Alþýðublaðið - 24.04.1971, Blaðsíða 6

Leikfélag
Reykjavíkur
-mmmmmmmmmmmmmammmmmmmmm
'löfundur: Anton Tsékhcv.
ÞýíJííndi: Pétur Thorsteinsson
Leikstjóri: Jón Sigurbjcrnsson.
Leikmynd: Ivan Török.
Með firumsýnin-gu Leikfélags
Rraykjavíkur á „Máfinum“ á
þriðjudagskvöld var að því
leyti brotið blað í íslsnzkri
lisiklietáioögu, að þaimvað höfðu
«11 ijögur höfuðleikhúsverk
rús'snetska meistarans Antons
Tisétohovs verið flutt á reyk-
vískum leiksviðum á 14 árum
(það íyrsta, „Þrjár systur,“ var
fruiœýnt á 60 ára afmæli Lfeik-
félagsins 11. janúar 11357). Þrjú
þiaasara verka hefur Leikfélag
Rieykjavíkur sýnt, en Þjóðleik-
húsið einumgis „Kirsuberja-
garðinn“. Er ástæða til að
halda þeúsu framtaiki á loft,
þar sem Tsékhóv er tvimæla-
laust eitt áhrifaimiesta ieik-
Ská.ld Siíðuiitu alda, að sínu
leyti ekki síður mikilsverður
én Ibsen eða Stirindbierg, og
þefur haft cmæld áhrif á leik-
ritun þessarar aldar. Hinsvegar
hlýfcur maður að spyrja sjálfan
sig, hvers Strindberg eigi að
gj'aida. Ég ma.n eklki eftir
neinu verki hans á fjöiunum
j íðnó síðan ég fór að sækja
Íaiikhús, og hefur Þjóðleikhús-
ið sýnt honum mun meiri
sióma, þó mikið vanti á að
hcig sé að gert.
„Máfurinn“ var fyrst fjög-
urra mieginleik!hÚ3verka TUé-
kihovs, frumsýnt í Fétursborg
1896 við mjög slaamar undir-
fcektir, en varð tveimur árum
síðar sannkölluð lyftistöng
iirns nýstofnaða Lisitaleikhúss í
Mdrkvu í m'Ððföirum þeirra Ne-
nsin.ovitsj-Diantsénkos og Stan-
ísilawdí, þó höfundurínn væri
aillt annað en sáttur' við eikiln-
ing o,,t túlkun Staníslavskís á
verkinu.
Þó kynlegt megi virðast kall-
aði Tsékhov „MáfÍT!.n“ og raun-
ar öll sin leikrit garoanteiki,
endaþótt hörmuleig örlög og vo-
veiflegir atburðir virðiklt setja
svip á þau. Með nafngiftimni
hefur Tíákhov vafalaust viljað
Ieggj.a áherzlu á glattnistóninn
i vrkum íínum, aem eiraatt
íætur næsta lítið yfir sér, og
ksmn-ki einnig undiratrika lífs-
játninguna sem þrátt fyrir allt
f i'i t í öllum hans v-erkum.
Anto.n Tsékhov (1860—
1904) var í visrum skilningi
síðasta stórsfeáld raunsæisstefn-
unnar í leifelist. Verk hans ein-
kennaiú af mikilli hlu'fclægni og
jaf*--, ! hlutleysi, næmu skyni
á hvemdagítegt umhverfi og
ysnjuiegt fólk, ríkum skiliningi
á blæbrigðum. sálairlífsins og
fl'óknum þáttum hverrar mann-
eskju. Sterkustu ein-feenni hans
s:em skálds ,eru nálega tak-
miarkalaus oamúð meS öllum
sínum perðónum og góðlátteg,
einatt mjög hljóðlát kímni. Em
jafnframt því sem hann er á-
kaflega nákvæmur og næirfær-
inn s'krásstj ari daglags atflsrl-
is, er hann mjög ljóðrænn og
angurvær höfundur; yfir viark-
um hans er aterkur rúænKiiik-
ur blær, þar ríkir tnsgaþle.nd-
inn gáski, eirðarlaus ró, ólgaoi'di
þögn. Það er efeki aðsims í text-
anum, heldur ei.nnig í þögnun-
um t:m sfcáldf'kap'ur Tsékhovs
nýtur sín og nær gteirkum á-
hrifum. Hann var mjög and-
ví,gur þeirri áráttu Staníslarvs-
kís að fylla þ'arsar þagnir msð
fuglakvaki, flugnanuði, froska-
gargi eða klukkutifi, því hann
vildi að þær túlfeuðu ininri
hræringar persónanna. Vsrk
Tsébhovs eru þannig vandlsik-
i'.n cg „brothætt." Þau útbeimta
jafnvægi miki.llar alvöru og
léttraT gamansemi, hugsæis og
kaldranalegs kæringar'isy.ös,
ein.lægni og' leifearasikapar, upp-
gjafar og lífstrúar; þau ferefjast
j'afnvæ'gis er komi til sfeila sem
flöítum þáttum mannlegrar
reynríu og mainnlegrar nátt-
úru.
verk ssm dregur efeki «ina:ia
upp skýra mynd af saminkiptum
íóL. á rússneskum búgarði,
bei’.ölar tengir örlög þtessa
fól'ks ástandinu í þjóðfélaginu,
stöðnuninni og rotnu'Qinni s:m
leiða af sér mi'feunnaii'aujat ,sér-
hagsmunapot og blindan lífs-
flótta. í leiknum eru engar
eiginlegar aðaipeTscnur, en
iiagja má að örlagavaldar hans
séu mæðginin Írína og Kons-
tamtín, Trígorín etekhugi ír-
ín=u og Níná, unga stúlkan sem
Koivtantín1 y.Ajkajr en lætur
tæiiast af Tr'íigtorín. En þessir
fjórir einstaklingar eru ná-
tcngdir öðrúm persónum leiks-
ins, sem mynda áeamt þeim
einfeinnilega sametillta heild,
og V'Srður sarnt ekki annað sa*gt
en atburðarásin sé situndum
slitrótt og staðni beinlínis al-
vig endrum og einis. Þá er það
hið magnaða andrúmsloít
leiksins sem kemur htínum
til bjargar.
Þó Tsékhov hefði mikinn hug
á að ger-a leikhúiaverk sín sem
allra lífeust hversdag-leife dag-
llega lífsins og lánaðiít það að
v-iulog'u leyti, þá verður því
efeki neitað að í „Máfinum“
íinr'Ur áhc'rfandinn. oft fyrir
i indbragði höfundarins, bæði
í innkomum peri'ónanna, eirJk-
anJ-'ga í fjórða þæfcti; og í inn-
byrðis afjtöðum persónanna
■ .n eru safct að segja helzti
krrí'- bundin: hver og einn el.fe
ar þ: n.n s'im elskar einhvern
annan! En þetta feeimur efefei
btinlínis að sök, þó það angri
nis:a á stöfeu stað, vegn.a þers
að va-rkið er svo þru-ngið lífi oig
skd'd'rkap.
Svið:.=.tning Jóns Sigurbjörns
oonar á þeszu vandmeðfarna
' ke.ín i var í h'ö'liuðatriðum
mjig sómasiamleg og víða góð.
Það i'sm fyrst vafeti ef'tirleikt
var hvs jafngóð sýningia í
1 ild var og frammistaða ein-
••:ra Jeikenda. Hóplsikurinn
r m tilltu: og góður, siem
e: afar miikil'vægt í
fehov-sýningu, og ýmis
,hlutV'.írk nutu
Eriiðact reyndist að
í „dauðu" kaflana, þ.-s.a.s.
heirr.i.p'ekilegar orðræður um
festina og nauð'syn nýrra forma,
en mér fannst leikstjórinn ná
góðum tökum á hægri og þung-
str-eymri framvindu l'eiksins,
ekki isízt hinum mikilvægu
þögnum hans, þó það viirtisit
st.undum fara í fínu taugam'ar
á l'eikhúsgestum, til dæmis þeg-
ar Konstantín reií allar skrif-
uðu arkirnax í fjórða þætti.
Sigríður Hagalín fór með
hlutverk leikkonunnjar Írínu
Tréplévu, duttlungafullirar og
munaðaríjúkrar, og skilaði þvi
mjög sm.ekkleg'a. Hún vair gerð-
arleg í framgöngu, hæfiliega
lífsleið og hverflynd, en mér
faniist skorta þá pemiónulegu
útgsislun, þá yfixfljót'andi
mannleg'u tilfinningaauðgi sem
gerir þessa konu svo aðlaðafndi
og hjartfólgn'a þráttfyrir nirf-
iL’uhiátt h'ennsir cg sjáJfselsfcu.
Pétur Ein.arsJon lék Kon-
stantín son hennar, ungain rit-
höfund gem á .exfitt uppdráttar.
Pétur túlkaði einmanateife og
ártsT'þörf unga mannsins' af
mikiCili inn’ófun cg sannfæringar
krafti, og örvæmting hans var
rfen cevifein, þó hann teardi sér
ýrr.sa liyi'mleiða liferimiífcæiki ti&
n'T vindir'i.trifea örvilnan sína.
hans var sannfærandi mieðfierð
þeirra fcafla textans sem fjalla
um heimspekileg efni; hann
va.r með öðrum orðum ósann,-
færandi sem byltingarzkáld.
Brynjólfur JóhannejJon fói’
mjög skemmtilega og hlýlega
með hlutverk Péturs Soríns,
bróður írinu, uppgjafaiembætt-
Hann
náði safa kímninnar úr hlut-
verkinu, en á það sikorti fcals-
vsrt hjá Sigríði og Pétri.
Valgerðm’ Dan lék Nínu,
ungu slúlikuna sem dreymir um
frama í heimi leiklistarinnar
og lætur tælost af Trígorín með
hörmuleigum afleiðingum. Val-
gerður fór mjög veil með þe-tta
hlutverk, bæði í leiknum innan
leiksins og í sarrfekiptum vii
þá Konsfcantín og Trígorín. Hún,
túlkaði æsfeuþokka og sakleysi
Nínu með jafmsannfærandi
hætti og niðurlægingu hiennar
í fjórða þætti, gem veitir henni
nýja mannlega reisn.
Þorsteinn Gunnarsson fór
m-eð hYitverk tízkuhöfundarins
og flagarans Boris Trígoríns,
lék það stillilega og látlaust, en
náði að því eir mér fannst aldrsi
fullum tökum á því, var ein,-
hvernveginn of þviíigaður og
safarýr. Hann komst naest því
að gæ3*a hll.ilviexfeið llfi í fjórða
þætti.
Guðmundur Pálsson léfe
Évgení Dorn lækni af ríku
skop'skyni og góðum slkilningi
á innræti þessa lífsreynda
ma.'ins, sem er feann'ski ná-
komnastur höfundinum af öll-
um p'srsónum leiksins. Glettni
læknisims og mannúð nutu sin
ve'l í meðförum Guðmundar og
sömuleiðis ill.a dulbúin eigin-
girni hans.
Margrét Ólafsdóttir lék Pá-
línu eiginkonu ráðsmannsinS
og ástkonu Dorns, mikla mæðu-
konii, af sannri innlifun og því
samblandi af skopi og alvöru
sem gerði persónuna Ijóslifandi.
Mann hjennia-r, Ilja Sjamraév
ráðsmann, lék Karl Guðmunds-
son og dró upp sérkenniliega
smámynd, að vísu dálítið ein-
hæfa, en á sinn háfct áfeaflega
rússneeka og manneskjulega.
Eftirminnitegustu túlkanir
sýningai’innar voru samt að
minni hyggju leikur Guðrúnar
Ásmundsdóttur í hlutverki
Massju dóttur ráð-mannjsins og
leifeuT Borgiars Garðarssonar í
hí'utvierki Síirmons . Médvenkós
kennara, vonbiðils o*g isíðar ,eig-
in.manns Massju. Öll fram-
gam.ga Guðxúniar var í senn
ykcpþrg cg innilega sorg-
leg; vonlauis ást hennair gekk
manni til hjarta, en harka
hennar og kæringarteyisi yljaði
manni. um hjaxtarætur. Gervi
bennar var mjög gott og látæð-
ið hnitmiðað. Borgar fór mjög
nærfærnum höndum um upp-
burðalausan og brjó.stumkenn-
anlega kennarann, sem þó heí-
ur sifct fraim mefl iaeiiglunni,
verulega fi-umleg og lifandi
túlkun á erfiðu hlutverki.
Með minni hlutverk fóru
Sigurður Karlsson, Gestur
Gíslason og Arnhildur Jóns-
dóttir.
Pétur Thorsteinsson þýddi
„Máfinn“ úr frummálinu og
virðist hafa tekizt það með
ágætum. Að vísu brá stundum
fyrir nokkuð bófelegu máli í
munni liinis rústeneska alþýðú-
fólfes, en það er kanrn'ki part-
ur af kímni Tséfehovs. Þýðing-
in var að öðm lsyti lipur og
munvfcöm og einfear ljós.
Lsikmynd Ivans Töröks er
ákaflegn látlaust verk og hrein-
Þgt í alla s'taði og fellur einsog
bezt verður á kosið að anda og
Framih. á bls. 10.
Það sem helzt skorti á í túilfcun
ValgerSur Dan í iiiutveski Nínu og Þorsteinn Gunnarsson í hluíverki Trígotíns
„Máfurinn“ er margrÆungið
Tsé-
minni
sín hið bezta,- ismanns og landeyðu.
blása lífi
C Laugardagur 24. aprrl 1971