Vísir - 21.02.1975, Side 6

6
Vísir. Föstudagur 21. febrdar 1975.
vísir
tJtgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Augiýsingastjóri: Skúli G. Jóhannes'són ~
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiðsla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Síðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Áskriftargjaid 600 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 35 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Kvarnast úr NATO?
Yfirgangur Tyrkja á Kýpur gæti leitt til frá-
hvarfs Tyrklands úr Atlantshafsbandalaginu. í
öðru riki i suðurjaðri bandalagsins, Portúgal, ótt-
ast margir, að kommúnistaflokkurinn muni
reyna að hindra endurreisn lýðræðis.
Tyrkir gerðu innrás á eyna Kýpur i ágúst sið-
astliðnum. Herir þeirra lögðu undir sig stór svæði
á norðurhluta eyjarinnar, þar sem einkum búa
menn af tyrkneskum ættum, en þó margir af
griskum. Þúsundir manna, tyrkneskir og griskir,
urðu að flýja heimili sin, meðan bardagar geis-
uðu. Fullyrða má, að tyrknesku hermennirnir
unnu viða hin mestu hermdarverk á þessum tim-
um. Þeir voru meðal annars búnir vopnum, sem
þeir höfðu fengið vegna þátttöku Tyrklands i At-
lantshaf sbandalaginu.
Að undanförnu hafa Kýpur-Tyrkir, sem höfðu 1
flúið heimili sin á þvi svæði, sem lýðveldið Kýpur
ræður, verið selfluttir frá herstöðvum Breta á
eynni, fyrst til Tyrklands og siðan þaðan til yfir-
ráðasvæðis Tyrkja á Kýpur. Þar settust marg-
ir þeirra að i húsum, sem griskir menn höfðu áð-
ur átt. Menn spurðu, hvers vegna Bretar leyfðu
þessa flutninga en héldu ekki fólkinu kyrru i her-
stöðvum sinum, þar til búið hefði verið að semja
um framtið Kýpur. Við þvi hafa engin svör feng-
izt og ekkert bendir til, að Bretar hafi gert bak-
samninga við Tyrkjastjórn, sem tryggðu friðinn.
Tyrkir fengu þvi af Bretum, annarri NATÓ-þjóð,
það sem þeir vildu.
Þegar hér var komið sögu samþykkti Banda-
rikjaþing fyrir skömmu, að hætt skyldi hernaðar-
aðstoð við Tyrkland, meðan svona stæði. Þetta
var samþykkt gegn mótmælum Kissingers utan-
rikisráðherra, sem taldi það slæman leik i stöð-
unni. Tyrkneska stjórnin hyggst gjalda
Bandarikjamönnum rauðan belg fyrir gráan og
hótar að reka Bandarikjamenn á brott frá her-
stöðvum, sem þeir nú hafa á Tyrklandi, varnar-
stöðvum við landamæri Sovétrikjanna. Þessar
stöðvar eru býsna mikilvægur hlekkur i varnar-
keðju Atlantshafsbandalagsins. Frá þeim á að
verja sundin, siglingaleiðina inn á Miðjarðarhaf.
Tyrkir hafa einnig lýst yfir stofnun sjálfstæðs /
rikis tyrkneskra manna á Kýpur á svæðinu, sem
þeir ráða. Með þvi hefur eynni verið skipt milli
griskra manna, sem ráða Kýpurlýðveldinu, og
tyrkneskra. Skiptingin er það, sem allir hinir
skynsamari menn, sem nálægt þessum málum
hafa komið, vildu fyrir hvern mun forðast. Á
Kýpur búa aðeins um 700 þúsund manns, þar af
um 79 af hundraði griskir og um 18 af hundraði
tyrkneskir. Með skiptingu eyjarinnar i tvö riki fer
þvi f jarri, að skapazt hafi trygging fyrir friði um-
fram það, sem áður var. Grikkir á Kýpur eru full-
ir af hefndarhug vegna yfirgangs Tyrkja, og þeir
hafa við orð að fórna lifinu fremur en að þola yfir-
töku Tyrkja á eignum griskra manna i norður-
hlutanum. Framtið lýðveldisins Kýpur sem sjálf-
stæðs rikis er i tvisýnu.
Vitað er, að meðal beggja þjóðarbrotanna eru
forystumenn til, sem gætu samið um málamiðl- y
un. Það eru einkum afskipti erlendra rikja, fyrr- /
um Grikklands og nú Tyrklands, sem vandanum )
valda. Kunnugir fullyrða, að fólkið á Kýpur sé
ekki ósættanlegt, en sárin, sem innrás Tyrkja
olli, gróa seint.
Hætter við sundrungu Atlantshafsbandalagins,
ef ekki finnst óvænt leið úr flækjunni. —HH
Hert að
samtökum
stúdenta
í S-Afríku
Vorster forsætisráðhcrra Suður-Afrlku. —
Stjórnin dregur við sig að fara að ráðum
nefndar, sem lagði til að leyst yrðu upp
samtök hvltra stúdenta, er andvíg eru að
skiinaðarstefnunni.
Einhvern næsta dag-
inn má búast við þvi, að
stjórn Suður-Afriku láti
til skarar skriða gegn
stjórnmálasamtökum
hvitra stúdenta, sem
striða gegn aðskilnaðar-
stefnu stjórnarinnar i
kynþáttamálum.
Þegar hafa verið lögð drög að
þvi, að unnt verði að greiða þess-
um samtökum náðarhöggið.
Nefnd, sem það opinbera setti á
laggirnar til að kanna m.a. fé-
lagsllf stúdenta í háskólum lands-
ins, mælti með þvi, að Landssam-
band hvitra stúdenta i Suður-Af-
riku yrði leyst upp sem stjórn-
málahreyfing.
„Pólitiskar aðgerðir þess ætti
að stöðva fyrir fullt og allt og þær
eiga enda ekki heima innan
veggja háskóla”, segir I skýrslu
Van Wyk de Vries-nefndarinnar.
Ef þessu ráði verður fylgt, má
búast við þvi, að þau átök, sem átt
hafa sér staö undir niðri i þjóðlifi
Suður-Afrikumanna, nái há-
marki. Sambandið telur innan
sinna vébanda um 30 þúsund stú-
denta, við háskóla enskumælandi.
Það hefur um langt bil verið
merkisberi ungu mannanna, sem
andsnúnir eru aðskilnaðarstefnu
stjórnvalda.
Láti stjórnin að ályktun nefnd-
arinnar og banni starfsemi sam-
bandsins gæti það hrundið af stað
meiriháttar stúdentaóeirðum,
sem bergmálað gætu atburðina
1972, þegar námsmönnum og lög-
reglumönnum sveiflandi kylfum
lenti saman æ ofan i æ á götum
Höfðaborgar og Jóhannesarborg-
ar.
Nefndin hefur séð þetta fyrir og
hefur annað ráð á takteinum gegn
þvi. Hún leggur til, að með þvi að
skera niður fjárfrainlög til há-
skólanna megi sporna viö sliku.
Mælir hún með þvi, að dregin
verði af styrknum til hvers há-
skóla ákveðin upphæð fyrir hvern
stúdent frá þeim skóla, sem vis
verður að þátttöku i götuóeiröum.
Stjórnarandstöðuflokkarnir
hafa allir sem einn fordæmt á-
lyktun nefndarinnar og þau úr-
ræði, sem hún leggur til. Þeir
hafa kallað það verstu dæmi um
harðstjórnartilhneigingar og þar
fram eftir götunum.
Langskólamenn og þingmenn
andstöðuflokkanna hafa allir lagt
að stjórninni að láta tillögur
nefndarinnar sem vind um eyrun
þjóta.
Enn sem komið er hefur stjórn-
in haldið að sér höndum og ekkert
látið á sér merkja, hvernig hún
hyggst bregðast við. Liklega bið-
ur hún fyrst til að sjá, hverjum
viðbrögðum skýrslan mætir.
Nú mundi margur spyrja,
hvaða hryllingsverk stúdenta
sambandið hefur gert sig sekt
um, svo að það þyki óalandi og ó-
ferjandi að mati Van Wyk de
Vries-nefndarinnar.
Eitt aðalumvöndunaratriði
nefndarinnar var þaö, að samtök-
in væru utanþings stjórnarand-
staða, sem æli á óánægju meö
stefnu stjórnarinnar i kynþátta-
málum og hefði á stefnuskrá sinni
aö bylta þjóðskipulagi Suður-Af-
riku.
„Vettvangur þeirra er gatan og
aðferðir þeirra þær að skapa óróa
og glundroða, sem þvingaö gætu
fram vilja þeirra”.
Þannig hljóðar hinn harði dóm-
ur nefndarinnar. En i augum
margra útlendinga voru mótmæl-
endur stúdenta spakir i saman-
burði við svipuð fyrirbæri siðustu
ára hjá mörgum öðrum þjóðum.
Ekki er þó fyrir að synja, að
stúdentasambandið hefur haft á-
hrif til breytinga, og eru þau á-
þreifanlegust hvað viðkemur
bættum aðstæðum á vinnustöðum
fyrir svartan starfskraft. Það
hefur einnig orðið til þess að
draga fram i sviðsljósið léleg kjör
margra þeldökkra verkamanna.
Þetta umbótastarf samtakanna
vakti þó á sinum tima gremju
hinna hvitu ráðamanna, og ein
nefndin enn var send háskólanum
til höfuðs. Hin svokallaða Schles-
buschnefnd var sett á laggirnar
til að gæta að öryggi rikisins.
1 ágúst sl. lýsti Schles-
busch-nefndin þvi yfir að kjara-
málanefnd stúdentasambandsins
llllilllllll
UMSJÓN. G. P.
ynni aö þvl að kollsteypa þvi þjóð-
skipulagi, sem nú væri við lýði i
Suður-Afriku. Það væri þeirra
höfuðtilgangur og markmið. —
Krafðist nefndin þess, að tekið
væri fyrir f járhagsaðstoð til sam-
bandsins erlendis frá. Hafði sú
aðstoð verið túlkuð sem sam-
bandið ynni fyrir hagsmuni er-
lendra afla, sem andvig væru
stefnu Suður-Afrikustjórnar.
Þetta dró nokkuð úr umsvifum
sambandsins, en hitt þó mest,
þegar átta forvigismenn samtak-
anna voru settir I ferðabann.
Samkvæmt tilskipun i febrúar
1973 voru þeir settir I fimm ára
bann og mega á þeim tima ekki
yfirgefa heimabæi sina, né heldur
mega þeir koma nærri mannsafn-
aöi, og þýðir það, að þeir mega
aldrei vera i meira fjölmenni en
við þriðja mann. — Voru tveir
þeirra handteknir fyrir brot á
þessu banni ekki alls fyrir löngu,
þegar þeir höfðu freistazt til þess
eina kvöldstund að hafa ofan af
fyrir sér yfir spilum. Spiluðu þeir
við fjórða mann. — Ofan á þetta
var þeim svo bannað að láta
nokkuð eftir sér hafa i fjölmiðl-
um.
Þessar aðgerðir stjórnvalda
hafa dregið úr athöfnum
stúdentasambandsins. Aðrar á-
móta hafa auðvitað einnig fylgt
með. Vegabréf hafa verið tekin af
stúdentum um stuttan tima I
senn, en það hefur hindrað þá i ut-
anlandsferðum til að hitta skoð-
anabræður sina. Njósnum hefur
verið haldið uppi á stúdentagörö-
um af hálfu lögreglunnar, fleiri
forvigismenn stúdenta hafa verið
settir i skemmra bann, en þó á-
móta og hinir átta ofannefndu.
Táragasmökkinn leggur yfir strætin I átökum hvitra stúdenta og lögreglu hinnar hvitu stjórnar lands-
ins, en hlökkumenn fylgjast með álengdar.