Alþýðublaðið - 29.03.1972, Side 6

SAMVINNA -
SAMEINING?
Unghreyfingar vinstri flokkanna hata
undanfarnar vikur haldið sameiginlega
fundi um sameiningarmálið viðs vegar
um land. Nefndir þær, sem vinstri flokk-
arnir kusu til viðræðna um málið, hafa
haldið áfram að ræðast við og búast má
við því að nú, þegar páskafri hefur verið
gefið á Alþingi og timi manna rýmkast i
kringum hátiðirnar, verði viðræðu-
fundir tiðari. Þannig er stöðugt unnið að
sameiningarmálinu. Það hefur siður en
svo verið látið niður falla. Og al-
menningur sýnir málinu enn sama
áhugann. Það hefur komið glöggt i ljós á
þeim fundum, sem haldnir hafa verið út
um land upp á siðkastið um þetta mál.
Þeir hafa yfirleitt verið vel sóttir og já
kvæðir.
Það hefur einnig komið fram á þess-
um fundum og viðar, að menn leggja
dálitið misjafnan skilning i þetta mál.
Annars vegar eru það þeir, sem ræða
fyrst og fremst um sameiningu jaf-
naðarmanna, þ.e.a.s. sameiginlega
flokksstofnun þeirra með einum eða
öðrum hætti. Hins vegar eru þeir, sem
aðallega ræða um flokkasamstarf
vinstri manna.
Þótt samstarf og sameining geti verið
skyld mál þá ber þó að leggja áherzlu á,
að á sameiningarmálinu annars vegar
og hugsanlegri flokkasamvinnu hins
vegar er mikill munur, bæði eðlismunur
og stigsmunur, og varasamt er að ræða
þau mál án þess að skilja þar glöggt á
milli. Menn verða að vita um hvort
málið þeir eru að ræða og menn verða
yð skilja, að samvinna og sameining er
ekki eitt og það sama. Aðdragandi, eðli
og afleiðingar eru gerólik eftir þvi,
hvort um flokkasamvinnu eða flokka-
sameiningu er að ræða.
Þegar stjórnmálaflokkar ákveða að
vinna saman er sú samvinna byggð á
ákveðnum samvinnusamningi.
Með samvinnunni hefur það einfald
lega gerzt, að tveir eða fleiri flokkar
með ólika stefnu i ákveðnum grund-
vallaratriöum ákveða að vinna saman
að tilteknum málum, sem þeir hafa
komiðsérsaman um. Tilþess að unntsé
að ná slikri samvinnu flokka þurfa auk
þess ákveðnar ytri aðstæður að vera
fyrir hendi. Breytist þessar aðstæður
verulega frá þvi sem þær voru, þegar
samvinnusattmálinn var gerður, eða
bresti málefnalegur grundvöllur sam-
vinnunnar, þá brestur samstarfið.
Þegar flokkar, tveir eða fleiri, ganga
til samvinnu er þvi eitt fyrirfram alveg
vist og þaö er, að sú samvinna tekur
enda. Flokkasamvinna getur þvi aldrei
orðið endanlegt takmark neinna áhuga-
manna um stjórnmál. Hún getur aðeins
orðið takmark á ákveðnum timum og
við ákveönar kringumstæður, en aðeins
sem timabundin ráðstöfun, sem menn
ganga til i þeirri fullvissu, að fyrr eða
siðar muni upp úr samvinnunni slitna og
annað taka við. Heilbrigð skynsemi
segir okkur þetta, og ef menn binda
meiri vonir við flokkasamvinnu, en slik
samvinna getur staðið undir, þeim mun
meiri vonbrigðum verða menn þá fyrir,
þegar vonirnar ekki rætast.
A sama hátt og samvinna flokka er
aðeins timabundin ráðstöfun er flokka-
sameining framtiðarráðstöfun. t henni
felst, að tveir eða fleiri flokkar komast
að raun um, að þá greinir ekki á i grund-
vallarstefnumálum, og flokksmenn
þeirra og aðrir, sem sömu grundvallar-
hugsjón aðhyllast, ákveða að ganga til
sameiningar með einum eða öðrum
hætti. Þannig er sameiningarmálið
miklu stærra og afdrifarikara mál, en
flokkasamvinna og miklar vangaveltur
um einhvern samvinnusambræðing
margra og ólikra flokka getur auðveld-
lega ruglað öllum fyrirætlunum um
flokkasameiningu og unnið þeim mál-
stað mikið ógagn. Timabundin ráö-
stöfun, eins og samvinna flokka, getur
aldrei komið i stað varanlegrar ráðstöf-
unar, eins og sameiningar flokka. Það
hljóta islenzkir vinstri menn, og þá ekki
sizt jafnaðarmenn, fyrir löngu að hafa
lært.
Þegar rætt er um sameiningarmál, þá
Sighvatur Björgvinsson skritar-.
þarf eðlilega fyrst að svara þeirri
spurningu hverja eigi að sameina.
Vinstri flokkarnir hafa sjálfir svarað
þeirri spurningu. Aðeins tveir þeirra,
Alþýðuflokkurinn og Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna hafa gert álykt-
anir, sem eru ótviræðar viljayfir-
lýsingar um sameiningu. Alþýðubanda
lagið og Framsóknarflokkurinn tala
fyrst og fremst um vinstra samstarf.
t ályktunum bæði Alþýðuflokksins og
Samtaka frjálslyndra og vinstri manna
er talað um sameiningu jafnaðarmanna
i einn flokk. Sameiningarmálið er þvi
sameining jafnaðarmanna. _Og aðeins
þessir tveir stjórnmálaflokkar, Alþýðu-
flokkurinn og Samtök frjálslyndra og
vinstri manna, kenna sig við jafnaðar-
stefnu i stefnuskrám sinum. Þar með er
vitaskuld ekki sagt, að jafnaðarmenn
finnist hvergi annars staðar, en i þess-
um tveim flokkum. En aðrir flokkar á
tslandi kenna sig ekki við jafnaðarstefn-
una.
1 ljósi þessa hafa viðræður Alþýðu-
flokksins og Samtakanna þvi verið með
öðru móti, en viðræður þessara flokka
við hina vinstri flokkana. Markmiðið
með viðræðum Alþýðuflokksins og Sam-
takanna er sameining islenzkra jaf-
naðarmanna i einum flokki. Það er yfir-
lýst stefna flokkanna beggja. Um það
mál snúast þeirra viðræður.
Báðum aðilum er það ljóst, að sú sam-
eining verður ekki á einni nóttu. Hún
tekur tima og á að taka tima, þvi hún
verður að vera vel undirbyggð, þegar að
henni kemur. Fulltrúar beggja flokk-
anna i viðræðunum munu þó leggja
áherzlu á að fá einhverjar niðurstöður á
næstu mánuðum og sjálfsagt mun málið
koma til kasta flokksþings beggja þess-
ara flokka, sem haldin verða i haust. En
endanleg sameining á sér þó sennilega
lengri aðdraganda.
Þvi er ekki að neita, að margir halda
að méð sameiningarmálinu sé stefnt að
einhverjum allsherjar samruna allra
fjögurra vinstri flokkanna. A þvi stigi er
málið ekki. Það er ekki verið að reyna
að skapa einhvern „vinstri” flokk, sem
hefði það fyrst og fremst til sins ágætis
að vera stór. Það væri til litils unnið, ef
út úr sameiningartilraununum kæmi
einhvers konar vinstri viðrini án
hreinna lina eða skýrra viðhorfa, gal-
opinn i alla enda og kanta.
Markmið sameiningarmálsins er ekki
að leggja jafnaðarstefnuna niður,
heldur þvert á móti. Og þótt barátta is-
lenzkra jafnaðarmenna kunni á tiöum
að vera erfið þá kemur þeim ekki til
hugar að fórna sinni jafnaðarstefnu þótt
þeir fengju stærsta flokk þjóðarinnar i
staðinn. Verði árangur af sameiningar-
tilraununum, sem ég vona, má enginn
fyrirvari á þvi vera, að þar séu jafn-
aðarmenn á ferð, — ekkert ef eða en.
Þetta er algert aðalatriði i þeim sam-
einingartilraunum, sem nú eiga sér
stað. Það verða menn að gera sér ljóst.
Atburöir, sem endurtaka
sig varla.
Enn hefur ekki tekizt að tryggja
fullkomna vináttu og eindrægni
gagnvart þjóðum Austur-Evrópu,
en það er harla ósennilegt, að hin-
ir geigvænlegu atburðir, sem áttu
sér stað innan Þýzkalands á ævi-
dögum fyrri verðlaunaþega, eigi
eftir að endurtaka sig. t persónu
þess manns, sem nú veitir stjórn
sambandslýðveldisins forustu,
sameinast að nokkru starfsemi
allra þeirra þriggja manna, er
hlutu friðarverðlaunin á árunum
1926, 1927 og 1935, i þágu friðar og
sáttfýsi. Það hefur aldrei farið
leynt, fyrir hverju verð-
launaþegarnir börðust eða að
hverju þeir stefndu, en þegar nút-
fmi er borinn saman við fortið,
sést að nú eru margfalt meiri !ik-
ur fyrir þvi, að hrinda megi af
stað áhrifarikari þróun i friðar-
átt.
Þegar ákveðið var árið 1935, að
friðarverðlaunin ættu i það sinn
að falla i skaut Carl von Ossiet-
zky, útgefanda vikublaðsins
„Weltbuhne” i Berlin, sem hafði
haft mjög mikil áhrif á afstöðu
þýzkra menntamanna, vænti eng-
inn þess, að þjóðernisjafnað-
armenn, sem varpað höfðu von
Ossietzky i fangabúðir i Sachsen-
hausen-Oranienburg, fengjust til
að breyta stefnu sinni, sem fólgin
var i yfirgangi og ofbeldi, þótt
menn i Oslo hefðu sýnt ótviræða
samstöðu með manni, er var
framarlega i fylkingu andstæð-
inga þeirra.
Friöarverðlaun mátti eng-
inn þiggja.
Ossietzky hafði þegar verið tek-
inn fastur, þegar Weimar-lýð-
veldið var að liða undir lok, Tyrir
að birta greinar um þá leynilegu
hervæðingu, sem hægri sinnaðar
stjórnir Þýzkalands höföu þá þeg-
ar hafið og var i trássi við alþjóð-
lega samninga. Það skal að visu
viðurkennt, að nazistar létu þenn-
an Nóbelsverðlaunaþega lausan,
þegar hann hafði verið skamma
hrið i fangabúðum - hann andað-
istárið 1938 af afleiðingum fanga-
vistarinnar - en Hitler bannaði
siðan Þjóðverjum að þiggja þessi
verðlaun.
Það hafði æst þjóðernissinna og
afturhaldssama aðila, þegar
Ludwig Quidde, prófessor, voru
veitt friðarverðlaunin árið 1927.
Hann var mjög hugrakkur friðar-
sinni, forseti Friðarsamtaka
Þýzkalands, óþreytandi forvigis-
maður og skipuleggjandi friðar-
samtaka Þjóðverja i öllum
stjórn.m.fl. og félögum, og
þreyttist aldrei á að minna menn
á það i ræðu og riti, hver hætta
stafaði af utanrikisstefnu Þjóð-
verja og þeirri þróun, sem hægri
öflin í Þýzkalandi mótuðu i innan-
rikismálum. (Quidde fluttist úr
landi árið 1933, fór þá til Sviss,
þar sem hann andaðist árið 1941.)
Styöja þurfti friðarsinna.
Nóbelsverðlaunanefnd norska
Stórþingsins, sem kaus Þjóðverja
á ný til að taka
við f r i ð a r v e r ð 1 a u n u n -
um aðeins ári eftir að
Gustav Stresemann hafði verið
heiðraður með þeim, sýndi með
þvi óyggjandi, að hún teldi stjórn-
málastarfsemi Quiddes, bæði við
blaðaútgáfu og i félagsmálum,
ekki siður mikilvæga á alþjóða-
vettvangi en hina opinberu
stefnumótun i samskiptum rikja
og að aðgerðir á báðum sviðum
væru jafnáriðandi - og hvort
tveggja þarfnaðist stuðnings, þar
sem hætta steðjaði að.
Þegar friðarverðlaununum var
skipt á milli Stresemanns og
franska stjórnmálamannsins
Aristides Briand (og Cham-
berlains) árið 1926, þá var verið
að viðurkenna sérstakt framlag
þeirra til alþjóðafriðar, þvi að
þeir voru aðalhöfundar Locarno-
sáttmálans 1925 og frumkvöðlar
þess, að Þjóðverjar gengu i
Þjóðabandalagið 1926.
Stresemann haföi verið formaður
jafnaðarmannaflokksins frá
1918, og sem kanzlari (frá 1923)
hafði hann háð vanþakkláta bar-
áttu fyrir skilningi þjóða i milli.
Átti hann m.a. erfitt uppdráttar
vegna hernáms Frakka á Huhr,
sem Þjóðverjar svöruðu með
óvirkri andspyrnu, svo og vegna
skaðabótaákvæða Dawes-sátt-
málans, en fékk þó siðar að ráða
þeim afdrifariku skrefum, sem
getið hefur verið hér að framan.
Þegar Stresemann varð utan-
rikisráðherra Þýzkalands, hélt
hann áfram fyrri stefnu allt til
dauðadags árið 1929, og á þeim
árum undirrituðu Þjóðverjar
m.a. Kelloggsáttmálann, sem
bannfærði strið sem úrræði i sam-
búð þjóða, og féllust á Young-
áætlunina (sem gerði ráð fyrir
árlegum skaðabótagreiðslum af
hálfu Þjóöverja til ársins 1988.)
Þýzkaland erfitt fööurland.
Nokkrum árum siðar, hafði
nazistaflokkurinn náð völdunum
og hann tilkynnti þá, að hann ætl-
aði að hafa slika samninga að
engu.
A siðasta ári, tæpum fjörtiu ár-
um siðar, gafst i fyrsta skipti
tækifæri til að veita verðlaunin á
forsendum, sem gefa góðar vonir
um batnandi friðarhorfur, aukið
frelsi og skilning þjóða á meðal,
og jafnframt voru verðlaunin
veitt Þjóðverja, sem hefur i öllu
starfi sinu sem stjórnmálamaður,
ræðumaður, rithöfundur og
blaðamaður lagt kapp á barátt-
una fyrir þeirri hugsjón, sem
Nóbel hafði i huga, þegar hann
ákvað friðarverðlaunin.
Það var Gustav Heinemann,
forseti Vestur-Þýzkalands, sem
komstsvo að orði:,,Sumföðurlönd
eru erfið. Eitt þeirra er Þýzka-
land”. Þegar Willy Brandt tók við
embætti kanzlara Vestur-Þýzka-
lands haustið 1969, komst hann
svo að orði i stefnuskráarræðu
sinni á sambandsþinginu i Bonn
28. október: „Margir hafa óttazt
það hérlendis á siðustu árum, að
þýzkt lýðræði liði aftur undir lok,
eins og það gerði á sinum tima.
Ég hef aldrei verið þeirrar skoð-
unar. 1 dag óttast ég það enn siður
en áður. Nei, við stöndum ekki við
endalok lýðræðis okkar - við erum
einmitt að byrja að beita þvi. Við
höfum i hyggju að gerast og vera
þjóð góðra granna, og það mun-
um við verða bæði inn á við og út
á við”.
Vissrar trúar er þörf...
Willy Brandt hafði einnig tekið
til máls i Genf þ. 3. september
1968, þegar þar var háð ráðstefna
rikja, sem höfðu ekki umráð yfir
kjarnavopnum og ætluðu ekki að
afla þeirra eða smiða þau. Þá
sagði hann: „Hafi menn ekki trú
á vissum undirstöðureglum i
sambúð þjóðanna, þá er vonlaust,
að hægt sé að hafa hemil á tor-
timingaröflunum.... Án slikrar
trúar og trausts verður ekki frið-
ur i heiminum. Undirskriftir
manna eru einskis virði, ef þær
byggjast aðeins á einhverju
lágmarki áreiðanleika”.
Willy Brandt hefur sýnt það i
öllu dagfari, bæði sem stjórn-
málaleiðtogi og einstaklingur, að
honum má treysta i einu og öllu.
Jafnframt er allt ástand i málum
Þýzkalands orðið miklu öruggara
en áður, hvað snertir vilja stjórn-
valda i friðarmálum og einbeitni
þeirra i að halda fram stefnu
sinni, þótt heimsmálin séu að
mörgu leyti viðsjálli en oft áður.
Eugen Koch prófessor.
Höfundur þessarar greinar
fæddist 1. febrúar 1903 i Mun-
chen. Hann lagði stund á stjórn-
visindi, hagfræði og félagsfræði i
Munchen, Flórens og Vin, en var
siðan ritstjóri vikublaðs
kaþólskra og ihaldsmanna i Vin
frá 1927 til 1934. Hann var tekinn
fastu 12. marz 1938 fyrir starf-
semi gegn nazistum og settur i
fangabúðirnar i Buchenwald árið
eftir. Þegar hann hafði verið lát-
inn laus úr fangabúðunum eftir
striðið, lýsti hann kynnum sinum
af fangabúðunum i bókinni ,,SS-
rikið”, sem öðlaðist heimsfrægð.
VHI STÖNDUM EKKI VHI
Hugleiðingar um friðarverðlaunin og fjóra Þjóðverja
EIUMLIIK LYÐHÆÐIS
OKKAR
VHLERHM
EIHHITT M BVBIl
«0 BEITA ÞVÍ...
Stjórnmálaþróunin i
Þýzkalandi á siðustu 50 árum - frá
þvi skömmu eftir fyrri heims-
styrjöld og fram á þennan dag -
gerir okkur fært að átta okkur á
tengslunum milli þeirra fernu
friðarverðlauna Nóbels, sem veitt
hafa verið Þjóðverjum á þessu
timabili, á árunum 1926, 1927, 1935
og 1971, að ákvörðun friðarverð-
launanefndar norska Stórþings-
ins. Var það þó hvorki ætlun né
hlutverk nefndarinnar að leggja
áherzlu á þessi tengsl, þvi á ári
hverju eru verðleikar einstakl-
inga, þjóða, stofnana eða sam-
taka i þágu heimsfriðarins metnir
án tengsla við fyrri veitingar.
En hver sá, sem kannar þessi
mál i ljósi siðustu veitingar
friðarverðlaunanna og kemur
auga á samband þeirra innbyrðis,
möguleikana á framförum og
straum hugmynda og skoðana i
heiminum og áttar sig á rikjandi
öflum i honum fyrr og nú, verður
að taka tillit til framvindu sög-
unnar. 1 Þýzkalandi hafa orðið
róttækar breytingar, og Willy
Brandt getur byggt starfsemi
sina á miklu breiðari grundvelli,
bæði stjórnmálalega og siðferði-
lega, en hinir þrir Þjóðverjarnir
áttu við að búa á þriðja tug aldar-
innar og i upphafi hins fjórða.
A SVO KANNSKI AD
FARA AD FALLA FRÁ
• •
• •
ORYGGISKROFUNUM?
Ef lög, sem samþykkt hafa
verið i Bandarikjunum um auk-
inn öryggisútbúnað bifreiða og
ráðstafanir gegn loftmengun af
þeirra völduin, verða fram-
kvæmd á breytinga mun út-
söluverð bandariskra bila
hækka um 755 dollara (rösklega
66 þús. kr.). Miðað við að-
flutningsgjöld og tolla af slikum
bilum hér myndi framkvæmd
laganna bafa i för með sér verð-
bækkun á bandarískum bflum
hér á landi, sem gæti numið frá
120 þús. til 150. þús. kr.
Þessi mikla verðhækkun hef-
ur valdið bifreiðaframleiðend-
um miklum áhyggjum. Hafa
þeir haldið þvi fram, að hin nýju
lög væru allt of ströng, en þau
eiga að vera komin til fram-
kvæmda árið 1976.
Bandariskir bilaframleiðend-
ur hafa nú fengið óvæntan og
kærkominn stuðning. Opinber
nefnd sérfræðinga, sem rann-
sakað hefur áhrif tagasetning-
arinnar á bandariska bilaiðnað-
inn i niu mánuði samflcytt, hef-
ur komi/.t að þeirri niðurstöðu,
að lögin séu allt of ströng. Legg-
ur nefndin til, að lögunum verði
breyttog fallið verði frá ýmsum
ströngustu kröfum þeirra.
i nefndinni eiga sæti ýmsir
viðurkenndir visindamenn og
hagfræðingar. Hafa þeir rann-
sakað málin mjög ýtarlega og
m.a. komizt að þvi, að jafnvcl
þótt lagafyrirmælunum væri
fylgt út i yztu æsar, þá yrði
árangurinn ékki sá, sem eftir
var sótzt. Meðal annars benda
þeir á, að breytingarnar, sem
lögin gera ráð fyrir að gera
verði i sambandi við hreyfilút-
búnað bifreiða til að koma megi
i veg fyrir mcngun andrúms-
loftsins frá útblæstri þeirra,
muni á árabilinu frá 1976 til
1985 kosta 63 billjónuin dollara
meir, en sparist á öðrum svið-
um vegna minni mengunar.
Þa' er nefndin einnig mjög
efins um, að það verði til nokk-
urs gagns til þess að draga úr
slysahættu í sambandi við
árekstra, þótt bilarnir verði
búnir sérstökum gúinmipúðum,
sem blásast sjálfkrafa upp við
árekstur og forða eiga öku-
inanni og farþeguin frá limlest-
ingu. I.ögin gera ráð fyrir slík-
um búnaði i öllum bilum eftir
1976, en mikill kostnaður mun
vera að koma slikum útbúnaði
fyrir.
ltalph Nader, forystumaður
neytenda i Bandarikjunum, hef-
ur harðlega ráðizt á niðurstöður
nefndarinnar og fullyrðir, að
hún hafi látið bandariska bila-
framleiðendur „kaupa” sig.
Hins vegar eru fulltrúar bila-
iðnaðarins eðlilega mjög
ánægðir með niðurslöður nefn-
darinnar.
Þennan bil hefur Volvo látið gera til að vera með i kapphlaupinu
um öryggisbilinn.
EN ÖRYGGIÐ ER ÞÓ UND-
IR EFTIRLITI HÉR HEIMA
HIHS VEGAR MÆTTI AÐSTADAH
GJARHAH BATHA
Við erum nú aö herða mikið
allt eftirlit meö öryggisútbúnaði
bíla, svo sem hemluin og stýris-
útbúnaði.en sökum afleitrar að-
stöðu, getum við þó ekki fram-
kvæmt þær athuganir á bilum
sem við vildum, sagði Guðni
Karlsson forstöðumaður bif-
reiðaeftirlits ríkisins, i viðtali
við blaöiö i gær.
Aðalskoðun bifreiða i Rcyk-
javik hófst fyrr i þessum mán-
uði, en menn hafa mætt heldur
dræmt það sem af er og margt
hefur fundizt ábótavant við bil-
ana.
Betri bilarnir koma þó yfir-
leitt fyrst, og sagði Guðni að
þegar tæki að liða á skoðunar-
timann, væri algengt að þriðji
hver bill næði ckki skoðun, og er
ótrúlegur fjöldi atriða úr lagi
gengin á sumum bílunum.
Bifreiðaeftirlitið skoðar allt
upp i 300 bila á dag, þegar mest
er, en það eru um mitt sumarið
samkvæmt reynslu undanfar-
inna ára. Nú er cinnig Tarið að
skoða hjólbarðana með tilliti til
hvort þcir eru af misjöfnum
gerðum, sem getur verið stór-
hættulegt, en ekki eru til ákvæði
i reglugcrðum það atriði, og þvi
ekki hægt ncma að benda mönn-
um á hættuna, en reglugerð um
hjólbarða cr i undirbúningi.
Að lokum sagði Guðni, að lög-
regla og bifreiðaeftiiiitsmenn,
hafi að undanförnu kannað
ástand bila úti á þjóðvcgunum,
og sagði hann að það hafi gefið
góða raun, margir hilar hafi
reynst i stórhættuiegu ástandi,
og væri nú hugur fyrir að auka
þessháttar eftirlit,-
Miðvikudagur 29. marz 1972
Miðvikudagur 29. marz 1972
o