Vísbending - 26.10.1995, Blaðsíða 4

ISBENDING
Hagtölur
Fjármagnsmarkaður
Ný lánskjaravísitala 3.438 10.95
Verðtryggð bankalán 8,9% 01.10
Óverðtr. bankalán 11,9% 01.10
Húsbréf, kaup (ný. flokk.) 5,95% 16.10
Spariskírteini, kaup (5-ára) 5,88% 16.10
M3 (12 mán. breyting) 3,30% 08.95
Þingvísitala hlutabréfa 1.280 24.10
Fyrir viku 1.270
Fyrir ári 1.009
Verðlag og vinnumarkaður
Vísitala neysluverðs 174,9 10.95
Verðbólga- 3 mán. 5,0% 10.95
-ár 2,4% 10.95
Vísit. neyslu - spá 175,3 01.11
(Fors.: Gengi helst 175,8 01.12
innan ±6% marka) 176,1 01.01
Launavísitala 140,3 08.95
Árshækkun- 3 mán. 4,8% 08.95
-ár 9,0% 08.95
Kaupmáttur-3 mán. 4,7% 07.95
-ár 3,5% 07.95
Skorturá vinnuafli 0,2% 04.95
fyrir ári -0,5%
Atvinnuleysi 3,6% 09.95
fyrir ári 3,3%
Velta maí-júní ’95 skv. uppl. RSK.
(milljarðar kr. og breyt. m/v 1994)
Velta 128 8,5%
VSK samt. 7.3 0,3%
Hrávörumarkaðir
Vísitala verðs sjávaraf u rða 107,4 01.09
Mánaðar breyting 1,8%
Ál (99,7%) (USD/tonn) 1.626 24.10
Mánaðar breyting -8,2%
Kísiljárn (75%)(USD/tonn) 979 09.95
Mánaðar breyting 0,2%
Sink (USD/tonn) 955 24.10
Mánaðar breyting 5,2%
Kvótamarkaður, 20.10
(Krónur/kg) Leiga Varanl.
Þorskur 93 460
fyrir mánuði 79 460
Ýsa 8 110
fyrir mánuði 8 100
Karfi 34 160
fyrir mánuði 25 110
Rækja 75 320
fyrir mánuði 75 320j
Vísbending vikunnar
Verkalýðsforingjar brýna nú kutana
og láta ófriðlega vegna óánægju með
þróun launamála. Líklegt er að þeir
muni knýj a fram vinnudeilur, hvort sem
samningar eru lausir eða ekki. Verði
svo, hækka laun eflaust enn meira en
samningar segja til um. Það er
allnokkuð fyrir. Verðbólgan vex þá
líklega á ný og fjárfestar œttu að
forðast óverðtryggð bréf meðan
óvissa ríkir. Lántakendur skyldu einnig
forðast áhættu af því að vextir af óverð-
tryggðum bréfum hækki umfram það
sem eðlilegt er. Ástandið nú sýnir hve
hagkvæm verðtrygging getur verið
báðum aðilum á óvissutímum.
V___________________________________)
Um frelsi launafólks
Garðcir Vilhjálmsson
í 38.tbl. Vísbendingar er fjallað um
„frelsi fólks til þess að semjaum kaup og
kjör án hafta“ undiryfirskriftinniL'óttí'ð
eða fjármagniðl
Afstaða Vísbendingar byggir á þeirri
grundvallarhugmynd frjálshyggjunnar
að með sem meslu frelsi til viðskipta
manna á milli megi ná jafnvægi sem
þjóðfélagsþegnargeti sætt sig við. Hug-
myndin lítur vel út á blaði og gengur
fullkomlega upp ef undan er skilið ör-
lítið smáatriði - raunveruleikinn. Frjáls-
hyggjan er þannig einföld og aðlaðandi
þar til kemur að raunveruleikanum.
Á vinnumarkaði eru launamenn ekki
í sömu aðstöðu og atvinnurekendur til
að semja um kaup og kjör. Atvinnurek-
endur hafa mun meiri upplýsingar og
upplýsingareru völd. Atvinnurekandinn
hefur einfalda og skýra hagsmuni en
launamenn eru dreifðir og þegar atvinnu-
ástand ereins og nú erhefurlaunamaður
enga samningsaðstöðu. Mótrök frjáls-
hyggjunnar væru hér líklega þau að ef
Iaun lækkuðu nægjanlega myndi eftir-
spurn eftir vinnuafli aukast og þannig
skapaðist betri samningsaðstaða fyrir
hinn almenna launamann. Setjum sem
svo, rökfræðinnar vegna, að verkalýðs-
félög drægju sig út úr samningum og
létu „hinum frjálsa markaði“ eftir að
ákveða „markaðslaun" og laun yrðu
„sveigjanleg". Eflaust myndu atvinnu-
rekendur sjá sér hag í að ráða fleiri til
vinnu, en hverskonar hagkerfi skilaði
slíkur vinnumarkaður? Vegna aðhalds-
leysis hyrfi hvati fyrirtækja til nýjunga
og hagkvæmni yrði drepin, eftirspurn á
heimamarkaði yrði minni sem drægi úr
getu fyrirtækja til nýsköpunar. Áhersla
á hugvit og starfsmenntun yrði engin þar
sem hægt væri að lækka launin þegar
drægi úr verðmætasköpun. Verið væri
að búa til spíral niðurávið, til eymdar og
þriðjaheims hagkerfis.
Launamenn átta sig á kostum mark-
aðarins til þess að reka hagkerfi þjóða.
Verkalýðshreyfingin er valddreifð og
getur tekið tillit til markaðsaðstæðna í
hverri atvinnugrein og jafnvel í ein-
stökum fyrirtækjum við samninga um
kaup og kjör. Hins vegar eru vinnu-
veitendur miðstýrðir og koma þannig í
veg fyrir að gerðir séu samningar um
kaup og kjör án samþykkis samtaka
sinna. Taka má undir það með Vís-
bendingu að tímabært sé að fólk fái að
semja urn kaup og kjör án hafta. En þá
skulu launamenn og atvinnurekendur
vera jafnvígir við samningsborðið. Því
ná launamenn aðeins með samstöðu og
sterkri verkalýðshreyfingu sér að baki.
Höf. er stjórnmálafr. og skrifstofu-
stj. Iðju, félags verksmiðjufólks
r Aðrir sálmar ^
Áfram stelpur, áfram!
Á undanförnum árum hefur bein þátt-
takakvenna í stjómun aukist, bæði innan
fyrirtækj a, stofnana og á vettvangi stjóm-
málanna og er það vel. Konur hafa lengi
vel haldið sig við „mjúkmál" sem erþað
mörgum sameiginlegt að þeim fylgja
mikil útgjöld og litlar tekjur. Meðan
konur voru lítt eða ekki við stjórnvölinn
voru þær oft í hlutverki gagnrýnandans,
fundvísar á margt sem betur mætti fara
og óragar við að segja sína skoðun. Þau
forréttindi fylgja hins vegar því að vera
fjarri valdastólum að ábyrgðin er engin.
Állan vanda má leysa án þess að mikil-
vægt sé að marka leiðirnar.
Þegar konur komast svo í hlutverk
stjórnandans fá þær oftast sína hveiti-
brauðsdaga eins og aðrir leiðtogar, en
það kemur að því að þær þurfa að taka á
hinum ýmsu málaflokkum og lenda þá
fljótlega í málamiðlunum. Eins og aðrir
stjórnendur rekasl þær á þann dapurlega
raunveruleika að oftast verður staða eins
ekki bætt nema taka af öðrum.
Við upphaf svonefnds kvennaáratugar
fyrir rétturn 20 árum létu konur eftir sér
taka svo um munaði. Þær lögðu niður
störf heima og á vinnustöðum. Karlar
máttu sjá um öll þeirra verk einn dag og
reyndin varð sú að fátt af því var gert
nema það sem allra nauðsynlegast var. I
lok kvennaáratugarins endurlóku konur
svo leikinn, en sjarminn sem varyfirfyrri
deginum varhorfinn. Margiróttuðust að
konur myndu þaðan í frá velja þá leið á
tíu ára fresti að taka sér frí og lelja verk-
fall þannig verðugustu áminninguna um
mikilvægi kvenna. Sem betur fer hafa
konur séð að verðugra er að minna á sig
með verkum en verkfalli.
Borgarstjórinn í Reykjavík hefur tekið
ánægjulega stefnu á sviði sem áður var
talið karlamál öðrum fremur. Sameigin-
legu fyrirtæki Reykjavíkur og ríkisins,
SKÝRR, hefur verið breytt í hlutafélag
og borgarstjóri hefur lýst því y fir að hlutur
borgarinnar verði seldur. Jafnframt lýsli
hann því yfir að Reykjavíkurborg bæri
að stefna að því að selja sinn hlut í Lands-
virkjun. Þetta er góð stefna og hlýlur að
verða fyrsta skref í átt að einkavæðingu
fyrirtækisins því ríkið hefur hvorki áhuga
né getu til þess að kaupa. Það var vel við
hæfi að borgarstjóri tæki frumkvæði í
þessu máli á afmæli kvennafrídagsins.
V________________________________J
Benedikt Jóhannesson, ritstj. og ábm. Útg.:
Talnakönnun hf., Borgartúni 23, 105 Rvík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Internetslóð: http://www.strengur.is/~talnak/
vief95.html, netfang:talnak@strengur.is
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Háskól-
ans. Prentun: Steindórsprent-Gutenberg.
Upplag: 600 eintök. Öll réttindi áskilin. Ritið
má ekki afrita án leyfis útgefanda.