Vísbending - 31.01.2003, Side 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
Taugastríð
31. janúar2003
5. tölublað
21.árgangur
Þó að stríðið við írak sé ekki hafið
þá virðist annars konar stríð,
einhvers konar taugastríð, hafa
verið háð á flestum vígstöðvum síðustu
vikurnar. Mest áberandi er deilan um
hvort og hverjir eigi að segja írökum
stríð á hendur. Vaxandi stríðstrumbu-
slagur hefur ekki einungis gert stjórn-
málamenn taugaveiklaða heldur gætir
áhrifanna ekki síður í efnahagslífinu.
Greinilegt var á fréttaflutningi frá ráð-
stefnu helstu þungavigtarmanna f við-
skipta- og efnahagslífi heimsins, sem
haldin var í Davos í Sviss, að tauga-
veiklunar gætti meðal þeirra. En stríðs-
hræringar í kringum írak eru þó einungis
einn spennuþátturinn í því taugastríði
sem einkennir efnahagskerfið um þessar
mundir.
Ófriður
/
Ut frá efnahagslegum sjónarhóli
snúast áhyggjurnar um framrás og
afleiðingar stríðs við írak einkum um
olíu. Hagfræðingar eru hræddir um að ef
stríð við írak dregst á langinn muni
olíuverð stíga hratt. Þegar olíuverð
hefur risið í hæstu hæðir þá hefur því
undantekningarlítið fylgt heimskreppa.
Flestir gera sér grein fyrir því að efna-
hagskerfi heimsins er heldur þunglynt
um þessar mundir og þar af leiðandi þarf
ekki mikið til að gera þann bata, sem þó
er sýnilegur, að engu. OPEC-ríkin hafa
þó lofað að bæta fyrir þann olíuskort
sem verður ef til stríðs kemur við írak
sem vekur vonir um að olíuverð fari ekki
mikið yfir 30 dollara á fatið. Það ætti ekki
að þurfa að hafa mikil áhrif á efnahags-
ástand heimsins.
Stríðsæsingar hafa einnig skapað
óvissu í efnahagslífinu sem gerir það að
verkum að það dregur úr áhuga fyrir-
tækj a á þ ví að fj árfesta. Flestir vilja frekar
bíða og sjá hvað verður áður en stórar
ákvarðanir um fjárfestingar eru teknar,
sérstaklega hvað varðar erlendar fjár-
festingar. Þennan sama óróa má merkja
á hlutabréfamörkuðum þar sem markað-
urinn sveiflast um nokkur prósentustig
í hvert skipti sem nýjar yfirlýsingar eða
upplýsingar koma fram um Iraksdeiluna.
Áhrif íraksdeilunnar eru einnig á
þann veg að það skyggir á alla aðra
umræðu, það er eins og allir haldi í sér
andanum. Ráðstefnan í Davos er ágætt
dæmi um þetta þar sem fátt annað var
rætt þó að ýmis aðkallandi málefni liggi
fyrir og áberandi var að umræður um
málefni leiddu í fæstum tilvikum til
einhverrar haldbærrar niðurstöðu.
Efnahagsmálin sitja á hakanum.
Efnahagskerfi í óvissu
Flestir gera sér æ betur grein fyrir því
að sú lognmolla sem mörg af stærstu
hagkerfum heimsins eru í er næstum því
orðin krónísk. Japan hefur ekki enn tekist
að gera nauðsynlega endurskipulagn-
ingu á fjármálakerfinu og allar líkur eru
á að landið muni enn á ný upplifa sam-
drátt á komandi ársfjórðungum. Jap-
anska ríkið getur ekki endalaust haldið
áfram að safna skuldum í þeim tilgangi
að dæla peningum inn í hagkerfið til
þess að halda því á floti.
Hagvaxtarhorfur í Evrópu eru heldur
ekki upp á marga fiska og hætt er við að
Þýskaland muni á ný upplifa einhvern
samdrátt á árinu og þar að auki er vaxandi
atvinnuleysi farið að setja verulegan
þrýsting á stjómvöld. Ástandið í Þýska-
landi hefur einnig vakið upp spurningar
um hvort hætta sé á að brestir komi í
Evrópusambandið. Ólíklegt er annað en
að Þjóðverjar, sem og aðrar þjóðir
Evrópusambandsins, bíti í skjaldar-
röndina, alla vega til skamms tíma. Hins
vegar er hætt við að spádómar Miltons
Friedmans rætist, um að ólíkir efnahags-
legirhagsmunirmuni leiðatil upplausnar
í Evmlandi, ef Þýskaland er að sigla inn
í króníska efnahagslægð eins og þá sem
Japan hefur upplifað síðastliðin þrettán
ár.
Mestar áhyggjurnar em þó í kringum
bandaríska efnahagskerfið. Tilraunir til
þess að gera efnahagsrisanum kleift að
hrista af sér slenið hafa borið takmark-
aðan árangur. Vaxtalækkanir hafa þó
líklegast hjálpað til við að halda uppi
eyðslu neytenda en þær hafa ekki leitt
til aukinnafjárfestinga fyrirtækja sem er
lykilatriði í að lyfta efnahagskerfinu upp
úr lægðinni. Þrátt fyrir loforð ríkisstjómar
Bandaríkjanna um skattalækkanir og
peningainnspýtingu í hagkerfið, sem
hljóða upp á hundruð milljarða dollara,
virðast þær aðgerðir ætla að hafa lítil
áhrif, alla vega til skamms tíma. Hins
vegarhefurhinni nýju Bush-stjórn tekist
að leiða rekstur ríkissjóðs í miklar og
vaxandi ógöngur á mettíma. Mikill og
stígandi viðskiptahalli gefur síðan
sterkar vísbendingar um að smám saman
sé verið að grafa undan bandaríska
dollaranum. Ef Eyjólfur fer ekki að
hressast, og ef olíuverð fer að hækka
mikið á komandi mánuðum, leikur lítill
vafi á að Bandaríkin munu upplifa aðra
og líklegast öllu sársaukafyllri niður-
s veiflu en þá sem þau upplifðu árið 2001.
Þá hefur kreppan í tæknigeiranum
dregið tennurnar úr helstu tígmm Asíu
það er næstum einungis Kína sem horfir
fram á verulegan hagvöxt. Suður-
Ameríka er svo samansafn af hagkerfum
í alvarlegum krísum sem mun taka langan
tíma að leysa úr. Vonir um betri tíð í
AIDS-þjáðri Afriku em allt að því grafnar
og gleymdar.
Von um betri tíð
Það er ekki að undra að þeir sem eiga
mikilla hagsmuna að gæta í efna-
hagslífinu séu taugaspenntir um þessar
mundir. Án uppsveiflu íBandaríkjunum
og öðrum leiðandi efnahagskerfum er
ólíklegt að heimshagkerfið geti tekið við
sér og það kemur einna verst niður á
þeim sem síst skyldi, þ.e. þróunarlönd-
um. Samdráttur í erlendum fjárfestingum
og alþjóðaviðskipum, eins og hefur
verið síðastliðin tvö ár, gerir það að
verkurn að vandamálið verður alþjóð-
legt. Engu að síður glittir í ljós fyrir end-
ann á göngunum þar sem vonin er sú að
ef íraksdeilan leysist á farsælan hátt,
annaðhvort með samningum eða stuttu
og hnitmiðuðu stríði sem hefur engan
óæskilegan eftirmála, að þá muni stóru
efnahagskerfin fljótlega vinna sig út úr
vandanum. Þá birtir vonandi einnig yfir
ástandinu í þróunarlöndum. Enn um
sinn munu þó efnahagsmálin einkenn-
ast af taugastríði.
1
Taugastríð virðist vera
einkennandi fyrir við-
skipta- og efnahagslífið
um þessar mundir.
2
Gull hefur hækkað mikið
að undanfömu sem má að
mestu leyti rekja til óvissu
vegna Iraksdeilunnar.
3
Þrír MBA-nemar við Há-
skóla, Guðrún Pálsdóttir,
Hilmar Sigurðsson og
Sveinn Óskar Sigurðsson,
4
fjalla um tengslin á millíj
vergs spamaðar og spumar
eftir nýjum bifreiðum og
fasteignum.