Vísir - 11.12.1974, Blaðsíða 6

6
Vfsir. Miftvikudagur 11. desember 1974.
VÍSIR
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
. Ritstjórnarfuiitrúi:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Haukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Siöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 35 kr. eintakiö. Biaöaprent hf.
Við sátum eftir
Okkur er tamt að stæra okkur af menntun. En
er það rétt, að við séum almennt menntaðri en
aðrar þjóðir? Liklega ekki.
Á einu mikilvægasta sviði. menntunar höfum
við tvimælalaust orðið eftirbátur þeirra þjóða,
sem eru framsæknastar. í fullorðinsfræðslu hefur
orðið gjörbylting á siðustu tiu árum. Þetta svið
hafði verið vanrækt, en skilningur á mikilvægi
þess óx i kapphlaupi risaveldanna, Banda-
rikjanna og Sovétrikjanna. Það varð augljóst, að
menntun þjóðar og afl hennar i harðri samkeppni
við aðrar varð ekki metið með þvi einu að telja,
hversu margir æskumenn hefðu lokið prófum i
skólum. Það var að sjálfsögðu menntun
þjóðarinnar allrar, ungra sem aldinna, sem varð
að leggja á vogarskálina.
Ný tækni ryður sér sifellt til rúms. Eigi menn
ekki að dragast aftur úr og verða sem steintröll
i starfi, verða þeir sifellt að endurnýja
þekkingarforða sinn og tileinka sér nýjungar.
Það er nú yfirleitt viðurkennt i framsæknum
rikjum i menntamálum, að þvi meiri sem hlutur
fullorðinsfræðslunnar sé, þvi fullkomnara sé
fræðslukerfið. A þessu sviði stöndum við ömur-
lega. Fjárframlög til fullorðinsfræðslu eru nú i
Bandarikjunum og Sovétrikjunum talin nokkuð
svipuð og framlög til hins hefðbundna skóla-
kerfis, sem við byggjum nær eingöngu á. Við
erum i þessum efnum i hópi vanþróaðra rikja,
þar sem hugmyndir um svokallaða fullorðins-
fræðlsu eru þokukenndar.
Á öðrum Norðurlöndum hefur fræðsla full-
orðinna nú þegar þróazt talsvert, einkum í
Sviþjóð.
í nýkomnu stjórnarfrumvarpi um fullorðins-
fræðslu, sem nefnd hafði samið, er stefnt að þvi
sem kallað er ævimenntun landsmanna. Ævi-
menntunin skiptist annars vegar i svonefnda
frummenntun, sem er hið lögbundna skólakerfi
eins og nú er, og hins vegar er fullorðinsfræðslan.
Fullorðinsfræðsla á að geta verið með þrennum
hætti. í fyrsta lagi skólanám, sem sé hliðstætt
frummenntun hinna yngri i skólakerfinu. I öðru
lagi starfsnám, viðbótarmenntun, endurmenntun
og ummenntun fólks, sem nú þegar starfar i at-
vinnulifinu. Loks er um að ræða fristundanám
eða frjálst nám.
Með þessu á að skapa fullorðnum ný tækifæri til
að öðlast menntun og þjálfun, sem þeir einhverra
orsaka vegna hafa farið á mis við, tryggja skal
jafnræði i menntun milli yngri og eldri og skapa
tækifæri til hagkvæmrar nýtingar fristunda.
Gert er ráð fyrir, að rikið eigi frumkvæði að
þessu og sett verði reglugerð, sem hrindi af stað
umbyltingu i menntamálum. Riki, sveitarfélög
og fræðsluumdæmi, sem skal stofna, greiði allan
kostnað við þá þætti fullorðinsfræðslunnar, sem
eru hliðstæðar núverandi skólakerfi, en yfirleitt
greiði hið opinbera þrjá fjórðu af kostnaði við
námsflokka, námshópa og bréfaskólakennslu.
Þegar um ræðir starfsmenntun fullorðinna i at-
vinnulifinu, ætlast frumvarpið til, að hið opinbera
veiti næga styrki til að greiða kostnað við námið
og vinnutap.
Hér er mikið i fang færzt, en við, sem stærum
okkur af menntun, höfum setið eftir i bekk.
—HH
sölu
aö koma blóöinu á hreyfingu 1
æöum ferðafólks. Voodoo er
annars litrlkt sambland af
kristinna manna trúarbrögðum
og trú margra Vestur-
Afríkuþjóöa á stokka og steina, en
menning margra þjóðflokka á
eyjum Karibahafsins hefur orðið
fyrir einkennandi áhrifum frá
Vestur-Afriku, sem sennilega er
arfur þrælasölunnar, en hennar
leið lá einmitt þarna um. En
fleira kemur trúlega til.
Voodoo-trúðariðkanir eru þvi
orðnar með allmiklum verzlunar-
blæ og falskur tónninn kann að
verða til þess — sem Papa Doc
reyndar eitt sinn spáði — að
Voodoo missti tök sin á fólkinu, að
minnsta kosti I höfuðborginni.
Þrátt fyrir tilraunir til þess að
halda Ihinn forna blæ, þrátt fyrir
að flestir búi við naumari kost en
þekkist I velferðarrikjum og þrátt
fyrir það aðdráttarafl, sem fá-
tæktin og hreysin virðast hafa,
þá er engin hætta á, að gagngert
veröi reynt aö viðhalda bæjar-
bragnum til þess að þóknast
duttlungum ferðamanna. Ekki
svo að það megi ekki hrófla við
húsum eða hverfum vegna minja-
gildis þeirra, eins og t.d. þekkist
hér.
Þúsundir flykkjast til
borgarinnar ár hvert utan af
hrjóstrugu fjalllendi lands-
byggöarinnar I von um að geta á
mölinni haft I sig og á.
Byggingariðnaðurinn blómstrar
þvi við það verkefni að seðja hús-
næðishungur aðfluttra. Ný hús
þjóta upp. En þörfin er áfram
fyrir húskofana, sem eru að falli
komnir, enda frá tlmum franskra
yfirráða. Búið er áfram I ryðg-
uöum bárujárnsskúrum, sem
nötra við viðkomu.
Jafnvel þótt fjármagnið væri
viö höndina, er þó óvlst, að Haiti-
menn, sem hafa búið við sjálf-
stæði slöan 1804 og eru mjög
stoltir af fornum siðvenjum
slnum, fransk-afrlska Kreólamáli
slnu, hljóðlátum rykugum
strætunum, . byggingarstllnum,
sem ber vott um nýlendu-
drauma Frakka,. mundu ryðja
þessi hverfi. Þótt þeir gangi svo
langt að endurbyggja húsin I
sinni upprunalegu mynd, eru þeir
ekkert að flýta sér við að rifa
þau.
Fyrir þær sakir sýnist Port-au-
Prince hólpin fyrst um sinn fyrir
háhýskaarkitektum, umferðar-
öngþveitinu og streitu nútima-
lifnaðarhátta.
Voodoo til
Ferðamenn, sem
koma til hinnar snauðu
Haiti, greiða meira fyrir
eitt glas af hinu hefð-
bundna þarlendra,
nefnilega rommpúns,
heldur en daglauna-
maður þar hefur upp úr
krafsinu i brauðstriti
heils dags.
En I þessari niðurnlddu,
áhyggjulausu höfuðborg Karl-
bahafsins eru menn ekki að velta
vöngum yfir slíkum hagfræði-
legum sérkennum.
Frá þvl að einræðisherrann
Francois (Papa Doc) Duvalier,
leiö en hann burtkallaðist fyrir
þrem árum, hefur Hatiti smám
saman vaxið I alþjóðlegu áliti,
einkum þar sem leynilögregla
hins, hinir illræmdu „Tontons
Macoutes”, hvarf um leið af
sjónarsviðinu. Nú eru feröa-
mennirnir farnir að streyma til
eyjarinnar aftur.
t hinu auðuga úthverfi
„Petionville”, er stendur hátt I
fjallshlið og gnæfir yfir gömlu
borgina, Port-au-Prince, geta
hinir endurheimtu ferða-
menn.sem aöallega eru Ameríku-
menn valið úr tylft nýrra glæsi-
hótela. Fullkomin með sund-
laugum, görðum skreyttum hita-
beltisjurtum og hvað eina bjóða
þau upp á fjölbreyttar skemmt-
anirog þjónustu. Menn þurfa ekki
einu sinni út af hótelinu til þess að
sjá Voodoo-galdrasæringar.
En ef þeim verður gengið niður
I borgina um rykug torg og
skuggasund gamla bæjarins eru
þeir fljótlega afkróaðir af hinum
snauðu.
Nær hver einasta stórborg hins
vanþróaðri hluta heimsins hefur
sinn skammt af leiðsögumönnum,
götusölum og beiningamönnum.
Hinn fátæki Iýður Port-au-Prince
flykkist að ferðamönnunum eins
og flugur, en sker sig þó að einu
leyti sérstaklega úr öðrum betli-
lýð. Auðmýktin er þeim ekki til
trafala og naumast að þeir geti
talizt vinsamlegir.
Haiti er án tvímæla snauðasta
rlki á vesturhveli. Stjórnmála-
saga þess er ofbeldiskennd —
Samt er þorri þeirra 500 þúsunda,
sem höfuðborgina byggja,
áhyggjulaust glaðvært fólk.
Hefur það þó oft mátt þola skort
og pestir ýmsar.
Aöfluttir menn, sem lengi hafa
búiö I landinu, telja, að ein-
angrun landsins — meðan flest
rlki heims sniðgengu það vegná
kúgunarstjórnar Papa Docs —
hafi orðið til þess, að Haitimenn
geri sér ekki grein fyrir, hve langt
þeir eru á eftir öðrum þjóðum I
almennum lifskjörum.
En það kann að vera að á þessu
verði nú breyting. Fjöldi ferða-
manna hefur þrefaldazt slðan
Papa Doc féll frá, og er orðinn
um 200 þúsund á ári. Þetta litla
lýðveldi rakar inn fé á þeim.
Það sem ferðamennirnir sækja
I er þessi sérkennilegi ævintýra-
heimur, sem Graham Greene
lýsti svo vel I bók sinni „The
Comedians” og Vesturlanda-
menn þekkja aðeins af kvik-
myndum og ótrúlegum frá-
sögnum af stjórnarháttum Papa
Docs. Það er eins og að ganga
llllllllllll
UMSJÓN: GP
beint inn á leiksviö, þar sem land-
könnuðir hins siðmenntaða heims
hitta fyrir hrærigraut innfæddra,
kynblendinga og landnema I ein-
hverju leikriti um afkomendur
uppreisnarmannanna á Bounty
eða viðmóta ævintýri.
Reynt er að ríghalda I kjarna
þessara ævintýrasagna með þó
hálffölskum fjöldaframleiðslu- og
verzlunarblæ. Fátæktin er svipuð
rómantiskri hulu, hótelin eru
slegin glæsibrag nýlendutímans,
hvarvetna otað að minjagripa
kaupendum myndum og út-
skornum gripum og þvi haldið
fram, að þetta séu ýmist forn-
munir úr musterum eða gullekta
heimaiöja frumbyggja eyjar-
innar. Og svo auðvitað voodoo á
hverju strái.
Það er ekki til sú sýningar-
skonsa I allri borginni, semekki
reynir að selja ferðalýðnum að-
gang að voodoo-særingum.
San'nir átrúendur, og það er
meirihluti ibúanna, llta með van-
þóknun á þann svartagaldur, sem
búiö er aö kllna utan I voodoo til