Vísbending - 13.05.1996, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
13.
maí
1996
17. tbl. 14. árg.
Skuldir,
skattar og
kaupmáttur
s
Afyrstu árum tíunda áratugarins
gekk rekstur fy rirtækj a almennt
illa hér á landi. Stjórnvöld
ákváðu þá að örva atvinnulífið með því
að lækka tekjuskattsprósentu fyrirtækja
Úr45í33%. Ahrifinurðuþauaðhagnaður
jókst svo mikið að skatttekjur ríkisins af
fyrirtækjumjukustþvertávæntingar(sjá
mynd). Þetta er líklega snjallasta efna-
hagsaðgerð síðustu ára. Atvinnulífið
hefur rétt úr kútnum og aukin arðsemi
gefur fyrirheit um að atvinna muni enn
aukast og hægt sé að bæta kaupmátt. A
sama tíma voru skattar hækkaðir hjá
einstaklingum. Hagur atvinnulífsins
getur enn átt eftir að batna ef haldið er
áfram hagræðingarstarfi. Gjaldþrotfyrir-
tækja verða oft til þess að hagur atvinnu-
greinanna batnar. Þær þurfa ekki lengur
að burðast með fyrirtæki sem em illa rekin
eða hafa farið í fj árfestingar umfram getu.
Vandi einstaklinga
Einstaklingar voru hins vegar varla
aflögufærir. Þeir hafa fjármagnað kaup-
máttarskerðingu með lántökum, því
gamla ráðið, að vinna meira, virkar ekki
þegar skortur er á atvinnu og skattlagning
er kornin frarn úr öllu hófi. 1 frumvarpi til
ljárlaga 1996 segir: „Hins vegarerjaðar-
skattur á fjölskyldur með miðlungstekjur
með því hæsta sem þekkist. Þessu valda
ekki síst ýrnsar tekjutengdar bóta-
greiðslur (barnabótaauki, vaxtabætur). í
vissum tilvikum getur jaðarskattur fjöl-
skyldu orðið um og yfir 70%. Leiða má
líkur að því að hár jaðarskattur dragi úr
vinnuframlagi og stuðli að skattsvikum."
Þrátt fyrir að ríkið sjái greinilega
bjálkann í auga sínu, þá hefur það ekki
svo mikið sem lyft flísatöng til þess að
fjarlægja hann. Þessi háa skattlagning á
viðbótartekjur einstaklinga er kannski
mesta efnahagsvandamál þjóðarinnar.
Hún hefur ekki bara áhrif á þá ein-
staklinga og fjölskyldur sem fyrir verða,
heldur dregur líka úr möguleikum þeirra
til þess að eyða og fjárfesta og veldur
þannig keðjuverkun. Þessi áhrif hafa
Heildartekjuskattur einstaklinga og fyrirtækja 1987-96 (verðlag '96)
3,000
2.500
2.000
yEftir að tekjuskattsprósenta á fyrírtæki var lækkuð jukust skatttekjur rikisins (heimild fjárlfrv. 1996)
komið fram að hluta en þó hafa heimilin
fram til þessa haldið uppi eyðslu með
lánum. Nú er hins vegar svo komið að
áframhaldandi skuldaaukning heimila
geturhaft stórhættuleg áhrif. Fjöldagjald-
þrot einstaklinga geta valdið því að
bankar komist í þrot líkl og gersl hefur
víða erlendis. Þau batamerki sem nú sj ást
á þjóðlífinu gætu horfið. Því þótt gjald-
þrot fyrirtækj a séu oft beinlínis þj óðhags-
lega gagnleg, þá verður það sama ekki
sagt um gjaldþrot einstaklinga. Ef
einstaklingur missir allt sitt þá kemur ekki
annar aðili til þess að taka við rekstri
heimilisins. Byrðin færist aðeins til.
Millistétt milli steins og
sleggju
Pólitík sérhagsmunahópa hefur á
liðnum árum verið mjög áhrifarík. Y rnsir
hafa náð forréttindum. Þjóðfélagið hefur
reynt að friða samviskuna með því að
færa til tekjur og skatta þannig að þeir
sem áður voru taldir bera skarðan hlut
njóta nú forréttinda. Þar má telja ein-
stæðar mæður, sjómenn og ýmsa sem
njóta félagslegra bóta. Þeir sem borga
brúsann eru hins vegar þeir sem hafa
tekjur á bilinu 1-300 þúsund á mánuði,
en það er þorri launþega. Oft er um að
ræða ungt fólk sem er að hcfja búskap
með þung námslán á baki, en endur-
greiðslur á þeim eru einmitt tekj utengdar.
Þessi hópur á í eðlilegu ástandi að hafa
jákvæð áhrif á efnahagslífið með því að
leggja hart að sér við vinnu og festa fé.
Með háum jaðarsköttum er hins vegar
svo komið, að af hverri viðbótarkrónu í
tekjur sitja aðeins 30 aurar eflir í
buddunni. Fólk sér ekki tilgang í því að
vinna fyrir ríkið. Þetta ástand rænir menn
frumkvæði og áræðni.
Ef tekið er mið af skuldaaukningu
undanfarinna ára þá virðist sent kaup-
máttur þyrfti að hækka um 15 til 20% frá
því sem hann var árið 1994 til þess að
sporna við frekari skuldasöfnun. Nú
þegar hefur kaupmátturinn aukist en
ýmislegt bendir til þess að tekju-
aukningunni sé hins vegar ekki varið til
þess að greiða skuldir heldur í frekari
ney slu. B ílakaup og utanlandsferðir hafa
aukist. Því er alls ekki augljóst að vandi
heimila sé að minnka.
Skattalækkun
Skattalækkuntileinstaklingageturhaft
mjög hvetjandi áhrif á efnahagslífið allt.
Fyrsta skrefið er að minnka millifærslur
og jafnframt draga úr tekjutengingum
þeirra vegna. Næst er að lækka almenna
tekjuskattsprósentu í áföngum niður í
35% eins og hún var þegar staðgreiðsla
/■ N
Efni blaðsins
I forsíðugrein er fjallað um efnahags-
vanda einstaklinga og þörf fyrir lækkun
á tekjuskattsprósentu, sem gæti bætt hag
einstaklinga og ríkisins.
Guðmundur Magnússon, prófessor,
skiáfar urn nýjar aðferðir við áhættumat
vegna banka og fjármálastofnana. Hann
telur brýnt að taka þær upp hérlendis.
Björn G. Olafsson skrifar urn
viðskiptakjör Islendinga á komandi árum
og leiðirlíkurað þvíað þau verði hagstæð
en auka þurfi hagkvæmni innanlands.