Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1926, Blaðsíða 1

LESBÓK
MORGUNBLAÐSINS.
Sunnudaginn 9. maí 1926.
Þjððhátíðiii 1930.
Efttr Eggert Briem frá Viðey.
Árð 1930 er hvorttveggja í senn,
bæði þúsund ára afmæli alþingis
og jafnframt þúsund ára afmæli
liins íslenska ríkis.
Árið 1930 er því minninganna
ár, og þjóðhátíðin á Þingvöllum
á að vera minningarhátíð þessa
tvöfalda söguafmælis þjóðarinnar
og fagnaðarhátíð alþjóðar eins og
þjóðhátíðin 1874, en ekki auglýs-
ingasamkoma.
En auk liátíðahaldanna á Þing-
völlum, er einnig ástæða til há-
tíðahalds í Reykjavík til þess þar
að minnast sjerstaklega Þorsteins
Ingólfssonar, sem aðalstofnanda
alþingis og hins íslenska ríkis.
1 sambandi við rannsóknir þær
á alþingi hinu forna, er jeg hefi
með höndum, hefi jeg athugað
þetta atriði og við það rekið mig
á ýmislegt nýtt í þessu efni. En
þessari skoðun, að Þorsteinn Ing-
ólfsson hafi verið forgöngumaður
að stofnun álþingis, hefir á hinn
bóginn ekki verið sá gaumur gef-
inn, sem vert er, og þannig t. d.
ekki tekin upp í kenslubækur. —
pykir mjer því ástæða til þess
að birta hjer kafla þann úr vænt-
anlegri ritgerð minni um alþingi,
er um þetta efni fjallar, en hann
er á þessa leið:
1 Grágás segir svo: „Þat er
ok at lögsögumaðr er útlægr III
mörkum, ef hann kömr eigi til
alþmgis föstudag inn fyrra, áðr
menn gangi til lögbergs, að
narrðs.vnjalausu, enda eiga menn
þá at taka-annan lögsögumann ef
vilja.“ Og ennfremur: „En ef
lögsögumaðr gerir þau ófjöt
nokkur er meiri hlutr manna vill
kalla þingsafglöpun, ok varðar
lionum þat fjörbaugsgarð.“
Þessi ákvæði og það annað, að
það gat altaf að höndunr borið,
að lögsögunranns rnisti við, sýn-
ir, að fráfarandi lögsögumaður
hefir ekki gengist fyrir lögsögu-
mannskosningu, heldur hlýtur
jafnan einhver ákveðinn maður
að hafa verið til taks á alþingi
til þess að hafa það starf á hendi
og veita alþingi aðra þá forstöðu,
sem með þurfti, er svo stóð á,
að lögsögumaður var fallinn frá,
eða hann var ókonrinn til þings
í tæka tíð, eða hann hafði gert sig
sekan um ..þingsafglöpun.
í Grágás er þó ekki getið
neins slíks manns, og er það eitt
með öðru, er sýnir hversu mikið
vantar á að handritin, sem til eru
af Grágás, sjeu full'komin. Sama
er og um önnur fornrit, að þar
er heldur ekki neinar beinar upp-
lýsingar að fá um þetta efnj.
En það er í þessu sanrbandi
eftirtektarvert, að fráfarandi lög-
sögumaður átti að segja rrpp þing-
sköp hið fjórða sumar, og enn-
fremur, að lögin mæla svo fyrir,
að þegar lögsögumaður fellur frá,
þá skuli taka mann úr þeim fjórð-
ungi, þar sem lögsögumaður hafði
síðast haft heimilisfang, til þess
hð segja upp þingsköp. Bendir
þetta hvorttveggja til þess, að
'ekki hafi verið gert ráð fyrir að
maður sá, sem gangast átti fyrir
lögsögumannskosningu, væri fær
ufir að segja upp þingsköp, eða
ýfirleitt lögfróður maður, og því
nauðsynlegt, að rrraður væri hon-
urtr til aðstoðar við lögsöguna, er
þörf gerðist. Virðist því svo, sem
þessi forstöðumaður þingsins geti
naumast hafa verið kosinn eða á
annan hátt tekinn til starfsins,
og kentur ntjer þá til hugar, nð
lrann haf; hlotið að vera borinn ti)
þessarar tignar, eða nreð öðrum orð
rrm, að þessi virðingarstaða hafi
fylgt einu af goðorðum landsins.
Spurningin skoða jeg því, að
srrúist um það, hver kynborinna
nranna sje líklegastur til þess að
bafa skipað þessa tignarstöðu í
fyrstu, eða hver það lrafi verið, er
upphaflega hafi til lrennar stofnað.
Samkvæmt fyrirmælum Grágás-
ar, sk.vldu allir goðar vera komn-
ir til þings á fimtudagskvöldið í
10. vikrr sunrars, áður sól gengi
af Þingvelli, ella voru þeir útlægir
og af goðorði sínu, nema nauðsyn
bæri til að þeir komu ekki á
þessum tilsetta tíma. Lögsögumað-
rrr þurfti aftur á móti ekki að
vera kominn til þings fyr en
nrorguninn eftir. Honum var þvi
ekki ætlað að veita alþingishald-
inu þá forstöðu, er r þvr var fólgin,
að hafa eftirlit með því, að
greindu ákvæði laganna um goð-
ana væri fylgt. En nú segir í Grá-
gás, að vorþing skuli helga sem
álþing og gera það hinn fyrsta
aftan, er komið var til vorþings.
Sýnir þetta ákvæði, að alþingi
hlýtur að hafa verið helgað hinn
fyrsta aftan, er allir goðar skyldu
vera þangað komnir, enda nauð-
synlegt, að samkoma væri haldin
þá þegar til þess, að gengið gæti
_________________t i i sWMtUt