Alþýðublaðið - 01.09.1970, Síða 10

10 Þriðjudagur 1. sept. 1970

m
1
iíl
W'
jf
MOA MARTINSSON:
mvm
:J ; v.

blikicdósum, kaffikxúsarbrot-
um, heilum og hálfbrotnum
glösum og flöskum og þess
háttar dóti. Það 'kannast
vist flestir við „stofur" af
þessu tagi; þær eru algengar
•og mjög vinsælar. Ég er ekki
viss um, að fullkomnu eftir-
líkangamar af húsum, sem
ríku krakkamir léku sér með,
skipi vegiegra sæti í hugum
þeirra en dósimar og glerbrot
in í endurminningu minni.
Hinn glæsilegi og töfrandi
fagri hugmyndaheimur barns-
ins verður hvort sem er aldi^i
skapaðúr arf mannahöndum.
Og rétt í þvi að ég var búin
að eignast svolítinn, vinaieg-
an leikkrók, þá átti nú að fara
að rífá hann niður fyrir mér.'
f þetta skipti fannst mér
allt svo þunglamalegt og
þunglyndislegt við flutning-
ana. Úr húsinu við Gamla
Eyjar-veginn kveið ég ekki
að fyrir að flytja á sínum
tírna1. Það var „dannaða vel-
standsfólkið", sem bezt var
að vera sem allra lengst frá,
að ekki sé talað um band-
prjóninn fræga og allt það; en
nú gegndí állt öðru máli. —
Héma hafði ég Hönnu litlu og
Tcennslukonuna góðu og
marga, marga krakka, sem
mér féll svo ósköp vel við.
Og hér hafði ég komið mér
svo vel. Krákkamir litu upp
til mín; hér var ég tekin fram
yfir þá flesta, látin fara með
kvæði eins og til dæmis „Yor-
ið er Romið“, og krakkarnir
hlýddu á mig í hrifningu.
Vesalings Hanna. Það var
nefnilega svo með hana, að
hún gat ekki lesið reiprenn-
andi. Það var gömul kona á
fátækraheimilinu, sem las fyr
ir Hönnu litlu lexíumar svo
oft, að Hanna litla kunni þær
utan að án þess að þekkja
bókstafina. Hvort hún hefur
nokkum tíma orði,ð vel læs,
það fékk ég aldrei að vita.
Hún var farin að verða svo
heilsulítil, hún mamma, og
svo var hún oftast í vondu
skapi og sjálfri sér einhvem
jveginn ónóg. Þegar hún var
heima, þá sat hún næstum
alltarf eða Lá og hvíldi sig eða
þá að hún masaði við ná-
grannakonu okkar, sem átti
fjögur böm; þar af voru tvö
fávitar. En þeir verða hráð-
um sóttir og það verðúr séð
fyrir þeim annars staðar,
sagði hún. Og þá verður Löks-
ins eins og heimni hjá mér,
bætti hún við sigri hrósandi.
En það kom enginn tii þess
að sækja vesalingana, meðan
við bjuggum við Hólmstað.
Aumingjamir voru fimm ára
og átta ára gamlir. Hvorugur
þeirra gat talað. Þegar þeii*
gengu þá riðuðu þeir á fótun-
um eins og nýfæddir kátfar,
og þegar þeir reyndu að
hlaupa, þá slettust höfúðin
á þeim fram og aítur. Ég
þreyttist aldrei af að horfá
á þá, fyrst í stað, en svo tók
nýi skólinn hug minn allan;
enda vom vesalingamir 'líka
ósköp þreytandi til l'engdar.
Þegar ég var að leika mér I
leikkróknum minum og það
voru kannske krakkar hjá
mér og það fór svo vel um
okkur, þá komu þeir oftast
slangrandi þangað. Þeir stál-
ust alltaf úr, fengu aldrei leyfi
tifl þess að fara neitt. ALdrei
riokkum tíma sá ég mömmu
þeirra - fara með þau út að'
ganga. Sá hana aldrei hafa af
þeim nokkur afskipti önnur
en þau að sækja þá til okkar,
og þá gengu þessi ósköp á
fyrir henni. Hún æpti og
kallaði á þá, skammaði litLu
angana og þegar þeir ekki
vildu koma sjálfir og viljugir,
þá teygðu hún sig eftir þeim
inn í krókinn til okkar. Og þá
hvein í litLu greyiunum svo
einkennilega, að ekki var
neinu lagi líkt. Þeir skældu
si/g og hölluðu undir flatt og
gláptu til himins, rétt eins og
þeir væntu hjálpar þaðan. —
Þeir skræktu alltaf svona', í
tíma og ótíma, nema ef þeir
voru hýddir. Þá þögnuðu þeir
allt í einu. Og svo dró móðir
þeirra þá af stað og Skamm-
aðist og nöldraði og suðaði í
þeim fyrir að stelast burtu, en
það skildu þeir náttúrlega
ekki. — Okkur féll illa við
hana og kölluðum stundum á
eftir henni. Endá kom hún
heldúr aldrei að ná í þá, fyrr
en þeir voru búnir að eyðí-
leggja allt fyrir okkur, það
sem við voium að búa tii þá
og þá stundina. Það kom briátt
að því, að ég fekk mestu
andúð á vesalingunum, var
efcki aðéins hætt að háfa
áhuga á þeim, heldúr fannst
þeir í einu orði sagt viðbjóðs-
legir. Strax og ég fcom auga
á þá úti við, þá stuggaði ég
þeim inn til kerlingarihnar og
féfck að jafhaði hrós fýrir.
Og þó var ég svo sem ekki að
sækjast eftir hrósinu, heMúr
gat ég ekki- haft greyin Htlú
fyrir augunum á mér. — É'g
flýtti mér meira að segja allt-
.af að loka og hlaupa frá kof-
anum hennar. Ég er sannfærð
um það, að einungis ef hún
hefði farið betur með vesa-
lingana sína sjálf, þá hefðum
við krakkarnix hætt að hafa
hoxn í síðu þeú'ra.
Sama daginn, sem við flutt-
um í nýju íbúðina, þá sagði
mamma min um þessa konu,
að hún væri sýnilega hin
mesta subba. Mamma heim-
sótti hana aldrei lengi vel.
Og kæmi konan yfir til okfc-
ar, þá bauð mamma henni að
vísu inn, en var ósköp stutt í
spuna við hana. Hinis vegar
malaði nágrannakonan og
malaði. Hún hafði yndi af að
slúðra og masa.
En þetta breyttist fljótt,
undarlega fljátt fannst mér.
Það voru ekki liðnir nema fá-
einir mánuðir, þegar mamma
var undú'eins setzt á tal við
subbuna sína strax og Jlún
kom heim úr vinnunni. Ég
heyrði þær eiginlega. aldrei
tala um annað en bárnsfæð-
ingar. Nágrannakohán hafði
eignazt níu börn, og alltaf á
fæðingarstofnun. vi’Þar voru
börn látin í gufuhitaðan skáp,
ságði hún. En,- þeim hafði nú
ekki tekizt að' lífga við nema
þessi fjögur, þrátt fyrir gufu-
hitann.
8 skuttogarar á leiðinni
~ Framh. bls. 8.
•aSt.t-il landsins árið 1960 og var
sarnið um kaup á þeim fyrir til-
vérknað minnihlutastjórnar Al-
þfðuflokksins, sem Emil Jónsson
véftti forsæti. Síðan hefur ekki
ofðið nein endumýjun á togara-
fFgtanum þar til nú, að hafin er
Öflug sókn til endurnýjunar á
íggsltípum í eigu Islendinga.
';Um ástæður þess, að engir
iýir togarai' voru keyptir til
hmdsins allt frá árinu 1960 og
þar til nú hef ég oft áður rætt.
Jpg tel ástæðulaust að fara ýtar-
lega út í þá sálma enn einu sinni,
-eriöa hefur það þegar verið gert
mér og öðrum á opinberum
Æéttvangi oft og mörgum sinn-
SSn.
& Megin ástæðurnar er þó rétt,
Si.mhengisins vegna, að drepa á.
jÁþesxum arum — 1960 til 1970
Sri. var afkoma togaraútgerðar á
Sjandi mjög bágborin. Afli tog-
fflanna var nær alltaf mjög lítill,
Stfitt reyndist að fá góðan mann
•ðtap á togaraflotann vegna lé-
£grar afkomu hans og afla-
b-egðu auk þess sem rekstur flot
Sns var af ýmsum öðrum óvið-
irr-
^ááðanlegum ástæð.um mjög erf-
’.gur.
■^.Sakir þess, að í raun og veru
Wir vart fýrir hendi nokkur
íékstrargrundvöllur fyrir tog-
srSnp, dró mjög úr útgerð þeirra
(JS'enginn áhugi var meðál út-
gerðarmanna hér á landi fyrir
káupum á .nýjum skipum. Full-
komnir nútíma togarar eru mjög
dýr skip, til þess að þau geti
staðið undir sér verða rekstrar-
ájki’.yrði áð vera þeim hagkvæm
(fg þar sem svo var alls ekki var
éftginn áhugi fyrir því meðal út-
gjérðarmanna á íslandi að kaupa
m skiP og.gera þau út. Ef sá
^hugi hefði verið fyrif hendi á
þessum árum, hefði vissulega
J&ki staðið á ríkisstjórninni, að
•'íeita liðsinmi sitt. í því sam-
-Qjjridi má eihmitt benda á það að
nuf.. þegar slfkur áhugi er ný-
iega vakinn hjá útvegsmönnum,
þá hefur ríkisstjórnin brugðið
bæði skjótt og vel við þeim til
aðstoðar.
Stjórnarandstaðan hélt því
jafnan fram, að vandinn í tog-
aramálunum á þessum árum
væri sjá >einn, að kaupa skipin.
Hins vegar er ég hræddur um.
að annað hljóð hefði komið úr
horni hjá þeim, ef ríkisstjórnin
hefði látið að orðum þeirra, fest
kaup á togskipum fyxir hundruð
ef ekki þúsundir milljóna króna
en setiið svo uppi með skipin án
þess að nokkur fengist tiL þess
að taka við rekstri þeirra þegar
á' hólminn var komið.
Skipun og etörf
skuttogaranefndar
En svo vikið sé að viðbrögð-
umjstjórnvalda, þá var lágt mik
>ið kapp ú aðfylgjast með þróun-
inni í togveiðum og smíði togara
með öðrum þjóðum, enda þótt.
rekstrargrundvöllur væri ekkí
fyrir slík skip hér á landi. Þann
ig skipaði ég árið 1967 sérstaka
nefnd, sem hlotið hefur nafnið
skuttogaranefnd, til þess að fylgj
ast með þeim málum fyrir Is-
lands hönd. í nefndinni áttu sæti
sem aðálmenn Davíð Ólafsson,
formaður nefndarinnar, Jón
Axel Pétursson, varaformaður
hennar, ásamt þaim Lofti Júlíus
syni, Ingólfi Stefánssyni, Lofti
Bjarnasyni, Vilhjálmi Þorsteins-
syni og Pétri Sigurðssyni. Vara-
menn í nefndinni voru Jónas
G. Bafnar, Pall Guðmundsson,
Marteinn Jónsson, Valdimar
Indriðason og Magnús Guð-
mundsson.
Verkefmi nefndarinnar var að
kynna sér togaramálin . og gera
teikningar af þeirri stærð og.
gerð togskipa, sem bezt heniuðu.
íslenzkum aðstæðum. I f yrra
voru samþykktar teikningar af
57 metra löngum skuttogurum.
og voru fyrstu lýsingar skipanna
sendar út til nokkurra helztu
skipasmíðastöðva innlendra og
erlendra. Létu þær nefndinni í
té brúðabirgðatölur um kostnað
við smíðii þessara skipa.
Eins og kunnugt er var srníði
skipanna svo boðin út nú í vet-
ur. Tilboð voru opnuð í vor og
nýiega hefur sjávarútvegsm;i 1 a-
xáðuneytið tilkynnt, að skuttog-
aranefndinni væri heimilað að
semja um smíði á fimm til sex
stórum skuttogurum við þrjár
skiipasmíðastöðvar, — þar af
. eina innlenda.
: 7 f
Mikil uppbygging
á (næsta Jeiti i
Þessi viðbrögð ríkisstjórnar-
innar í togaramálunum eru í
beinu framhaldi af því, að í kjöl-
far efnahagsráðstafána ríkiá
stjórnarinnar, sem m. a. bættu
mjög afkomumöguleika togaraút
gerðárinnar, hefur á síðustu mán
uðum órðið vart við vaxandi á-
huga útvegsmaiina fyrir útgerð
nýi-ra togskipa. Rífcisstjómin vill
fyrir sitt leyti gera sitt bezta til
þess að standa að slíkri þróun
mála og sakir þess, hversu und-
irbúningi var þegar langt á veg
komið á vegum ríkisstjórnarinn-
ar gat hún brugðið svo skjótt
við sem raun ber vitni um.
í viðbót við þessa 5—6 stóru
skuttogara, sem semja á um
kaup á, hefur þegar verið samið
um kaup á tveim jafn stórum
togurum til viðbótar. Veitir rík-
isstjórnin sambærilega fyrir-
greiðslu til þeirra kaupa og látin
er í té þeirn, sem kaupa togara
skuttogaranefndarinnar. Eru því
sem sagt væntanleg til landsins
sjö til átta stór togskip búin full
komnustu veiffarfærum og tækj-
um. Auk þess hefur þegar veriff
keypt til Siglufjárffar minna
Framh. á bls. 11.