Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1926, Side 1

LESBÓK
MORGUNBLAÐSINS.
Sunnudaginn 14. mars 1926.
Lærðnr skðli
eða almennur mentaskóli.
Eftír Porleif R. Bjarnason, yfirkennara.
Enn á ný liggicr frumvarp til meðferðar fyrir Alþingi um að
breyta Mentaskóla vorum í óskiftan lœrðan skóla, með líku sniði og
áður vir. Enn eru þeir menn sem heimta að latinunámið verði lög-
leitt aftur, eins og það var.
Hjer birtist álit Þ. H. Bjarnasonar yfirkennara á þvi máli.
Hann hefir, eins og kunnugt er, um langt skeið kent latinu undir
stúdents-próf hjer i skólanum.
Áðnr en leitast skal við að
svara þeirri spurningu, hvort hin
uppvaxandi kynslóð vor, sem sett
cr til menta eða á að búa sig
undir ýmiökonar starfsemi í þjón-
nstu ríkisins, eigi að fara í svo-
kallaðan lærðan skóla eða almenn-
an mentaskóla, skal stuttlega gerð
grein fyrir markmiði og eðli þess-
ara skóla. Skal þá fyrst vikið að
lærðu skólunum bæði hjer á landi
og eilendis.
Hver er árangur latínunámsins ?
Eins og kunnugt er, hefir nám
forntungnanna, latínu og grísku,
verið þungamiðja kenslunnar í
lærðu skólunum, og nú upp á síð-
kastið einnig fræðsla í móður-
málinu. En hver varð svo árang-
urinn af þessu námi í hinum lærða
skóla vorum, meðan hann starf-
aði? Að allur þorri nemenda
skildi hvorki ólesna latínu eða
grísku að nokkru ráði eftir sex
ára fræðslu í latínu og fimm ára
í grísku. Auk þess höfðu þeir not-
ið 1 til 2 vetra undirbúnings-
kenslu í latínu undir skóla. Að
jeg er ekki einn til frásagnar um
litla kunnáttu stúdenta í forn-
tungunum sýna orð prófessors
Wilamowitz Möllendorffs, sem
hann Ijet sjer um munn fara í
ræðu einni, er hann flutti í Gött-
ingen fyrir allmörgum árum:
,,Málakunnátta sú, sem stúdent-
arnir ættu að rjettu lagi að hafa
frá lærðu skólunum til háf<kólans,
er í raun rjettri hvergi til nema
í burtfararvottorðum þeirra, og
verður því við æfingarnar að
kenna þeini hrein og bein undir-
stöðuatriði“. Síðar í ræðunni kemst
hann svo að orði: „Jafnvel al-
vörumennirnir á pýskalandi vita
ósköp lítið um fornöldina og hirða
enn minna um að vita nokkuð um
hana. Þeir samræta (identificera)
hana hjerumbil því, sem þeir hafa
lært um hana í skólunum.“ Þetta
segir einhver hinn mesti fornmála
fræðingur, sem uppi hefir veri'5
síðan Madvig leið, um forn-
tungnakunnáttu stúdenta á Þýska-
landi, en þar hefir fornmálakensl-
an í skólunum verið röskum þriðj-
uni meiri eu hún var hjá oss.
Hver er hin andlega tamning
f orntungnanámsins ?
Nú kunna menn að segja sem
svo: „Pó að kunnáttu stúdenta
vorra í forntungunum hafi verið
allábótavant og mundi verða það
framvegis, þótt vjer eignuðumst
aftur lærðan s'kóla, þá veitir þó
forntungnanámið þeim svo mikla
andlega tamning, að þeir eru
miklu betur fallnir til þess að
stunda háskólanám og frekari vís-
indaiðkanir en stúdentar frá hin-
um almenna mentaskóla.“
Mönnum hættir við að leggja
alt of mikið upp úr þessari tamn-
ingu, og einkum þeim mönnum,
sem ekki þekkja neina aðra æðri
skóla en gamla lærða skólann
vorn. Því skal tíkki neitað, að
fornmálin, eins og þau hafa tíð-
ujn verið kend í neðri bekkjum
lærðu skólanna, hafa alið töluvert
málfræðisstagl og regluþembing
upp í nemendunum hjer á fyrri
árum.Hinsvegar eru skoðanir upp-
eldisfræðinga ærið skiftar um það,
hversu liolt veganesti það sje fyr-
ir nemendurna, þegar þeir eiga
að fara að sjá sjer sjálfir far-
borða. Og margir eru þeir, og
þeir engan vegiun af verra tæg-
inu, sem telja regluþembing og
málfræðisstagl eitthvert hið lje-
legasta andlegt fæði, sem til er.
En aðalfyrirstaðan gegn því, að
vjer getum eignast sæmilegan lœrð-
an skóla hjer á landi, er að mlnu