Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.1926, Side 1

Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.1926, Side 1
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS. Sunnudag/nn 16. maí 1926. Tákn nýrra tíma. Eftir Ramsay ÍDuir. Ái'eiðanlega eru nýir tímar að renna yfir mannkynið. — Er þess fyrst að gæta, að nii orðið ern allar þjóðir heimsins tengdar bönd um stjórnarfars og viðskifta. Var þetta komið á áður en ófriðurinn mikli skall yfir .í fjórar aldir hafa áhrif og völd Evrópuþjóðanna ver ið að breiðast út um lieiminn. Yfirráð Evrópuþjóðanna yfir heiminum náðu hámarki sínu á ár unum áður en ófriðurinn braust út, og var þnð valdastreita þeirra, sem kom ófriðnum af stað. — En jafnframt því, sem ófriðurinn mikli bar vott um ósamlyndi og missætti þjóðanna, varð hann og til þess, að sýna mönnum fram á, hve mjög allar þjóðir heimsins, eru nú hver annari liáðar. Því ófriðurinn mikli var fyrsti við- 'burðurinn í sögunni, sem hafði á- hrif á hag allrp. þjóða, fyrsti 6- friður, sem allar þjóðir fundu að kom sjer við. Nú er því svo komið, að eigi er hægt. að aðgreina stjórnmál Ev- nipu frá stjórnmálum heimsins. Evrópa er því, og fremur nú en nokkru sinni áður, miðstöð rnenn- ingarinnar, því um Evrópu liggja þau bönd, er tengja allar þjóðir lieimsins santan í eina heild. — Frá Evrópu koma stjórnmála- og skipulagshugmyndir og slkoðanir, sem ríkjandi eru í heiminum; það- an kemur þekking sú, sem ger- breytir lífsskilyrðum mannkyns- ins. Þó vestræna menningin hafi fengið ný svið í Ameríku, og hafi eflst þar á ýmsa lund, þá er það svo enn í dag, að framtíð vest- rænu menningarinnar í Evrópu er undir Evrópuþjóðunum komin. Getiii* vestræna menningin hald- ið tökunum á heimsveldi því sem hún hefir stofnað eigi alls fyrir löngu? Enginn getur svarað því með vissu; viðburðanna rás í Ev- rópu sker úr því Sent stendur er aðstaða Evrópuþjóðanna gagnvart þjóðflokkunum utan Evróptt mun lakari en verið hefir. Er það ills viti. Sem- stendur eru róstur og byltingar í Kína, í Indlandi, í öll ttm múhameðstrúarlöndunum og jafnvel í svertingjaríkjunum. Osamlyndi Evrópuþjóðanna hef ir orðið til þess, að blása eldi að glæðunt óeirða utan Evrópn, — draga úr yfirráðum Evrópumenn- ingar og rýra áiit hcnnar. Fóliksfjöldi flestra hvítu þjóo- anna fer annaðhvort minkandi, — eins og t. d. á sjer stað í Frakk- landi, ellegar að minsta kosti fer fólksfjölgunin minkandi frá því sein áður var. En fólksfjöldi flestra annara þjóða vex hröðum skrefum, og hefir aldrei vaxið eins ört og nú, síðan þekking Ev- rópumenningarinnar kom í veg fyrir hungursplágur og hörmung- ar, sem ltjer fvr meir dróg úr allri fjölgun. — En hvítu þjóðflokk- arnir cru enn í dag gagnteknir af innbyrðis togstreitu; þeir eyða kröftum sínuin [ vígbúnað, og leit- ast við að spilla fyrir sjer með eyðandi stjetta-styrjöldum. Rúss- ar, stærsta þjóðin, eða valdhafar hennar, hafa telkið sjer það hlut- verk á hendur, að eyða með of- beldi grundvelli þeim, sem vest- ræna menningin hvílir á. í stuttu máli sagt: AJdrei hefir riðið eins mikið á því fyrir Ev- rópuþjóðirnar, og fyrir mannkyn- ið yfirleitt, hvernig Evrópuþjóð- irnar liaga sjer nú á næstunni. Fraratíð menningarinnar, eða í öllu falli, hvort, Evrópumenningin á framvegis að vera hin ríkjandi í heimirfum, veltur á því, hvernig Evrópuþjóðunum tekst að semja og leysa stjórnmála- og fjárhags- vandamál sín á næstu árum. Ef þeim tekst eigi að halda sættum, og þær láta reka á reiðanum út í annan ófrið, ellegar ef þeim tekst eigi að bæta atvinnulíf sitt. og rjettarfar, og þær fljóta að feigðarósi stjettabaráttunnar, er heimsveldi Evrópumenningarinnar mikil hætta búin. Er það eigi ætlun mín, að halda því fram, að Evrópuþjóðirnar eigi að halda öðrum þjóðum I helsi undirökunar. 81íkt kemur alls ekki til mála. pað er forusta, en eigi nndirokun, sem um er að ræða. Spurningin, sem alt veltur á, er þessi: Geta Evrópnþjóðimar á ný náð forustunni í andlegum skilningi, þeirri forustu, sem þær höfðu fyrir ófriðinn yfir öðrura þjóðflokkum heimsins, og sem þær að vísu náðu á 19. öldinni, sum- part með valdi hins máttugra? Ilvernig þessu reiðir af, virðist undir því komið, hver úrslit verða fjögurra stórmála, sem öll sýnast

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.