Lesbók Morgunblaðsins - 19.02.1928, Qupperneq 6

54
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
merki, eftir sitt endadægur. Vil
jeg alls ekkert last leggja á svo
hjartanlega liugulsemi. En hitt:
AT) kaupa varðana fyrir okurverð
frá útlöndum, eða Reykjavík, og
rei.sa þá svo upp á enda á ósígnu
Jeiði úti í einhverjum kirkjugarði
og láta þá síðar gevma sig sjálfa
— eins og ekki er óalgengt — það
verður varla hætt vir hófi fram.
Því. má ekki eins nota steinana úr
högunum lieima? Og því þarf
endilega að safna steinunum öllum
út í kirkjugarða? Mætti eins vei
reisa mönnum minnisvarða annar-
staðar en þar? Til dæmis: Bónd-
anum heima við bæinn, þar sem
hairn bjó, starfaði, sleit sjer og
dó? — Formanninum við vörina,
sem liann sigldi ‘oftast úr? Eða
þjóðskörungnum við götuna, þar
sem liann gekk? Væri það ve'r til
fundið? Síður en svo! Eða hver
er tilgangurinn með minnisvörðun-
um? Eru þeir reistir til minja nm
manninn sjálfan eða til þess eins
að sýna livar beinum hans var
holað niður? Líklega hvorttveggja
nokkuð: En óþarflega mikið virð-
ast flestir binda sig við beinin.
Bendir fleira til þess, að sjald-
gæft mun það mjög hjá oss, að
þeim sjeu varðar reistir, sem í sjó
týnast. Væru þeir þó sumir eigi
síður veHSugir varðanna, en hinir
ýmsir er á landi liggja og reistir
eru stásslegir steinar. Mætra
manna og göfugra er aldrei of oft
minst. Enda gleymast þeir ekki
svo greiðlega, að öllum jafnaði.
Fer jafnan vel á að reisa góð-
um manni minnismerki. Og því
fleirí og frækilegri, sem hann var
meiri maður og ágætari. En með-
an kirkjugarðar eru, eins og víð-
ast er enn á voru landi :Vanhirt-
asti þúfnakarginn í túni kirkju-
bóndans, fer illa á að minnast af-
bragðsmanna þar. í þeim afh'roðs-
krókum er snotur bautasteinn jafn
óviðfeldin sjón sem yngismær í
údfabæli myndi.
Þar ætti ekki að reisa öðrum
minnisvarða, en þeim, sem ekk-
ert skildi eftir merkilegra hjer á
jörð, en sína eigin beinahrúgu.
Og varla þó þeim. Vilji menn á
annað botð hafa fyrir því, að reisa
steina upp á enda, til minningar
um vini sína eða frændur, eru þeir
víðast betur vistaðir, en þar.
IV.
Það er annars hryggilega ömur-
leg sjón að sjá kirkjugarðana ís-
lensku, eins og þeir langoftast líta
út. Sjálfsagt finna flestallir meira
og minna sárt til þessa. En allra
sárast er sú sjón þeim, sem sjeð
liafa aðra kirkjugarða og útlits-
bctri t. d. í Danmörlcu eða Sví-
]»jóð. Þar eru kirkjugarðarnir ein-
att liinir unaðssælustu skrúðgarð-
ar, sem livervetna bera vitni um
smekkvísi, hreinheti og ræktunar-
ást. Hjá okkur minna kirkjugarð-
arnir oftast mest á ruslakistur,
vargabæli eða lítt siðaða skræl-
ingjaþjóð. Varla geta menn hugs-
að sjer ineira tómlæti, minni rækt-
arsemi, nje hirðuleysi á hærra
stigi, en þessir vígðu reitir vorir
bera yfirleitt vitni um. Mikil vor-
kunn væri það útlendingi, sem
kæmi í íslenskan kirkjugarð, þó
hann eftir það virti menning vora
allmiklu lægra en ella og mun
la*gra en liún í raun og veru er
verð. — Eða er hægt að sýna sið-
aðri þjóð öllu hraklegra háðs-
merki og sjálfri sjer, en kirkju-
garð eins og þeir víðast gerast í
voru landi ?
V.
Skrúðgarðaræktin ryður sjer til
rúms, í sveitum sem við sjó. Innan
nokkuri-a ára verður skrúðgarður
sennilega á hverjum bæ. Með vax-
andi menning og vaknandi rækt-
arlund, víkka þeir vafalaust og
prýkka og verða helgidómur heim-
ilanna, þar sem æskan leikur og
elliu hvílir sig, en allir njóta un-
aðsstunda lífsins. Gæti nii ekki
farið vel á því, að þeir jafnframt
þessu, yrðu grafreitir heimilanna,
þar sem kynslóðirnar, ein af ann-
ari gengju til síðasta svefns? —
Vissulega! Og ef einhverjum látn-
um heimilismanni yrði reistur
bautasteinn! Hvar væri hann þá
heppilegar settut en í heimilis-
skrúðgarðinum ?
Og svo að síðustu ehia spurn-
ir.gu. Hver er sá Islendingur, er
eigi kýs heldur, frændum sínum
eða sjer bautastein, heimagerðan
í hamrasal íslenskrar náttúru, með
handbragði hennar á hverri hlið,
en annar aðkeyptan úr vjela-
smiðju „Gilitruttar í útlöndum“,
með hjegóma hennar í hverri línu?
Þekkja margir þann herra?
Vilhjálmur II.
Getur hann náð völdum aftur í
Þýskalandi ?
Þýski sagnfræðingurinn Emil
Ludwig hefir stórifað tvær bækur,
sem hann hefir orðið heimsfræg-
ur fyrir. Önnur þeirra er um Vil-
hjálm keisara II., en liin um Napo-
leon. Frægð sína á liann að þakka
því, hve vel lionum tekst að gera
efnið lifandi og álirifamikið og
lýsa þeim tímum, sem hann skrifar
um, svo að lesendunum finst þeir
sjá tíða'randann og atburðina
skýrt fyrir sjer.
Eftir fall þýska keisaradæmis-
ins hafa margar bækur verið skrif-
aða'r um Vilhjálm II., og hafa sum-
ar þeirra gefið alt annað en fall-
egar lýsingar á keisaranum. En
þyngst á metunum er bók Lud-
wigs, því að hann hefir valið heim
ildir sínar þannig, að þær eru ein-
ungis frá vinum og aðdáendum
keisarans og sjálfum honum, en
aldrei frá óvinum hans.
Að dómi Ludwigs var keisarínn
að ýmsu leýti gáfaður og vel gef-
inn maður, en sjúkleg hjegóma-
girnd hans og metnaður leiddi
hann stöðugt í ógæfu. Hann er
fæddur með þeim ósköpum, að
vinstri hönd hans var máttlaus,
og þó að hann hefði viljað komast
í herinn, sem óbreyttur liðsmaður,
myndi hann ekki hafa fengið það.
En keisarinn vildi sýna, að hann
— sjálfur afkomandi Friðriks
mikla — væ*ri hermaður í orðsins
fylsta skilningi. Seinna vildi liann
fá menn til að trúa, að hann Væri
meiri stjórnmálamaður en Bis-
marck. Loks vildi hann sýna það
— til þess að ögra frænda sínum
Edward konungi, sem hann öf-
undaði — að hann hefði ekki ein-
ungis besta lier í Evrópu á að
skipa, heldur líka, að hann gæti
bygt herskipaflota, sem sjálfu Eng
landi stæði stuggur af. England
-neyddist loks til þess að gera
bandalag við hina fornu óvini
Þjóðyerja, Rússland og Frakkland
og með því vaf* smiðshöggið lagt
á það að umlykja Þýskaland óvin-
um á alla vegu, en það leiddi til
ósigursins 1918 og hins smánarlega
flótta keisarans.