Vísbending - 14.01.2000, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
lendingu, þ.e. harkalegum samdrætti,
kjararýrnun, gengisfellingum og vax-
andi verðbólgu. Síldarhrunið á síðari
hluta sjöunda áratugarins batt enda á
fyrsta góðærið, olíukreppan um miðjan
áttunda áratuginn á það næsta,
aflabrestur 1982-1983 það þriðja og
lækkun sjávarafurðaverðs 1988 það
fjórða. En þar með er ekki öll sagan sögð.
Þessar breytingar á ytri aðstæðum eru
auðvitað að hluta skálkaskjól, kornið
sem fyllti mælinn. Lausatök í efnahags-
stjóm, einkum þegar leið á hagvaxtar-
skeiðin, áttu án efa mikinn þátt í því
hversu harkaleg lendingin varð. Þetta á
ekki síst við um lok góðæristímabilanna
sem næst okkur eru í tíma.
Sögu hagvaxtarskeiðanna 1970-
1974, 1976-1981 og 1984-1987 má í
stuttu máli segja svona: Framan af tíma-
bilunum var viðunandi jafnvægi í
þjóðarbúskapnum, viðskiptahalli var
lítill, jafnvel afgangur, verðbólga var á
undanhaldi og atvinnulíf í sókn, en er á
tímabilin leið fór að gæta jafnvægis-
leysis. Þetta jafnvægisleysi birtist ann-
ars vegar í vaxandi mun á þjóðarút-
gjöldum og þjóðartekjum, þ.e. auknum
viðskiptahalla, ekki vegna lágra þjóðar-
tekna heldur vegna mikilla þjóðarút-
gjalda, og hins vegar í vaxandi verð-
bólgu. Hér að baki lá skortur á aðhaldi
í hagstjórn sem leiddi til þess að þótt
þjóðartekjur ykjust hratt jukust þjóðar-
útgjöldin enn hraðar. Þegar þjóðhags-
leg skilyrði versnuðu síðan hófst
atburðarás sem ekki varð umflúin. Nauð-
hemla þurfti í hagkerfinu því að ekki
hafði verið búið í haginn fyrir erfiðari
tíma — brautin var alltof stutt.
Endurtekur sagan sig?
essi lýsing minnir sjálfsagt marga á
stöðu og horfur í efnahagsmálum
nú. Mörgum fínnst að við höfum teygt
okkur of langt að þessu sinni eins og
svo oft áður og við blasi kollsteypa fyrr
eða síðar. Veigamestu rökin fyrir þessu
sjónarmiði felast í miklum viðskiptahalla
og vaxandi verðbólgu, en að auki má
benda á skuldasöfnun fyrirtækja og
heimila, hækkandi eignaverð og ýmis
önnur hættumerki.
Af þessu má sjá að margt er líkt með
framvindunni að undanförnu og á síðari
hluta fyrri hagvaxtarskeiða. Sagan gæti
því endurtekið sig.
Breyttirtímar
Aðri r benda á að hagkerfið hafi brey st
mikið á síðustu tíu árum eða svo og
því sé ekki hægt að draga beinar
ályktanir af sögunni í þessum efnum.
Til marks um þetta er meðal annars vísað
til stöðugleikans sem við höfum búið
við og markaðs- og alþjóðavæðingar
hagkerfisins. Við þetta má bæta aðild
okkar að EES og framfara á sviði tölvu-
og upplýsingamála sem við höfum haft
lag á að hagnýta okkur í ríkari mæli en
margir aðrir. Allt þetta hefur lagst á eitt
um að efla hagkerfið. Því er enginn vafi
á að efnahagslífið hefur tekið stakka-
skiptum á síðustu árum. En er það betur
í stakk búið en áður til að taka áföllum?
Þessari spurningu verður varla svarað
með óyggjandi hætti.
Það fer ekki á milli mála að markaðs-
búskapur og alþjóðavæðing skapa hag-
fellt umhverfi til að bæta lífskjör og
þjóðarhag. Þetta umhverfi gerir hins
vegar ríkar kröfur til hagstjórnar. Ef
ákveðnar grundvallarreglur eru ekki í
heiðri hafðar getur það haft alvarlegar
afleiðingar eins og dæmin sýna. Mark-
aðurinn refsar harðlega fyrir mistök,
samanber fjármálakreppuna í Austur-
Asíu fyrir tveimur til þremur árum og
kreppuna í Noregi, S víþjóð og Finnlandi
í byrjun tíunda áratugarins. A móti vegur
hér að skynsamleg hagstjórn í slíku
umhverfi er skilvirk og fyrir vikið er
einfaldara að bregðast við síbreytilegum
aðstæðum en í vanþróaðra hagkerfi.
Nýja hagkerfið hér á landi er því í senn
veikara og sterkara en það gamla, veikara
í þeim skilningi að það er auðveldara að
misbjóða því en áður en sterkara að því
leyti að það lætur betur að stjórn, þegar
rétt er að málum staðið, og hefur traustari
innri gerð. I þessu felst að við höfum
betri tækifæri nú en áður til að koma í
veg fyrir kollsteypur af því tagi sem
einkennt hafa lok fyrri hagvaxtarskeiða.
Mjúklending?
Eins og lýsingin hér á undan sýnir
hafa orðið miklar framfarir í íslensku
efnahagslífi undanfarinn áratug. Hag-
kerfið er mun nútímalegra og þróttmeira
en það var á þeim tímum sem saman-
burðurinn á hagvaxtarskeiðum nær til.
Fyrir vikið er alls ekki sjálfgefið að
góðærinu ljúki með svipuðum hætti og
í fyrri góðærum. Að öllu samanlögðu
eru því meiri líkur nú á mjúkri lendingu
en áður þótt aðflugið sé óneitanlega
nokkuð glannalegt - og brautin stutt.
Vísbendingin
f - N
ikil gróska er hjá Netfyrirtækjum í
byrjun árs. Ný fyrirtæki spretta
upp eins og gorkúlur bæði hér á landi og
erlendis og risar sameinast. Þó að flestir
spekingar fjármálamarkaðarins telji að
verð þekktustu Netfyrirtækjanna sé of
hátt þá eru þeir að sama skapi sammála
um að bestu tækifærin fyrir fjárfesta sé
að finna hjá netfyrirtækjum sem hafa
sérstöðu á markaðinum en hafa ekki
verið uppgötvuð af fjárfestum. Það eru
hins vegar margir kallaðir en fáir útvaldir
á þeim markaði._________
Aðrir sálmar
\___________________________________/
( j k
Vandað til verka
s
Ikálfi Dags, Víkurblaðinu (blaði alls
mannkyns, ef marka má blaðhausinn),
er grein „Um gjaldþrot Kaupfélags
Þingeyinga" miðvikudaginn 12. janúar
síðastliðinn. Á sömu blaðsíðu birtist
svohljóðandi auglýsing: „Stjórn Fisk-
iðjusamlags Húsavílcur [FH] boðar til
hluthafafundar í félaginu miðvikudag-
inn 19. janúar 2000 kl. 14.00 síðdegis á
Hótel Húsavík, Ketilsbraut 22, Húsavík.
Á dagskrá fundarins er tillaga stjómar
félagsins um samruna LjósavHcur hf. við
FH skv. fyrirliggjandi samrunaáætlun
félaganna ... “ Hluthöfum er svo boðið
að kynna sér ýmis gögn um málið. Á
vefsíðu Morgunblaðsins, mbl.is, birtist
eftirfarandi frétt kl. 9.24 samadag (12.1.):
„ Hætt við samruna FH og Ljósavíkur.
Á fundum stjóma FH hf. og Ljósavíkur
hf. í Þorlákshöfn, sem haldnir voru í gær
tóku þær hvor um sig samhljóða ákvörð-
un um að falla frá tillögu um samruna
félaganna. í tilkynningu frá FH segir að
ákvörðun þessi hafi verið tekin eftir að
athygli stjórnanna hafði verið vakin á
því að endurskoðandi FH uppfyllti ekki
skilyrði um endurskoðendur til að vera
endurskoðandi félagsins, og af sömu
ástæðu væri hann vanhæfur til að vera
sérfróður matsmaður samkvæmt hluta-
félagalögum, en áform um samruna
félaganna byggðu m.a. á slíku sérfræði-
mati. Eftir skoðun sé það mat stjórnanna
að hann uppfylli ekki umrædd laga-
skilyrði og því séu ekki forsendur til að
leggj a fyrirliggjandi samrunatillögu fy rir
hluthafafundi í félögunum. Stjórn FH
mun endurmeta starfsáætlanir félagsins
eftir að ljóst er að ekki verður af samruna
félaganna nú.“ Hvað er hér á seyði?
Svo furðulegt sem það má virðast birtu
fjölmiðlar athugasemdalaust þessa frétt,
sem augljóslega er ámátlegt yfirklór yfir
sannleikann, sem ekki kemur fram.
Hvenær vissi stjórn FH urn „vanhæfi"
endurskoðandans? Hvers vegna var
ekki bætt úr því með því að fá annan í
málið, fremur en að hætta við sam-
runann? Vissi stjórnin að félagið hefði
endurskoðanda? Skyldu öll þessi axar-
sköft vera vegna þess að FH er ein af
fáum útgerðum þar sem bærinn hefur
enn ráðandi áhrif?
I___________________________________/
''Ritstjórn: Eyþór ívar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda._________________
4