Vísbending - 17.01.2003, Page 2

V
ÍSBENDING
Stríð og friður
Fátt bendir til annars en að Banda-
ríkjamönnum verði að vilja sínum
og að þeir muni ráðast inn í írak á
næstu mánuðum, hugsanlega strax í
febrúar þar sem þeir vilja fyrir alla muni
forðast sumarhitann í írak. Þó er ekki öll
nótt úti enn. Ef svo fer hins vegar sem
horfir hlýtur það að vera sorgleg úrlausn
mála, alla vega fyrir þá sem sjá stríð sem
allra síðasta úrræði í deilum tveggja eða
fleiri þjóða. Friður á jörð virðist ætla að
verðajafnfjarlægurdraumurá21. öldinni
eins og hann var á þeirri tuttugustu.
Stríð kostar líf
yrri hluti tuttugustu aldarinnar var
blóðugasti tími í sögu mannkynsins
hvað stríð varðar. Aldrei hafa fleiri fallið
á vígvellinum en í fyrri og síðari heims-
styrjöldinni. Aætlað er að um níu og
hálf milljón manna hafi látist á víg-
vellinum í fyrri heimsstyrjöldinni og
rúmlega tvöfalt fleiri í þeirri síðari, eða
rúmlega nítján milljónir. Þessi tala tekur
þó ekki með í reikninginn að áætlað er að
um 37,8 milljónir óbreyttra borgara hafi
að auki látist í síðari heimsstyrjöldinni
sem gerir það að verkum að heildar-
dánartala er um 57 milljónir. Um það bil
2,4% af öllu mannky ninu voru því drepin
í seinni heimsstyrjöldinni og um 0,5% í
þeirri fyrri. Fyrri og seinni heimsstyrj-
öldin voru einnig einstaklega blóðugar
miðað við fyrri stríðsátök ef haft er í
huga að sú fyrri stóð „einungis" í 4,3 ár
og sú síðari í um 6 ár. Dauðsföll „her-
manna“ á hverju ári voru 2,2 milljónir í
fyrri heimsstyrjöldinni en 3,2 milljónir í
þeirri síðari. Þegar öll stríðsátök frá 1900
til 1950 eru tekin með íreikninginn kemur
í ljós að nærri lætur að 80 milljónir manna
hafi látist af völdum stríðs á tímabilinu.
Árin frá 1950 til 2000 voru mun frið-
samlegri en fyrri hluti tuttugustu aldar-
innar en langt í frá að vera einhver
blómatími friðsældar. Það var enginn
skortur á stríðshræringum um heim
allan, þar sem Kóreu-stríðið, Víetnam-
stríðið, stríðið í Júgóslavíu og Persa-
flóastríðið voru sennilega mest áber-
andi fyrir Vesturlandabúa. Áætlað er að
um 15 til 20 milljónir manna hafi látist á
seinni hluta tuttugustu aldarinnar í
stríðsátökum, að mestu leyti Asíu- og
Afríkubúar. Varla merki um friðartíma.
Það sem sennilega gerði það að verkum
að ekki urðu þó fleiri dauðsföll á seinni
hluta tuttugustu aldarinnar er sú stað-
reynd að engin stórveldi áttu í stríði
heldur voru flest stríðin háð gegn hern-
aðarlega veikum aðilum. Það liggur ljóst
fyrir að ef stórveldi taka upp á því að
fara í stríðsleik hvert gegn öðru á 21.
öldinni er fjandinn laus.
Verðlaus mannslíf
að er athyglivert að horfa til þess að
þegar Bandaríkj amenn ræða um stríð
við írak þá þjakar þá mest tilhugsunin
um dauða bandarískra hermanna. Hern-
aðarlegar tækniframfarir á tuttugustu
öldinni hafa að miklu leyti verið knúnar
áfram með það að leiðarljósi að þær
kæmu í veg fyrir dauðsföll í eigin liði. I
seinni heimsstyrjöldinni varð sprengju-
flugvélin til þess að breyta því hvernig
stríðið var háð með þeim afleiðingum að
dauðsföll óbreyttra borgara margföld-
uðust. Þessi hugmyndafræði kom hvað
best í ljós þegar Bandaríkjamenn notuðu
vetnissprengjuna á Hiroshima í lok
seinni heimsstyrjaldarinnar en um 100
þúsund manns fórust í sprengingunni
sjálfri en áætlað er að um 100 þúsund til
viðbótar hafi látist í kjölfarið vegna
geislunar. Til samanburðar má geta þess
að áætlað er að um 2,200 manns hafi
látist í árásinni á Pearl Harbor.
Tæknin hefur hins vegar gert það
að verkum að færri hermenn stórveldis
eru líklegir til að deyja í stríði en áður.
Talið er að um 292 þúsund Bandaríkja-
menn hafi látist í seinni heimsstyrj-
öldinni, 114 þúsund í þeirri fyrri, 58 þús-
und í Víetnam-stríðinu, 38 þúsund í
Kóreu-stríðinu en einungis 148 í Persa-
flóastríðinu, 40 í Afganistan og enginn
í stríðinu um Kosóvó í Júgóslavíu árið
1999. Samtals voru dauðsföll hins
alþjóðlega hers um 400 í Persaflóastríð-
inu en áætlað er að um 100 til 120 þúsund
íraskir hermenn hafi fallið og 3,5 til 15
þúsund óbreyttir borgarar. Þar að auki
er áætlað að um 20 til 35 þúsund manns
hafi látist í óeirðum og borgarastyrj-
öldum eftir átökin. Þegar allt er tekið
með í reikninginn má ætla að um 150 til
200 þúsund Irakar hafi dáið í tengslum
við Persaflóastríðið.
Það dylst engum að nýtt Persaflóa-
stríð gæti kostað ólíkt fleiri mannslíf en
það sem háð var í byrjun tíunda áratug-
arins. Bandarísk yfirvöld virðast þó telja
ólíklegt að fleiri en þúsund hermenn úr
innrásarherliðinu falli. Nýlegar spár
sérfræðinga gera hins vegar ráð fyrir að
írakar missi um það bil 48 til 260 þúsund
á fyrstu þremur mánuðum striðs í Irak
og þar að auki er líklegt að 200 þúsund
látist til viðbótar vegna heilsufarslegra
afleiðinga í kjölfar stríðsins. I þessari
spá er þó einungis gert ráð fyrir „hefð-
bundnum" vopnum. Ef borgarastríð
brýst út og gereyðingarvopnum verður
beitt er hætt við að um 375 þúsund til 3,9
milljónir manna geti látist í stríðinu.
Menn forðast að tala um þessa hlið
stríðsins og mannfallið er sjaldan dregið
fram sem kostnaðarliður enda erfitt að
meta virði mannslífs. Það er þó athygli-
vert að slá því upp að ef virði lífs væri
metið á t.d. 10 milljónir og 100 þúsund
myndu deyja í stríðinu þá samsvarar
það eitt þúsund milljörðum íslenskra
króna. Mannslíf virðast hins vera lítils
virði þegar kemur til stríðsátaka.
Fórn fyrir frið?
Samkvæmt því sem Bush Bandaríkja-
forseti og Blair, forsætisráðherra
Bretlands, hafa sagt þá snýst hugsan-
legt stríð við írak fyrst og fremst um að
afvopna íraka þar sem gereyðingar-
vopn, sem eiga að vera í eigu þeirra, eru
ógn við hinn vestræna heim. Þeir hafa
heldur ekki dregið fjöður yfir það að ef
stríð verður háð þá verður því ekki lokið
fyrr en Saddam Hussein hefur verið
„leystur frá störfum“. Þeir hafa einungis
að litlu leyti talað um að „frelsa" Iraka
undan ógnarstjórn Husseins. Stríðið og
meðfylgjandi mannfall virðist því eiga
að vera fórn fyrir „aukið öryggi" á Vest-
urlöndum og von um „betra líf ‘ í Irak.
Hvort tveggja verður að teljast aðeins
ein sýn á eftirmála stríðs, það er ekki
síður lfklegt að hið þveröfuga verði nið-
urstaðan. Það getur enginn séð fyrir.
Það er ekki síður mikil kaldhæðni í
yfirlýsingum Bush og Blairs um notkun
Iraks á efnavopnum en það voru að
miklu leyti Bandaríkin og Bretland sem
útveguðu írökunt efnin og tækin til þess
að framleiða efnavopn í stríðinu gegn
íran frá 1980 til 1988 (útflutningur sem
stóð alla vega fram í nóvember árið 1989)
og upplýsingar til að nota þau á skil-
virkan hátt. Það er heldur ekki að sjá að
Bandaríkin hafi fordæmt notkun eitur-
efnavopna Iraka á níunda áratuginum
eða komið í veg fyrir útflutning afurða
sem tengjast slíkri vopnaframleiðslu,
jafnvel ekki eftir að Saddam hafði drepið
um 5.000 Kúrda með slíkum vopnum.
Á fréttamannafundi þann 13. janúar
mátti heyra Blair segja að það yrði einnig
kerfisbundið tekist á við önnur ríki sem
byggju yfir gereyðingarvopnum með
mismunandi aðgerðum eftir að íraks-
vandamálið væri afgreitt. Það erþví ljóst
að leiknum er ekki lokið eftir stríð við
Irak, þetta er stríð sem á að binda enda
á öll stríð.
Olíuþátturinn
Margir hafa bent á að ólíklegt er
annað en að olía spili talsverða
rullu í þessum hildarleik. Mörgum finnst
það ótrúleg og jafnvel ósmekkleg til-
gáta. Þó erþaðekki í sögulegu samhengi,
margoft hefur verið bent á að leiðandi
(Framhald á síðu 4)
2