Alþýðublaðið - 30.12.1973, Síða 5

Alþýðublaðið - 30.12.1973, Síða 5
:.*:>S!A,V :?•<r*..^' WiSí <f.\ ~*t .•>./ .•* ‘/ •J ;»;• :•• hV •.iv-X Cv/, .V,.»w ■ f/ /•■/< Í4-,/* '$nt- W£ ■:m m-s Sr-r fVk'-i •£•.,-> v-V\vs, fe'ír Siff*' ^í'. r*/. I Kz*.->* Friður með mönnum Allir góðir menn munu hafa fagnað þvi, er vopn voru sliðruö i Vietnam og horfur urðu á, að bundinn yrði endi á hörmungar, er hvilt höfðu á samvizku mann- kyns árum saman. En skömm stund leið, unz nýja bliku dró á loft. t kjölfar friðarvona i Austur- löndum fjær hófust vopnavið- skipti i Austurlöndum nær. Sá ófriður snertir ekki aðeins þær þjóðir, sem þar hafa um aldar- fjórðung eldað grátt silfur. Annar ófriðaraðilinn hefur beitt aðrar þjóðir en þá, sem hann á i höggi við, beittu vopni. Það er kunnara en frá þurli að segja, að Araba- þjóðir vilja tsrelsriki feigt. k>vi riki var þó komið á fót með álykt- un Sameinuðu þjóðanna. Sú ályklun var skynsamleg. Ofbeldi til þess að koma i veg fyrir fram- kvæmd hcnnar, hvdrt sem er með vopnum eða öðrum ráðum, ber að f rdæma. Markmið Sameinuðu þjóðanna vará sinum tima friður á friðlausu svæði. Þá stefnu ber að styðja. Er jafnaöarstefna undanhaldi? r- •*;/*■ Úrslil nýlegra þingkosninga á Norðuriöndum hafa orðið ýmsum umhugsunarefni. Þau hafa orðið hinum stóru jafnaðarmanna- llokkum þessara landa óhagstæð. r>etta hefur orðið afturhalds- mönnum fagnaðarefni. Þeir vænast nú þess, að hætt muni verða að hugsa fyrst og fremst um hag hins minni máttar, um heildina i stað hagsmuna einstak- lingsins. Hitt er þó alvarlegra, að i hópi jafnaðarmanna hafa heyrzt raddir, sem bera vott um brostinn kjark vegna stundarmótlætis. Hugmyndir jafnaðarstefnu hafa sett meiri svip á þróun þjóð- fólagsmála undanfarna öld en nokkur önnur stefna i stjórnmál- um. t raun og veru hefur hún með friðsamlegu móti rutt fjármagns- stefnu eða kapitalisma 19. aldar úr vegi og skapað i vestrænum iðnaðarikjum þjóðfólag, sem fært helur öllu fólki þess velmegun og róttlæti, ekki aðeins þeim, sem sjálfir gátu aílað sór þessara gæöa, heldur einnig hinum, sem þurltu á samhjálp að halda til þess að öðlast þau. Kjármagns- stefna lyrri tima, sem i fyrstu táknaði íramfarir og skóp nýja auðlegð, er nú liðin saga. Tilraun- ir, sem gerðar hafa verið með blóðugum byltingum til þess að skapa sameignarþjóðfélög, kommúnisk riki, til þess að hrinda i framkvæmd hugsjónum um jafnrétti, hafa reynzt einhver hörmulegustu mistök i sögu sam- félagshátta. Byltingin i Rússlandi hefur skapað þjóðfélag, sem er eins tjarri þvi, sem hugsjónin boðaði, og hugsast getur. t stað jafnréttis er þar meira misrétti en þekkist i þeim lýðræðisrikjum, sem hugmyndir jafnaðarstefnu hafa smám saman sett svip sinn á,i stað frelsis er kúgun og ófrelsi einkenni stjórnarháttanna. Rétt- læti og velmegun er eingöngu þar að finna, sem fjármagnsstefnan, kapitalisminn, er ekki lengur ráð- andi afl, og einræðissinnuð sam- eignarstefna, kommúnismi, hefur ekki brotizt til valda með bylt- ingu. Ekki má samt skilja þessi orð min svo, að sú jafnaöarstefna, sem mótað hefur þjóðfélag Vesturlanda i mismunandi rikum mæli undanfarna áratugi, hafi fundið einhverja eina rétta lausn allra viðfangsefna i þjóðmálum. Engar hugmyndir eru endanleg lausn nokkurs vanda. Sá, sem þetta ritar, er þeirrar skoðunar, að jafnaðarmenn okkar áratuga hafi verið lullfastheldnir á hug- myndir fyrirrennara sinna, kenningar um þjóðnýtingu, áætlunarbúskap, hagvöxt og kjarabætur sem hin einu sönnu markmið og hinar einu réttu leið- ir að þessum markmiðum. Frá upphafi var þó hið nýja i jafnaðarstefnunni það, að maður- inn væri það, sem máli skipti, heill hans og hamingja, frelsi hans og velferð. Hegar maðurinn hefur öðlazt viðunandi velmegun og það öryggi um alkomu sina, sem hann unir við, hlýtur hann að hugsa hærra. Þá óskar hann fegurra lifs, ekki aðeins fyrir sjállan sig, heldur i samlélagi við aðra menn á grundvelli frelsis og jalnróttis. Sú ósk er fjarri fjár- magnshyggju fyrri tima. Ilún er hundsuð i kommúniskum ein ræðisrikjum okkar tima. !>að er jafnaðarstefnan ein, sem visar þennan veg fram á við, ef hún er rétt skilin- Auðvitað eru þeir jalnaðarmenn til, sem halda, að lausnin á vandamálum nútimans sé fólgin i þvi, að halda áfram að reyna að skilgreina, hvað orðið „vinstri" og „hægri" þýði. Slikt er mikill misskilningur á þjóð- félagsmálum siðari hluta 20. ald- ar. ()g Ijölmargir kjósendur i lýð- ræðisrikjum hafa reynzt þeirrar llann hafi gert sittgagn, og nú þurfi eitthvað nýtt að koma til. En reynslan mun sýna, að hugsjón jafnaðarstefnunnar á eilift erindi til mannsins. En hana verður að framkvæma i samræmi við þörf timanna. islenzk jafnaðarstefna Jalnaðarstefnan hefur haft mikil áhrif á islenzkt þjóðfélag á þessari öld. Um það leyti, sem iullveldi tslands var viðurkennt, og ný flokkaskipun ruddi sér til rúms á tslandi, var Alþýðu- flokkurinn stofnaður til þess að vinna að framgangi hugsjóna hennar.bjóðfélagshættir og kjör- dæmaskipun ollu þvi, að Alþýðu- flokkurinn varð ekki stór flokkur á tslandi. eins og á öðrum Norðurlöndum og i flestum lönd- um Vestur-Evrópu. En stefna hans hefur smám saman seitlazt inn i hugmvndakerfi annarra flokka, og aðild hans að mörgum samsteypustjórnum, ásamt öli- um öðrum stjórnmálaflokkum landsins. heíur átt úrslitaþátt i þvi. að islenzkt þjóðfélag er ekki siður mótað af mannfélagshug- myndum jafnaðarstefnu en þjóð- félög nálægra rikja. En þeir. sem nú eru ungir að árum, vita minna en skyldi um það, að ekki gerðist þetta af sjálfu sér. Hér var hat- rammt afturhald. sem trúði á vald einstaklingsins og afl fjár- magnsins sem hið eina rétta. Auðvitað er sú trú ekki útdauð. Hún lifir góðu lifi i fleirum en ein- um stjórnmálaflokki. En hún hef- ur ekki mótað stefnu islenzks rikisvalds i áratugi. Það er verk Alþýðuflokksins fyrst og fremst. Og hér rikti lika meðal áhrifa- mikilla manna blind trú á ein- ræðissinnaða sameignarhyggju kommúnisma. þessi trú olli klofningu Alþýðuflokksins skömmu íyrir heimsstyrjöldina siöari, og hefur valdið islenzkri alþýðuhreyfingu meira tjóni en nokkuð annað, sem gerzt hefur i sögu hennar. þessi trú er enn ráð- andi afl i hugum margra is- lenzkra stjórnmálaleiðtoga. Sum- ir þeirra kunna að hafa séð, hið innra með sjálfum sér, að allt, sem þeir trúðu á i áratugi og héldu, að fæli i sér frelsun mann- kyns, heíur reynzt blekking og hefur orðið til ómælanlegs tjóns. En sé svo, hefur þá skort hrein- skilni til þess að játa yfirsjón sina, nema þá i loðnum yfir- lýsingum um einstaka atburði, svo sem innrás Sovétrikjanna i Tékkóslóvakiu og ofsóknir sovézkra yfirvalda á hendur menntamönnum i Ráðstjórnar- rikjunum. En frá þeim hefur ekkert heyrzt umafneitun á þeirri trú, sem þeir játuðu i áratugi. l>ess vegna liggur nærri að halda, að trú þeirra sé enn hin sama, en að þeir telji það eitt hafa gerzt, að boöun hennar hafi um skamma stund lent i höndum vondra manna. En þá eru þeir frelsi mannsins og heill hans jafnhættu- legir og fyrr. Og enn eru þeir hér á landi, sem ekkert hafa lært og engu hafa gleymt af þvi, sem gerzt hefur i sögu jafnaðarstefn- unnar Enn eru hér þeir menn, sem trúa á byltingu sem ieið til réttlætis og verja kúgun i dag i nafni frelsis á morgun. Það þarf reynslu og þekkingu til þess að skilja tungutak slikra manna. Þeir segja ekki það, sem þeir meina. t>að hafa slikir menn aldrei gert. Landhelgismálið Ailir góðir tslendingar munu gleðjast yfir þvi, að raunveruleg- ur sigur er nú unninn i baráttu þjóðarinnar fyrir 50 milna land- helgi. t reynd er samningurinn við Breta viðurkenning af þeirra hálfu á 50 milna fiskveiðilögsögu við island. Vonandi er hliðstæður samningur við Vestur-Þjóðverja á næsta leiti. Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra á miklar þakkir skildar lyrir það myndarlega frumkvæði. sem hann tók i við- kvæmu deilumáli og leiddi til far- sællar lausnar þess. Alþýðu- flokkurinn studdi hann heils hugar i viðleitni hans til þess að binda endi á deiluna. Þar sigraði réttur og þjóðhollur málstaður. Nú þarf að halda áfram sam- hentri baráttu íyrir 200 milna auðlindalögsögu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna. Varnarmálin Þótt landhelgismálið hafi leystst á farsælanhátt þó til bráðabirgða sé, rikir óvissa um varnarmáiin. Það var að fara aftan að kjósend- um. að setja ákvæði um varnar- samninginn við Bandarikjamenn i stjórnarsáttmálann. þótt loðin væru, fyrst þau mál höfðu litið sem ekkert verið rædd i kosningabaráttunni. Alþýðu- flokkurinn hefur i tillögu til þings ályktunar lýst skoðun sinni i þessu örlagarika máli. Flokkur- inn studdi aðild tslands að At- lantshafsbandalaginu og telur ts- land eiga heima i þeim samtök- um meðan slik bandalög eru talin tæki til þess að varðveita frið og valdajafnvægi á Atlantshafs- svæðinu. Varnarsamningurinn við Bandarikin er hins vegar orð- inn tuttugu ára gamall og var gerður við ólikar aðstæður þeim, sem nú rikja. Það er þvi eðlilegt, að hann sé endurskoðaður. Sem fámenn þjóð og vopnlaus hljóta tslendingar að óska þess, að stór- veldin finni leið til þess að tryggja frið með samningum i stað varnarbandalaga. Þá gætu ts- lendingar vænzt þess, að frelsi þeirra og öryggi yrði tryggt með samningsbundinni aðild að ör- yggisbandalagi og þeir sjálfir séð um þá öryggisgæzlu, sem þeir teldu nauðsynlega. Þá yrði náð þvi marki, sem hlýtur að vera ósk allra tslendinga, að ekki sé á ts- landi erlendur her á friðarlimum. En meðan friðar er gætt með varnarbandalögum og tslending- ar telja sig eiga að vera aðila að sliku bandalagi, sjálfs sin vegna og vegna hagsmuna vinaþjóða, hljóta þeir að gegna hlutverki sinu i samtökunum. Fyrir tuttugu árum var hér fyrst og fremst um hérnaðarhlutverk að ræða. Smám saman hefur það i vaxandi mæli orðið að eftirlits- og friðargæzlustörfum á hernaðar- legu mikilvægu svæði. Þess vegna er nú kominn timi til þess að endurskoða aðild tslendinga sjálfra að þessu verkefni. Það er vandasamt og hlýtur að taka sinn tima, enda til margs að taka tillit. Algjörlega varnarlaust getur land, sem er jafnmikilvægt frá hernaðarsjómarmiði og island ekki orðið á einni nóttu. Þeir, sem láta sér detta slikt i hug, lita ekki raunsæjum augum á eitt mikil- vægasta viðfangseíni islenzkra þjóðmála i dag. Þeir, sem telja, að engu þurfi að breyta i skipan islenzkra varnarmála, hafa hins vegar dagað uppi i liðnum tima. tslendingar og Bandarikjamenn þurfa innan vébanda Atlantshafs- bandalagsins að semja um nýja skipan á störfum varnarstöðvar- innar i Keflavik, með hliðsjón af hagsmunum beggja þjóðanna og bandalagsrikjanna i Atlantshafs- bandaiaginu, og haga þeim samningum þannig, að stefnt sé að þvi, að báðir aðilar séu undir það búnir, að skipan öryggismála við Atlantshaf verði með þeim hætti, að ekki sé þörf á erlendu varnarliði á tslandi. Efnahagsmálin hækkaðir. Það átti að tryggja undirstöðuatvinnuvegunum traustan rekstrargrundvöll. En margir mikilvægustu þættir at- vinnulifsins eru nú reknir með tapi. Það átti að spara i rikis- rekstrinum. En fjárlög hafa þre- faldazt. Óráðsian i opinberum rekstri er gengdarlaus. Fjölgun starfsmanna hefur aldrei verið meiri. Það átti að lækka skatta og bæta skattheimtu. Skattbyrði al- mennings hefur aldrei verið þyngri. Venjulegur launþegi greiðir meira en helming tekna sinna i tekjuskatta, eins og há- tekjumönnum einum var einu sinni ætlað að greiða. Hér hefur verið um mikil mis- tök að ræða. Reynsla hefur sýnt, að þeir flokkar, sem mynduðu nú- verandi rikisstjórn, kunna ekki að vinna saman. Þeir höfðu enga sameiginlega stefnu, þegar þeir mynduðu stjórn. Þeir vildu ein- ungis ná þeim völdum, sem þeir höfðu verið án i meira en áratug. En þeir kunnu ekki heldur að koma sér saman um nokkra stefnu. Þvi fór, sem farið hefur. Og nú er svo komið, að sá veiki meiri hluti, sem stjórnin var á sinum tima grundvölluð á, er brostinn. Einn stuðningsmanna hennar, sem stofnað hefur enn einn nýjan flokk, Frjálslynda flokkinn, hefur snúizt gegn þeirri stjórn, sem hann studdi hvað ákafast i upphafi, og svipt hana þar með meiri hluta i neðri deild Alþingis. Kom þetta skýrt fram, er rikisstjórnin gafst upp við að fá samþykkt frumvarp um tolla- lækkun á hráefnum og vélum, sem islenzkur iðnaður notar, en allir flokkar höfðu þó lýst fylgi við. Ágreiningurinn varð um bráðbirgðaákvæði um söluskatts- hækkun, sem stjórnarflokkarnir höfðu bætt inn i frumvarpið i efri deild. Þetta ákvæði hafði ekki íylgi i neðri deild, og hætti þá rikisstjórnin við að fylgja frum- varpinu eftir. Það var mjög mið- ur, að frumvarpið skyldi ekki ná fram að ganga, bæði vegna is- lenzks iðnaðar og þar með íslend- inga allra og vegna skuldbindinga okkar við Friverzlunarsamtökin og Efnahagsbandalagið sem við höfum mjög hagstæða samninga við. Heyrzt hefur, að stjórnarand- staðan hafi sýnt samningunum við Friverzlunarsamtökin litla hollustu við afgreiðslu málsins. En það eru engin gkvæði um sölu- skattshækkun i samningunum við Friverzlunarsamtökin. Þar eru hins vegar ákvæði um tolla- lækkanir, og þær var stjórnar- andstaðan reiðubúin til þess að samþykkja. Söluskattsbreyting er annað mál, sem ræða á sér- staklega. Þess eru tvimælalaust engin dæmi. að nokkurri rikisstjórn á tslandi hafi verið jafnmislagðar hendur i stjórn efnahagsmála og þeirri rikisstjórn. sem nú situr. Hún ætlaði að tryggja. að hér yrði ekki meiri verðbólga en i nálæg- um löndum. Verðbólgan er hér orðin þrefalt meiri og hefur aldrei verið geigvænlegri á undanförn- um áratugum. Það átti að forðast gengislækkun. En gengið hefur verið lækkað. Það átti að lækka vexti. En vextir hafa verið og nýjar kosningar. Virðist það bera vott um, að hann telji fram- tið rikisstjórnarinnar ótrygga i mesta máta. Þegar rikisstjórnin var mynduð, var Alþýðuflokknum boðið að eiga aðild að henni. Hann afþakkaði boðið. Hann taldi rétt, að þeir flokkar, sem áður höfðu verið I stjórnarandstöðu, en unnið höfðu meiri hluta i kosningum, mynduðu rikisstjórn og sýndu, hvernig þeir vildu stjórna. Al- þýðuflokkurinn telur þessa til- raun þeirra til þess að stjórna hafa mistekizt hörmulega. Hann telur tima til þess kominn, að stjórnarflokk- arnir játi þetta, fyrir sjálf- um sér og alþjóð, og að rikis- stjórnin biðjist lausnar. Hún er i raun og veru hætt að stjórna landinu. Hún lætur reka á reiöan- um. Við svo búið getur ekki staðið lengi úr þessu. ingar i vor. Ef til þingkosninga kynni að koma áður, verður og að taka úrslitaákvarðanir i málinu, enda frá upphafi gert ráð fyrir þvi, að lokaákvarðanir yrðu teknar, þegar að alþingis- kosningum kæmi. Það yrði sér- stakt aukaþing Alþýðuflokksins, sem þá markaði endanlega stefnu flokksins i málinu. Hingað til hefur verið eining á flokks- þingum og i flokksstjórn um þau spor, sem stigin hafa verið. Engin ástæða er til annars en að ætla, að fulltrúar á sérstöku flokksþingi um málið muni einnig marka stefnu, sem flokkurinn siðan fylkir sér um. rétti á landi og landgæðum i þvi skyni að tryggja hagsmuni almennings og verndun náttúru- verðmæta. Hann hefur átt frum- kvæði að undirbúningi laga- setningar um atvinnulýðræði. Hann hefur haldið vakandi hug- myndinni um lifeyrissjóð fyrir alla landsmenn, bæði til þess að tryggja samræmd réttinda laun- þega og heildarstjórn á fjármagni lifeyrissjóðanna. Allt eru þeíta mál i anda þeirrar jafnaðar- slefnu, sem Alþýðuflokkurinn var stofnaður til þess að berjast fyrir og mun ávallt reynast trúr. Heill á nýju ári Alþýöuf lokkurinn stjórnarandstööu Eining jafnaöarmanna Rikisstjórnin stefnir augljós- lega að hækkun söluskatts og meiri hækkun en hún stakkuppái sambandi við tollalækkunina. Auk þess verða tengsl söluskatts- breytingar og breytinga á verð- lagi viö kaupgjaldsvisitölu eflaust til umræðu i sambandi við kjara- samningana, sem hljóta að verða gerðir i byrjun næsta árs. Rikis- stjórnin hefur boöað, aö hún vilji ræða þessi mál öll við stjórnar- andstöðuna, þegar þing kemur saman á ný. Einn ráðherranna hefur lýst því yfir. augljóslega án nokkurs samráðs við samráð- herra sina. að hann telji tima fil þess kominn að hugleiða þingrof Þegar i ljós kom i siðustu kosningum, að nýr flokkur, sem taldi sig aðhyllast lýðræðis- sinnaða jafnaðarstefnu, hlaut verulegt brautargengi, taldi Alþýðuflokkurinn það skyldu sina við málstað jafnaðarstefnu á tslandi að beita sér fyrir þvi, að reynt yröi að sameina islenzka jafnaðarmenn undir eitt merki, i einum flokki. Sökum þess, að hinn nýi flokkur gerðist aðili að rikis- stjórninni, en Alþýðuflokkurinn varð i stjórnarandstöðu, auk þess sem hinn nýstofnaði flokkur klofnaði, hefur þetta mál sótzt hægar en efni stóðu til og æskilegt hefði verið. Horfur eru þó á, að um sameiginleg framboð verði að ræða af hálfu flokkanna á ýmsum stöðum við sveitarstjórnarkosn- i langri sögu sinni hefur Alþýðuflokkurinn ýmist verið aðili að rikisstjórn eða i stjórnar- andstöðu. Á árunum 1956 til 1971 eða i fimmtán ár var hann i rikis- stjórn. Nú hefur hann verið i stjórnarandstöðu i tvö og hálft ár. Það hefur löngum viljað brenna við um stjórnarandstöðuflokka, aö þeir hafi helgað sig óábyrgri gagnrýni og lagt stund á yfirboð. Þannig hefur stjórnarandstaða Alþýðuflokksins ekki verið. Þegar hann hefur talið rikis- stjórnina vera að gera rétt, svo sem i landhelgismálinu, hefur hann hiklaust stutt hana. En hann hefur gagnrýnt hana vægðar- laust, þegar hann hefur talið hana vera á rangri braut. Og hann hefur jafnframt flutt fjölmörg mál á Alþingi, sem hann telur horfa til heilla og vera i samræmi við stefnu sina sem jafnaðar- mannaflokks. Hann hefur vakið athygli á nauðsyn réttlátra úr- bóta i skattamálum og haft for- ystu i þeim efnum. Hann heíur flutt tillögu um athugun á eignar- Komandi ár kann að reynast viðburðarikt á sviði islenzkra stjórnmála. Rikisstjórnin hefur brugðizt. Samt helur hún ekki setið að völdum nema i tvö og hálft ár. En hún er aö gefast upp við að leysa þann vanda, sem hún var mynduð til þess að takast á við. Ef svo fer á næstu mánuðum, yrði það i þriðja skipti, sem rikis- stjórn, sem Alþýðubandalagið eða fyrirrennari þess, Sósialista- flokkurinn, á aðild að, reyndist ekki starfhæf nema i tvö til þrjú ár. Segir það i raun og veru mikla sögu. En við lok þessa árs er ástæða til þess að þakka Alþýðuflokks- fólki um land allt samstarf og samhug á liðnu ári. Sá, sem þetta ritar, sótti á siðast liðnu hausti kjördæmisþing i öllum kjördæmum landsins og minnist með mikilli ánægju þess áhuga, sem hvarvetna rikti á eflingu Alþýðuflokksins, og sterks vilja til þess að styrkja málstað islenzkrar jafnaðarstefnu. Ég óska öllu Alþýðuflokksfólki góðs árs. öllum tslendingum bið ég farsældar á komandi ári. Gylfi 1>. Gislason V *.V‘íi ■. (try ■f a*s " «>•*'» i Gyifa þ, sísiason, tormann o o Sunnudagur 30. desember 1973. Sunnudagur 30. desember 1973.

x

Alþýðublaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.