Helgarpósturinn - 04.05.1995, Blaðsíða 7

Þrjú merkustu hrossakynin:

oq Hornafjarðarhrossin
að, og þegar á öldinni sem leTð hefur þar náðst afar góður ár-
voru hrossin frá Svaðastöðum
annáluð víða um land. Merkasti
stofnfaðir kynsins á þessari öld
er Sörli 71 frá Svaðastöðum og
eiga öll hrpss af Svaðastaða-
stofni hann að forföður. Svaða-
staðastofninn er talinn greinast í
fimm greinar. Merkastar þeirra
eru Kolkuóssgreinin og Kirkju-
bæjargreinin auk Sauðárkróks-
greinarinnar sem þó er orðin
töluvert fjarskyld grunnstofnin-
um. Minna afgerandi eru svo
Hofstaðagreinin og Axlarhaga-
reinin.
Hross af Svaðastaðastofni hafa
náð mikilli útbreiðslu meðal eig-
enda íslenskra hesta erlendis,
ekki síst Kolkuóssgreinin sem er
mjög þekkt í Þýskalandi enda
angur í ræktun hennar.
Of langt mál yrði að telja upp
alla merka stóðhesta af þessu út-
breidda hestakyni, en þar má þó
nefna Létti 137 og Sörla 168 frá
Svaðastöðum, Hörð 591, Stíg-
anda 625 og Rauð 618 frá Kolku-
ósi, Þátt 722 og Ljóra 1022 frá
Kirkjubæ, Goða 401 frá Axlar-
haga, Sörla 653, Hervar 963 og
Kjarval 1025 frá Sauðárkróki og
Sóma 670 frá Hofstöðum sem all-
ir hafa haft afgerandi áhrif á
hrossaræktina undanfarna ára-
tugi. Þess má og geta að einn
frægasti stóðhestur síðari ára,
Týr frá Rappenhof í Þýskalandi
er hreinræktaður og skyldleika-
ræktaður af Kolkuóssgrein
Svaðastaðastofnsins. ■
Svaðastaðastofninn,
SVADASTAÐA-
STOFiUinilU
Svaðastaðastofninn sem
kenndur er við bæinn Svaðastaði
í Viðvíkursveit austan Héraðs-
vatna í Skagafirði er talinn út-
breiddasti og merkasti hrossa-
stofn íslenska hestakynsins.
Hrossin eru oft fínleg að bygg-
ingu og næm og fjörug reiðhross
enda talin mótuð af skapgerð
hinna söngelsku og léttlyndu
Skagfirðinga sem löngum hafa
talið sæluviku að vetri og tíma
stóðrétta á hausti jafn mikilvæga
tíma ársins og sauðburð og hey-
annir.
Margir telja að samfellda sögu
stofnsins megi rekja allt aftur til
1750 þegar forfeður núverandi
eigenda Svaðastaða settust þar
Ættfræði hrossa er alveg sér-
stök grein hestamennskunnar og
ómissandi þáttur í hrossarækt,
enda byggist ræktun búfjár að
sálfsögðu á vitneskju um ættir
og eiginleika þeirra hrossa sem
notuð eru til undaneldis. íslend-
ingasögurnar greina frá mörgum
mönnum sem greinilega höfðu
áhuga á hestum og hrossarækt
og sumir höfðu mikinn metnað
fyrir hönd hrossa sinna ekki síð-
ur en margir nútímamenn. Sumir
lögðu til dæmis áherslu á að eiga
hrossastóð sem væri samstætt
að lit, en það varð síðar vel
þekkt víða um heim að hrossa-
ræktendur vildu hafa hvert kyn
með einum lit, væntanlega til að
aðgreina það frá öðrum þar sem
mikill samgangur var milii landa
og landshluta. Ákvörðun var til
dæmis tekin um það um síðustu
aldamót að allir norskir Fjarða-
hestar skyldu vera bleikálóttir á
lit og var stóðhestur með þeim
lit, Haraldur hárfagri að nafni,
valinn til að vera forfaðir kynsins
sem nú ber allt lit hans.
Einangrun íslands hefur trú-
lega gert það að verkum að hér
var ekki þörf á að aðgreina
hestakyn með litum, þótt sumir
bændur hafi viljað hafa sam-
stæða liti og vilji jafnvel enn.
Litaauðgin er því eitt af sérkenn-
um íslenska hrossastofnsins og
hér má finna nær alla þekkta
hrossaliti í heiminum.
En þótt íslenska hestakynið sé
aðeins eitt hafa í aldanna rás þró-
ast hestaættir með sínum sér-
kennum sem bæði hafa mótast af
smekk hrossaræktendanna og af
ytri aðstæðum. Merkastar þess-
ara hrossaætta eru taldar Hindis-
víkurkynið, Hornafjarðarhrossin
en þó einkum hinn skagfirski
Svaðastaðastofn sem hlotið hefur
mesta útbreiðslu. Önnur kyn voru
einnig þekkt fram á þessa öld en
hafa nú horfið, svo sem Brún-
kollukynið á Rangárvöllum, Stokk-
hólmaættin í Skagafirði og Varma-
lækjarhrossin í Borgarfirði.
Fróðlegt er að líta nánar á þessi
kyn íslenskra hrossa, en deilur
um þau og samanburður á kost-
um þeirra hefur löngum komið
blóði hestamanna til að renna ör-
ar um æðar.
HIIMDISVÍKURKYIUIÐ
Hindisvíkurhrossin eru kennd
við bæinn Hindisvík á Vatnsnesi,
þar sem þau hafa verið ræktuð
um langan aldur. Hrossin hafa
ávallt notið nokkurra vinsælda,
en sá er mótaði þau öðrum frem-
ur var séra Sigurður Norland í
Hindisvík, kunnur klerkur og
fræðimaður og mikill áhugamað-
ur um hrossarækt.
Hrossin hafa þótt fremur smá-
vaxin og skaphörð, sem trúlega
stafar af mikilli skyldleikarækt,
einangrun og óblíðri náttúru
norður við hið ysta haf þar sem
ekki er sjálfgefið að veturinn
sleppi öllu stóðinu heilu fram á
græn grös næsta sumars. Skipu-
Ieg ræktun Hindisvíkurhrossa er
nú hvergi stunduð hér á landi
nema heima í Hindisvík, en nokkr-
ir aðilar í Þýskalandi eru einnig að
koma sér upp hrossum af þessu
kyni og margir telja þau gefast vel
til blöndunar við önnur hross, þar
á meðal hross af Svaðastaða-
stofni.
Merkasti stóðhestur síðari ára
af Hindisvíkurkyni var án efa Gló-
blesi 700 frá Hindisvík.
HORIVIAFJARÐAR-
HROSSIIU
Hornafjarðarhrossin í Austur-
Skaftafellssýslu eru tvímæla-
laust annað þekktasta hrossa-
kyn landsins en þau eru öll talin
eiga hryssuna Öðu-Rauðku frá
Árnanesi að formóður. Horna-
fjarðarhrossin eru öðru fremur
talin hafa mótast af náttúru hér-
aðsins þar sem treysta þurfti á
sterk og örugg hross til ferða-
Iaga og vinnu og ekki síst til að
flytja fólk og farangur yfir belj-
andi jökulföll. Þung en traust
skapgerð og mikill líkamsstyrkur
hefur því löngum þótt einkenna
hornfirsku hrossin og hestar af
þessu kyni eru eftirsóttir ferða-
hestar.
Mjög afgerandi stóðhestar af
þessu kyni fyrr á öldinnu voru
feðgarnir Skuggi 201 frá Bjarna-
nesi og Nökkvi 260 frá Hólmi,
helstu ættfeður nútíma Horna-
fjarðarhrossa. Hreinræktuð
Hornafjarðarhross hafa ekki ver-
ið afgerandi á hestamótum síð-
ustu ár, en áhrifa stofnsins gætir
hins vegar víða þar sem hrossin
hafa blandast öðrum kynjum.

/

II
fji I 7:zl-\r_
Dalshrauni 1, Hafnafirði
Reykianesbrautina

Efþu kaupir dekk ogfelgur saman
SANDTAK
Hvers ber
að gæta
tiegar
hesiur er
keyptur?
Ráðlegt er að fá
dýralækni til að
kanna almennt
heilsufar hestsins
áður en kaupin eru
gerð. Sérstaklega
er ástæða til að
dýralæknir kanni
hvort hesturinn er
með heymæði eða
spatt og hvort upp
gefinn aldur sé rétt-
ur.
Fáið ávallt að vita
hvaðan hesturinn er
og sjálfsagt er að
ættartafla fylgi.
Gott getur verið að
kanna hjá fyrri eig-
anda hve lengi
hann átti hestinn og
hvort kunnugt sé
um einhver vanda-
mál. - Oft eru þeir
hestar spenntir og
tolla ilia í högum,
sem oft og lengi
hafa gengið miili
eiganda.
Þegar þið prófið
hestinn er m.a. rétt
að hafa eftirfarandi
atriði í huga: Hest-
urinn á að standa
kyrr þegar hnakkur
er lagður á hann,
og einnig þegar
stigið er á bak. Rétt
er að athuga hvort
hann sýnir merki
um slægð tauga-
veiklun, til dæmis
ef skrjáfar i hlífðar-
fötum eða ef knap-
inn hreyfir sig á
baki. Einnig hvort
hann er sjónhrædd-
ur, óttast til dæmis
drasl sem á vegi
hans verður, svo
sem plast á girðing-
um eða annað þess
háttar. Einnig er
mikilvægt að hest-
urinn sé fús af stað
frá húsi eða rétt, og
sýni ekki merki um
kergju, hvað þá
hrekki. Eins á hest-
urinn að láta vel að
stjórn í útreiöartúr
og ekki sýna til-
hneigingu til ofríkis
eða að vilja snúa
við og hlaupa heim.
Gætið þess vegna
vel að því að ríða
hestinum einum að
og frá húsi til
reynslu.
Auk þessara þátta
er svo jafnan rétt
að kaupandi kanni
vel hvaða hestgerð
hann er í raun að
leita að, og hvað
væntanlegur reið-
hestur má kosta.
Sumir vilja til dæm-
is viljugri hesta en
aðrir, einn vill al-
hliða ganghest á
meðan annar leitar
að kiárhesti, sumir
vilja efni í keppnis-
hest en aðrir ferða-
hest og þannig
mætti endalaust
halda áfram. Kaup á
hesti eru vandasöm
og mikilvægt að vel
takist til. Hesturinn
þarf skilyrðislaust
að vera gallalaus,
en á hinn bóginn
þarf kaupandinn
svo einnig að hafa f
huga að hestarnir
eru misgóðir og
jafn misjafnir og
þeir eru margir. ■