Vísbending - 01.11.1996, Side 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
1.
nóvember
1996
41. tbl. 14. árg.
Hvað á að greiða fyrir kvóta?
Leiguverð þorkskvóta og verð á markaði - 28%
aflahlutur (Aprfl 1995 - Október 1996)
Heimildir: Vísbending og Morgunblaðið
Verð varanlegs þor ksk vóta og verð á markaði -
28% aflahlutur (Apríl 1995 - Október 1996)
Heimildir: Vísbending og Morgunblaðið
Frá því að framsal kvóta var leyft
hafa orðið veruleg viðskipti með
hann. Starfræktirerukvótamark-
aðir og hafa viðskipti þar oft verið nokk-
ur. Ekki er gott að meta hver viðskipti
eru á kvótamörkuðum vegna þess hve
skipti á kvóta vega þungt. Litlar eða
engar upplýsingar er að hafa um verð í
öðrum viðskiptum. Lítil umfjöllun hefur
hins vegar orðið um verðmyndun kvóta.
Hvað liggur að baki því verði sem um er
samið? Gefur verð á kvótamörkuðum
rétta mynd af viðskiptununr? Hvert ætti
kvótaverð að vera ef hagfræðilegar for-
sendur lægju að baki? Reynt verður að
varpa Ijósi á þessi atriði og verður um-
fjöllun út frá hagfræðilegu sjónarhorni.
Framboð og eftirspurn
A fullkomnum markaði myndi verð á
kvóta ráðast af framboði og eftirspurn.
Hátt verð á kvóta hvetti þá sem hafa
hugsað sér að selja en lágt verð leiddi
til mikillar eftirspurnar. Sífelld leit að
jafnvægi færi fram þar sem framboð og
eftirspurn mættust og allir væru sáttir
við verðið. En það sem skyggir á þessa
mynd hér á landi er að hluti markaðarins
erekki sýnilegur. Viðskipti farafram fyrir
luktum dyrum og nánast er útilokað að
fá upplýsingar um verð. Önnur sjónar-
mið en hrein hagfræðileg sjónarmið ráða
einnig kaupum kvóta. T.d. getur afla-
samselning ráðið miklu. Ef útgerð á lítið
eftir af kvóta í einhverri einni tegund en
mikið af öðrurn þá getur orðið vandamál
að veiða hinar tegundirnar þar sem fiskar
raða sér víst ekki alveg eftir tegundum
í hafinu. Því getur verið þörf á þorsk-
kvóta þó verið sé að veiða ýsu ef hlutfall
þorsks á ýsumiðum er óhagstætt. Önnur
atriði svo sem skattaleg atriði geta einnig
haft áhrif á myndina.
Tvenns konar sala á kvóta
Tvenns konar sala á kvóta fer fram.
Annars vegar sk. leiga en þá eru keypt
réttindi til að veiða kvóta á yfirstandandi
fiskveiðiári hins vegar er sala varanlegs
kvóta en þá er réttur til veiða keyptur af
þeim sem átti. En varanlegum kvótafylgir
einnig að afli eykst innan kvótans ef
aukning verður á úthlutun. Fiskveiðiár
hefst í september ár hvert og er þá út-
hlutað kvótum til útgerða í samræmi við
leyfilegt veiðmagn.
Forsendur kvóta-
kaupa
Þegar væntanlegur kaup-
andi reiknar út það verð sem
hann hyggst greiða fyrir kvóta
eru nokkur sjónarmið höfð að
leiðarljósi.
1. Draga þarf frá kaupverð-
inu þann hluta sem myndar
aflahlut sjómanna, svokallað-
an skiptahlut.
2. Reikna þarf út breytilegan
og fastan kostnað útgerðar-
innar.
3. Meta þarf áhrif á veiðar á
öðrum tegundum.
4. Meta þarf skattalegt hag-
ræði.
5. Ef keyptur er varanlegur
kvóti þá þarf að meta hugsan-
legt framtíðarmagn.
6. Reikna þarf út arðsemi
kaupanna.
7. Til eru útgerðir sem meta
fórnarkostnað þess að halda
ekki uppi atvinnu.
Hagfræðilega ætti að kaupa
kvóta svo fremi sem afrakstur
kaupanna, þ.e. verð sem fæst
fyrir aflann að frádregnu kaup-
verði kvótans, skilar öllum breytilegum
kostnaði veiðanna og endilega ef eitt-
hvað er eftir upp í fastan kostnað.
Kostnaðarliðir
Taka verður tillil til aflahlutar sjó-
manna, sk. skiptahlutar. Flókið mál er að
reikna út skiptahlut og þar til viðbótar
eða frádráttar kemur olíuverðsviðmiðun
sem er breytileg.
Skiptahlutur á togurum er sennilega
um 28%-29% af söluverði afurðanna að
teknu tilliti til olíukostnaðar.
Fastur kostnaður hjá útgerðum sam-
anstendur yfirleitt af afskriftum og
tryggingariðgjöldum auk einhvers
stjórnunarkostnaðar. Hlutfall fasts
kostnaðar af heildarkostnaði hjá útgerð-
um er mjög misntunandi t.d. vegna mis-
munandi aldurs skipa.
Hins vegar er erfitt að sjá beint breyti-
legan kostnað við veitt kíló af fiski.
Hugsanlega sér þess stað í aukinni olíu-
notkun vegna aukinnar þyngdar skips.
Slit á veiðarfærum er væntanlega fremur
vegna fjölda kasta og ástandi sjávar-
botns en fjölda fiska sem í þau korna,
nema auðvitað allt rifni vegna mikils
magns af fiski. Fremur mætti líta á breyti-
legan kostnað sem fall af fjölda úthalda
og lengd þeirra. Ef sú er raunin þá er
breytilegur kostnaður nánast aðeins
aflahlutdeild og hluti af olíunotkun.
Leigukvóti
Ef lilið er yfir síður dagblaða þá eru
þar oft upplýsingar um verð á ftskmörk-
uðum hér á landi. Hægt er að fá upplýs-
ingar um verð kvþta á kvótamörkuðum
og einnig hjá LÍÚ. Magn kvóta sem
Efni blaðsins
Verðmyndun kvóta er forsíðugrein
Vísbendingar að þessu sinni. Á bls. 2
eru vangaveltur um kaupverð Skandia.
Á bls. 3 er fjallað um bjartsýni sem ríkir
á álmörkuðum þrátt fyrir lágt verð sem
stendur. Á bls. 4 er umfjöllun um spár
VIB á þróun vaxta og hlutabréfaverðs.
V.
J