Vísbending - 09.08.1996, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
ágúst
1996
29. tbl. 14. árg.
Skoðum fleiri kosti en stóriðju
Beinar fjárfestingar útlendinga, hlutfall af vergri
landsframleiðslu 1980-1995
1980 1985 1990 1995
Myndin sýnir beina eign útlendinga í atvinnurekstri þegar þeir hafa áhrif á
reksturinn íkrafti eignar sinnar. Jafnan er miðað við að hlutur þeirra sé að minnsta
kosti 10%. Ath.: Tölur um iðnríkin eru óvegið meðaltal.
Heimildir.Árin 1980-1994: Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, International Financial Statislics, 1995.
Árið 1995: OECD: Financial Market Trends.No. 64, 1996, að nokkru leyti áætlun
Sigurður J óhannesson
Beinarerlendarfjárfeslingaríat-
vinnurekstri stórjukust víðs
vegar um heim á seinni hluta
níunda áratugarins. En á árunum 1990-
94 voru þær að meðaltali 1,3% af lands-
framleiðslu í iðnríkjum. Hlutfallið var
mishátt, en að jafnaði hærra í litlum ríkj-
um en stórum. Hér á landi samsvarar
meðaltalið einu Straumsvíkurál veri á ári
(fyrir stækkun). Hlulfallið hér var miklu
lægra áþessum tíma (sjá mynd). Erlendar
fjárfestingar hafa einnig orðið mun tjöl-
brey ttari. Aður var aðallega fj árfest í verk-
smiðjum, en á síðustu árum hefur um og
yfir helmingur erlendra fjárfestinga í
heiminunt verið í þjónustu.
Höft á undanhaldi
í stað þess að útlend fyrirtæki séu litin
hornauga og þau talin arðræningjar eru
þau nú víðast hvar velkomin. Hömlum
gegn erlendum fjárfestingum hefur að
mestu verið aflétt í iðnríkjum og mjög
hefur verið slakað á þeim í þróunar-
löndum. Hérá landi ertilskilið að eigend-
ur sjávarútvegsfyrirtækja séu íslenskir
ríkisborgarar eða fyrirtæki sem Islend-
ingar eiga að þrem fjórðu hlutum eða
meira. Þá mega menn utan Evrópska
efnahagssvæðisins ekki eiga orkufyrir-
tæki hér á landi og ekki meirihluta í ís-
lensku flugfélagi. Að öðru leyti er útlend-
ingum frjálst að eiga íslensk fyrirtæki.
Á íslandi eru tvær stóriðjur, Álverið
og Jámblendiverksmiðjan, tæp 70% af
beinni fyrirtækjaeign útlendinga. Hitt
dreifist á mörg fyrirtæki, þar á meðal Ný-
herja (tæknifyrirtæki), Skeljung og Olís
(olíusölur), Skandia (tryggingafélag og
verðbréfafyrirtæki), Ábyrgð (trygginga-
félag), ístak (verktaka), ísaga (gasverk-
smiðju), íslenskan textíliðnað, Kísil-
iðjuna og Stöð 2'. Bein eign útlendinga
í íslenskum fyrirtækjum var um áramót
rúmir 9 milljarðar króna. Hún skiptist í
lán til fyrirtækja og hlutdeild í eiginfé.
Árið 1993 var eiginfé útlendinga hér um
6 milljarðar króna, nálægt 2% af öllu
eiginfé fyrirtækja á Islandi2.
Kynning og kostaboð
Mörg lönd reyna nú að laða að fjár-
festa með kynningu erlendis. Markaðs-
skrifstofa iðnaðarráðuneytis og Lands-
virkjunarh&íw í mörg ár unnið að því að
fá stóriðjufyrirtæki til þess að setja upp
verksmiðjur hér. Þá stofnuðu viðskipta-
ráðuney lið og Verslunarráð nýlega Fjár-
festingarskrifstofu íslands (Invest in
Iceland Bureau), sem beinir sjónum í fleiri
áttir. Hún kynnir landkosti hér með
bæklingum um almennar aðstæður l'yrir-
tækja og einstakar atvinnugreinar, til
dæmis matvælaiðnað og hugbúnaðar-
gerð. Sumríkibjóðaútlendumfjárfestum
skattaafslátt, ódýr lán og önnur fríðindi.
Irar hafa til dæmis gert þetta með góðum
árangri. Markaðsmál, stöðugl stjórnar-
far, almennt efnahagsástand, menntun
vinnuafls og launakostnaður skipta þó
oftast meira máli við staðarval en slík
boð. Þess eru dæmi að fjárfestar hafi
horfið á brott eftir að límabundin l'ríðindi
hafa runnið út. Ekki má heldur gleynta
því að endanlegt markmið er aukin hag-
sæld, og gæta verður að því að ekki sé
meira lagt í sölumar en vinnst með fjár-
festingum útlendinga.
Gæði fremur en magn
H vers vegna er nú víða rey nt að laða að
beinarerlendarfjárfestingar? Margtgetur
skýrt það, en þetta er oft nefnt:
1) Þær auka oft á samkeppni.
2) Með þeim berast erlend tækni, sér-
fræðikunnátta og nýir stjómunarhættir.
3) Þær skapa oft ný störf, bæta við inn-
lenda framleiðslu og auka útflutning.
Erlendur atvinnurekstur eflir aðeins
samkeppni á mörkuðum þar sem innlend
fyrirtæki eru fyrir. Mest munar urn hann
í þjónustu eða iðngreinum, sem hafa ekki
miklakeppni af innllutningi. Landsmenn
geta líka mest lært af þeirn fyrirtækjum
sem starfa á svipuðu sviði og innlend.
Ætla má að Istak hafi erft nákvæmni og
gætni við tilboðsgerð frá dönskum stol'n-
endum sínum, E. Phil & spn, en ístak er
með langlífustu verktökum á íslandi,
stofnað 1970. Því miður hafa ekki allir
keppinautar þess tekið það sér til fyrir-
myndar, heldur starfað í anda athafna-
mannsins, sem sagði í útvarpsviðtali fyrir
nokkrum árum, að ef inenn ætluðu sér að
reikna allt út fyrirfram yrði litlu kornið í
verk hér á landi. Skandia hefði reyndar
mátt fara nteð meiri gát þegar það hugðist
Efni blaðsins
I forsíðugrein fjallar Sigurður
Jóhannesson, hagfræðingur, urn erlendar
fjárfestingar og leggur til að hugað sé að
fleiri kostum en stóriðju.
Verðtrygging ertilumfjöllunarígrein
Olafs K. Olafs, viðskiptafræðings. Hann
rekur þarsögu verðlryggingarog ákvarð-
^anir um framtíð hennar._____________