Alþýðublaðið - 04.09.1980, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 4. september 1980.
3
alþýöu
Otgefandi: Alþýöuflokkur-
inn
Framkvæmdastjóri:
Jóhannes Guömundsson
Stjórnmálaritstjóri (ábm):
Jón Baldvin Hannibalsson.
Blaöamenn: Helgi Már
Arthursson, Olafur Bjarni
Guönason.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal
Auglýsingar: Elln Haröar-
dóttir .
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir. ,
Dreifingarstjóri: Siguröur
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
aö SlöumUla 11, Reykjavlk'
slmi 81866.
Nú er liöiö langt á annan
áratug frá því aö framsýnir
menn vöktu máls á þvl aö
málefnum islenzks landbúnaöar
væri stefnt i óefni. Til skamms
tima hafa þeir, sem ráöa lögum
og lofum um málefni bænda-
stéttarinnar, ekki viljaö
viöurkenna aö vandamáliö væri
til. Málefnalegri gagnrýni á
rikjandi landbúnaöarstefnu var
svaraö meö getsökum og
dylgjum um óvild I garö bænda-
stéttarinnar. Þannig var af
forkólfum landbúnaöarkerfisins
kynt undir elda tortryggni og
úlfúöar milli bænda og
neytenda, milli launþega og
framleiöenda, milli dreifbýlis
og þéttbýlis, meö þeim hætti aö
öllum málsaöilum hefur veriö
til skammar og þjóöinni I heild
til skaöa.
Þaö er ekki fyrr en á seinustu
misserum, sem forkólfar land-
búnaöarstefnunnar hafa neyözt
til aö viöurkenna, aö gagnrýnin
haföi vissulega viö ærin rök aö
styöjast.
En ekki er ráö, nema I tlma sé
tekiö. Heiftin og illmælgin hefur
svo lengi náö aö bera skynsemi
ogyfirvegun ofurliöi, aö skaöinn
„Það verður að teljast þó nokkur framför á 15 árum
að forkólfar offramleiðslustefnunnar fást nú til að
viðurkenna þau vandamál sem þeir'hafa skapað. En
hvernig á að leysa vandann? Eins og venjulega koma
einkum tvær leiðir til greina: Annars vegar höft og
bönn, eins og kvótakerf ið. Hins vegar óbeinar aðgerð-
ir sem gera bændum kleift að laga sig að breyttum
markaðsaðstæðum á tilteknu tímabili, án þess að
kontóristar í Reykjavík ætli sér þá dul, að stjórna
búrekstri hvers einstaks bónda."
„Bóndi er bústólpi”
er skeöur. Nú er vandamáliö
oröiö aö þrálátri martröö fyrir
alla aöila: Bændur sjálfa,
neytendur, skattgreiöendur og
rikissjóö. Enginn ein stétt I
landinu er hneppt I viöjar
hafta og banna eins og bænda-
stéttin. Þeir eru komnir undir
ráöstjórn rlkisvaldsins.
Hvert er vandamáliö? Þaö er
of mikil framleiösla á
heföbundnum búvörum, mjólk
og m jólkurafuröum og
sauöfjárafuröum, umfram
þarfir heimamarkaöar. En er
ekki hægt aö flytja vandamáliö
út? Þvi miöur. Astæöurnar eru
einkum tvær: Of hár fram-
leiöslukostnaöur (heimatilbúin
veröbólga) og niöurgreiöslur
samskonar afuröa á erlendum
mörkuöum. Útflutningur er
þess vegna aöeins hugsanlegur I
formi matargjafa. Hver borgar
reikninginn? Skattgreiöendur.
En er ekki landbúnaöur viöast
hvarniöurgreiddur? Jú, einmitt
þess vegna höfum viö ekki efni á
aö búa okkur til offramleiöslu-
vandamál aö óþörfu. Erlendar
niöurgreiöslur koma I veg fyrir
útflutning.
Þaö er enginn aö tala um aö
afnema allan stuöning viö land-
búnaöinn. En reikningurinn er
oröinnof hár. Niöurgreiöslur og
útflutningsbætur nema nú
bróöurpartinum af öllum tekj-
um rikissjóös af tekjuskatti
einstaklinga. Dæmiö er oröiö af
þeirri stæröargráöu, aö þaö á
stóranþáttl aö halda llfskjörum
þjóöarinnar niöri. M.a.s.
forkólfar hinnar röngu land-
búnaöarstefnu sem sjálfir bera
óneitanlega ábyrgö á vandan-
um, viöurkenna nú, aö komiö sé
út I hreinar öfgar. Hiö flókna
kerfi kvóta, leyfa, styrkja og
millifærslna, sem hróflaö hefur
veriö upp 1 kringum land-
búnaöinn, og allur almenningur
er löngu hætturaö botna i.hefur
einnig þann höfuöókost, aö
bændum er ógerningur aö laga
framleiöslu sina aö breyttum og
breytilegum markaösaöstæöum
og neyzluvenjum. Þetta er ráö-
stjómarkerfi.
Paö veröur aö teljast þó
nokkur framför á 15 árum, aö
forkólfar offramleiöslustefn-
unnar fást nú til aö viöurkenna
þau vandamál, sem þeir hafa
skapaö. En hvernig á aö leysa
vandann? Eins og venjulega
koma einkum tvær leiöir til
greina: Annars vegar höft og
bönn, eins og kvótakerfiö. Hins
vegar óbeinar aögeröir, sem
gera bændum kleift aö laga sig
aö breyttum markaösaöstæöum
á tilteknu timabili, án þess aö
kontóristar I Reykjavlk ætli sér
þá dul, aö stjórna búrekstri
hvers einstaks bónda.
Kvótakerfiö er rangt, vegna
þess, aö þaö dregur enn úr
framleiöni landbúnaöarins, sem
varþó ekki of mikil fyrir. Sumir
bændur búa á kostajöröum,
hafa þegar fjárfest mikiö, geta
aukiö framleiöslu án mikils
tilkostnaöaijeru vel I sveit settir
gagnvart mörkuöum og geta þvl
aukiö framleiöslu meö tiltölu-
lega litlum tilkostnaöi
. Aörir sitja bú, sem viö skilyröi
offramleiöslu geta undir engum
kringumstæöum veriö hag-
kvæm. Þetta tvennt, leggur
kvótakerfiöaö jöfnu. Sama máli
gegnir um styrkjakerfi. Ef
styrkir eru miöaöir viö lág-
marksstærö, geta menn rétt
imyndaö sér, hvaö kemur I hlut
stórbænda, sem búa viö hag-
stæöustu skilyröi, þegar reitt er
fram úr sjóöum millifærslukerf-
isins. Þegar af þeirri ástæöu er
hugmyndin um aö tengja
afkomu framleiöenda viö laun
einhverra viömiöunarstétta, út I
hött.
Hin leiöin, I staö kvótakerfis,
er aö afnema útflutningsbætur
og draga úr niöurgreiöslum i
áföngum á tilteknu árabili. Meö
þvl móti myndi verölagskerfiö
sjálfkrafa stýra framleiöslu-
magni í samræmi viö eftirspurn
á markaönum. Hækkandi
verölag myndi draga úr
eftirspurn og þar meö
framleiöslu. Þeir bændur, sem
hagkvæmastan búrekstur
stundá, myndu þá fullnægja
þörfum heimamarkaöarins.
Eftir sem áöur væri bændum
tryggö einokun • heimamark-
aöar og verndun frá
samkeppnisáhrifum. Þeim
milljarðatugum, sem viö þetta
myndu sparast af almannafé,
mætti slöan verja til aö leysa
vandamál I staö þess aö búa þaö
til. M.a. til þess aö aöstoöa þá
bændur, sem ekki sæjuástæöu til
aö halda áfram búrekstri, sem
vonlaust er að beri sig. Þetta er
eina leiðin til aö létta af bænd-
um s kr i f f i n n s k u k e r f i
ráöstjórnarinnar. Kontóristar i
Reykjavlk leysa ekki vanda
bænda. Þaö gera bændur bezt
sjálfir. Þess vegna munu þeir
sprengja af sér kvótakerfiö —
fyrr en siöar. — JBH.
,,Vissulega verðum við/ í bili, að þola það að einræðis-
rikiðog f lokksmaskínan hjari við hlið okkur. Við verðum
að gera ráð fyrir því að þau geri allt, sem í þeirra valdi
stendur til að eyðileggja lýðræðisleg félög okkar, og
koma í veg fyrir að áform okkar nái f ram að ganga. Við
munum verða fyrir kúgun og ofbeldi. Við verðum að
reyna að verja okkur og vinna aftur smátt og smátt það
sem rikið hefur sölsað undir sig. Þessvegna mun við-
fangsefni hinna sjálfstýrðu hópa vaxa og vaxa."
Efnahagsmál Pólverja í upplausn:
Enginn treystir
Kommúnistaflokkn-
um til að finna lausn
Grein eftir Jecek Kuron
Verkföllin i PóIIandi hafa veriö m jög til umræöu í fjölmiðlum upp
á síökastið. Mörgum fannst sem þaö væri aö eggja óbilgjarnan, aö
pólskir verkamenn legöu út I sllkt, vitandi af þvlhvernig Sovétrik-
in taka á frávikum frá hinni einu og sönnu stefnu. Þaö viröist þó,
sem deilurnar hafi nú veriö leystar I bili og verkamenn hafi náö aö
vinna umtalsveröan sigur. t grein þeirri, sem hér fer á eftir, ræöir
Jacek Kuron, helsti leiötogi pólska andófsmannahópsins KOR,
(Nefnd til félagslegrar sjálfvarnar verkamanna) þaö ástand sem
leiddi til verkfallanna og framtlöarhorfurnar. Þaö er ljóst af skrif-
um hans, aö ef Pólverjar eiga aö halda þeim hlut, sem þeir fengu
meö verkföllunum, veröur þaö hinn mesti linudans. (Þessigrein var
skrifuö áöur en Kuron var handtekinn, þann 27. ágúst, sl. og áöur en
verkföllunum lauk)
1 fjóröa sinn I sögu
kommúnisks Póllands sýna
verkamenn aö þeir geta brotiö á
bak aftur einokun flokks og rikis
á ákvaröanatöku. En i þetta
sinn gerist þaö fyrst aö'engar
óeiröir eru á götum úti, engir
árekstrar milli verkamanna og
lögreglu eöa hers. Verkamenn
gera kröfur sinar og fylgja þeim
eftir meö verkföllum, og verk-
fall á einum staö leiöir til verk-
falls á öörum staö.
Þessi aöferö i réttindabaráttu
er ekki gallalaus. Kröfur verka-
manna eru ekki samræmdar.
Launahækkanir þær, sem þeir
heimta, munu aöeins ýta undir
veröbólguþróun, en þaö mun
bitna harðast á hinum lægst
launubu sérlega ellilifeyrisþeg-
um.
Hagkerfi Póllands er aö leys-
ast upp I sfna frumparta.
Ekkert getur bjargaö þvf, nema
gifurlegt sameiginlegt átak
þjóöarinnar, ásamt yfirgrips-
miklum endurbótum. Verkföllin
sýna aö efnahagur þjóöarinnar
er aö hruni kominn og aö enginn
treystir flokksleiðtogunum til aö
finna lausnir á vandanum, sem
duga.
Reynsla stjórnvalda af þeim
aögeröum, sem þau hafa beitt
áöur, til aö binda endi á mót-
mælaaðgerðir, er slik, aö þau
þora ekki aö beita valdi til aö
binda endi á verkföllin. Það
væri þvi auðvelt aö komast aö
þeirri niöurstööu, aö þaö sé
hættulaust aö fara I verkföll. En
þegar fer aö hausta, þegar verö-
bólgan hefur étiö sig inn I launin
og þegar ljóst er að loforð um
auknar kjötbirgðir hafa verið
svikin, munu verkföllin hefjast
aö nýju.
Þá verður reiöi verkamanna
mun meiri, og fyrirlitning
þeirra á stjórnvöldum. Þá veröa
stjórnvöld lika valdaminni og
úrræöalausari en þau eru nú, og
hættan á þvi aö annar hvor aðil-
inn missi þolinmæðina verður
mun meiri.
Meö þessu er ég ekki aö segja
aö ég sé mótfallinn verkföllun-
um. Viö þörfnumst þeirra. Meö
þeim geta verkamenn gert sig
aö afli til félagslegra breytinga.
Verkföllin eru aöferö til aö efla
samtök og samheldni verka-
manna.
Þaö hefur tekiö flokksleiötog-
ana langan tima aö sannfærast
um þaö I hversu alvarleg vand-
ræöi þeir hafa stefnt efnahags-
málum þjóöarinnar, þrátt fyrir
þaö, aö andófsmenn (stjórnar-
andstaöa) og sumir virtustu
sérfræöingar landsins hafi bent
á þaö I slfellu.
Loksins virtust leiötogarnir
skilja þaö, hversu alvarlegt
ástandiö er. Úrræöi þeirra var
aö gripa til almenns sparnaöar
á öUum sviöum, sem átti aö
gera þeim kleift aö borga upp
skuldir viö rlki vestan tjalds, og
alfa þeim aukins lánstrausts.
Stjórnvöld fyrirskipuöu mUcinn
niburskurb á innflutningi, sem
leiddi til samdráttar I fram-
leiöslu, atvinnuleysis og verö-
hækkana, — á meöan laun voru
fryst.
Pólland er nú statt á þeim
krossgötum I efnahagsmálum,
að ekki aðeins eru batahorfur
engar, heldur, þvert á móti,
viröist, sem lifskjör hljóti að
fara versnandi.
Stjórnvöld hafa misst vald
sitt. Þau virðast gera sér grein
fyrir þvi. Það er ljóst af viðvör-
unum þeirra við sovéskri
ihlutun.
Hinir lægra settu I flokks-
apparatinu eru hneykslaöir á
getuleysi leiötoganna til aö
beita valdi sfnu, og einnig á
hræöslu þeirra viö fjöldann og
óákveöni. Þaö er hætta á þvl, aö
leiötogakllkan, eða aö minnsta
kosti hluti hennar gripi til
örþrifaráöa. Þá væri bylting
næstum óhjákvæmileg, — og
hún myndi óhjákvæmilega leiöa
til harmleiks.
Hagfræbingar, félagsfræö-
ingar og tæknimenn, sem hafa
eyra leiötoganna hafa árum
saman hvatt til þess aö hagkerf-
inu yröi breytt I grundvallar-
atriöum. Þeir hafa hvatt til þess
aö slakaö veröi á miöstýringu,
aö markaöslögmálin fái aö
virka. Eins og málum er nú
háttaö myndi slikt vissulega
skeröa lifskjör margra hópa. Til
þess aö fá þá til aö samþykkja
sllkt er nauösynlegt aö þeir
samþykki umbæturnar. Sér-
fræöingar gera sér grein fyrir
þessu og hafa þess vegna hvatt
til þess aö almenn umræöa um
þetta veröi leyfö. En sllkar um-
ræöur krefjast málfrelsis,
félagafrelsis og annarra lýö-
ræöislegra réttinda, — þó ekki
væri nema til aö halda þessum
umræöum gangandi.
Pólsku flokksleiötogarnir eiga
ekki annarra kosta völ. Pól-
verjar hafa hvaö eftir annaö
sýnt aö þeir geta fært miklar
fórnir, ef þeir eru sannfæröir
um aö þær séu nauðsynlegar, en
flokksleiötogarnir hafa logiö of
oft aö þjóöinni og svikiö hana.
Þaö eru þvi gildar ástæöur fyrir
þvl, aö stjórnvöld óttast nú allar
breytingar I frjálsræöisátt.
Sllkt myndi vekja upp öfl, sem
stjórnvöld hefbu enga stjórn
yfir.
Þaö er vafalaust, aö þau
skref sem stjórnvöld veröa aö
taka nú leiöa til nokkurrar
áhættu. En ef þau skref verða
ekki tekin, gætu afleiðingar
þess, — frá þeirra sjónarhóli —
veriö mun alvarlegri. Sá dagur
mun koma aö verkamenn munu
ekki gera sig ánægÖa meö
hálfan sigur. Þann dag veröa
meiriháttar átök óhjákvæmileg.
Geta stjórnvöld þá tekiö
áhættuna á breytingum I frjáls-
ræðisátt? Eg er hræddur um
ekki. Allt frá stofnun Alþýöu-
veldisins Póllands, hafa aöeins
þeir menn risiö þar til áhrifa,
sem beittu varfærninni. Allir
þeir, sem hafa tekiö áhættu eöa
sýnt kjark I ákvaröanatöku allir
þeir, sem hafa lýst sig fylgjandi
umbótum, hafa ætiö tapaö i
valdabaráttunni. Þeir, sem
sigra eru þeir, sem hafa fundiö
aöferö til aö taka enga afstööu,
enga áhættu.
Ég trúi þvi ekki aö stjórnvöld
séu fær um aö útfæra viðunandi
umbótaáætlun. Hinsvegar er ég
sannfæröur um aö pólska þjóbin
getur leyst aösteöjandi vand-
ræöi og þróaö leiöir til frjáls-
ræöis.
Stjórnarandstaðan veröur aö
eiga frumkvæöiö aö slikri
þróun. Viö höfum lltil áhrif
innan raöa verkamanna, og viö
getum aukiö þessi áhrif aðeins á
þann veg, aö þeir þarfnast
okkar hjálpar, upplýsinga og
tillagna. Okkar verkefni er að
hjálpa verkamönnum til aö
sameinast I sjálfstæöum sjálf-
stýrðum félögum, verkalýös-
félögum.
En helsta verkefni stjórnar-
andstööunnar er aö breyta efna-
hagslegum körfum I pólitiskar
kröfur. Sovétrikin og herir
þeirra hafa ekki horfið sjónum.
Viö veröum aö taka þaö meö I
reikninginn. En viö megum
gera ráö fyrir þvl aö leiötogar
Sovétrlkjanna sjái ekki ástæöu
til íhlutunar, meðan Pólverjar
foröast aö bylta úr sessi stjórn-
völdum, sem eru þæg Sovétrlkj-
unum. Þess vegna verðum viö, I
bili, aö foröast þaö.
Vissulega veröum viö, I bili,
aö þola þaö aö einræðisrikið og
flokksmasklnan hjari viö hliö
okkur. Vib verðum aö gera ráð
fyrir þvl aö þau geri allt sem i
þeirra valdi stendur til aö eyði-
leggja lýöræöisleg félög okkar,
og aö koma i veg fyrir aö áform
okkar nái fram aö ganga. Rikis-
valdiö mun reyna að hræöa
okkur og spilla fyrir okkur. Viö
munum veröa fyrir kúgun og of-
beldi. Vib verðum aö reyna aö
verja okkur og vinna aftur
smátt og smátt þaö sem rikið
hefur sölsaö undir sig. Þess-
vegna mun viöfangsefni hinna
sjálfstýröu hópa vaxa og vaxa.
(Þýtt úr The Guardian,
31. ágúst, 1980)
Öreigar allra landa sameinist! Gegn Sovétfasismanum.