velferð
almennings til langs tíma hlýtur að vera
eðlilegri viðmiðun en t.d. greiðsluflæði
rfkissjóðs.
Hagfræðingar hallast að því að
fjáröflunarmarkmið hins opinbera eigi
ekki heima á lista yfir einkavæðingar-
markmið. Það virðist þó freista margra
að setja slfkt ofarlega á blað eins og
einkavæðingarnefnd ríkisstjómarinnar
gerði í nýlegri skýrslu. Kann það að
vera gert til þess að afla einkavæðingunni
fy Igis með skírskotun til vanda ríkissjóðs.
Bent hefur verið á að sala ríkisfyrirtækja
hafi að jafnaði engin áhrif á afkomu
ríkisins til lengri tíma litið. Áhersla á
skammtímafjáröflun getur án efa komið
niður á öðrum markmiðum, leitt til þess
að látið sé undir höfuð leggjast að búa
einkavæðingunni farsælan búning og
gera nauðsynlegar hliðarráðstafanir til
að tryggja langtímahagsmuni al-
mennings.
Með einkavæðingu ætti hið opinbera
að leggja sitt af mörkum til að efla
samkeppni, dreifa efnahagslegu valdi
meðal þegnanna og fjölga þátttakendum
í atvinnulífinu. Þetta eru fyrst og fremst
tækifærin sem felast í einkavæðingunni.
Höfundur er lektor við
Samvinnuháskólann á Bifröst
_________________________I
Nóbelsverðlaun í hagfræði
1993
Sænska vísindaakademían veitti í ár
hagfræðingunum Douglass North frá
Washington-háskóla í St. Louis og
Robert Fogel frá Chicago-háskóla
nóbelsverðlaun í hagfræði fyrir
rannsóknir sínar á sviði stofnana-
hagfræði. North er einkum þekktur fyrir
kenningar sínar um tengsl hagþróunar
og séreignarréttar. Fogel er þekktastur
l'yrir þá kenningu að þrælahald hafi verið
hagkvæmt fyrir efnahagslega upp-
byggingu í heiminum og að andmæla
útbreiddri skoðun um að þróun
járnbrautakerfanna í Ameriku hafi verið
grunnurinn að efnahagsframförum þar í
landi . Veitingin er sérstök fyrir þær
sakir að þetta er í fyrsta sinn í 24 ára sögu
verðlaunanna sem þau eru veitt l'yrir
hagsögu.
Ritstj. og ábm.: Sverrir Geirmundsson.
Útg.:Talnakönnun hf., Sigtúni 7, 105 Rvík.
Sími:91-688-644. Myndsendir:91- 688-648.
Málfarsráögjöf: Málvísindast. Háskólans.
Prentun: Steindórsprent Gutenberg. Upplag
500 eintök. Öll réttindi áskilin. Rit þetta má
ekki afrita meö neinum hætti án leyfis
útgefanda.
4