Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1929, Qupperneq 2

Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1929, Qupperneq 2
178 LESBÓK MOBGUNBLAÐSINS enn ein suður í Ný-Englandsríkin. En frá íslandi lœgju álmurnar til Bergen, Kaupmannahafnar, Rret- Jands og Hamborgar. Ekki er líldegt. að neitin maður sje fær um að gera grein fyrir því svo að nálgist nokkura vissu, ltver áhrif þetta mun hafa á íslensku þjóðina og ríkið, ef fullvrðingar þessara flugfræðinga revnast veru- leiki. Hitt er áreiðanlegt, að á- hrifin verða óhjákvæmilega djúp- tæk. Svo ósammála, sem menn eru um það, hvort flugferðir konií nokkttru sinni í stað skipa og járnbrauta um flutning á vörum. þá er ekki um hitt deilt, að far- þegaflug og póstflug eykst með hverjum mánuðinum í öllum sið- uðum löndum. Og mikill vafi er á því, hvort hugsanlegur væri rót- tækari atburður á Islandi, en að landið yrði aðaltengiliður álfanna í þessum efnum. Landið færist jafnskjótt svo að segja upp í fangið á Norðurálfunni og Ame- ríku — og hvortteggja samtímis. Hjer skal ekki neinum getum að því leitt, hvort líklegt sje að þetta valdi gæfu eða ógæfu. Enda eru hugtökin sjálf svo hverful, að hugurinn fær naumast fest tök á þeim. Hitt. er víst, að hefjist þetta flugsamband — og það má teljast áreiðanlegt — þá steðja að þjóð- inni margskonar áhrif, miklum mun brara, en nokkuru sinni áður. Ut í hugleiðingar um það efni skal hjer ekki farið. En á hitt skal bent, að við andleg áhrif ein situr ekki. T*að er alkunna, að af öllu, sem útflutt er frá Bandaríkjunum fog Englandi raunar eigi síður) mun- ar eigi minst um ótflutning á pen- ingnm. Eitt af einkennum þess efnahags-skipulags. er reist er á rentugreiðslu, er sú hættulega staðreynd að ef peningar leggja ekki sífeldlega undir sig nv lönd — ný og ný starfsvið — þá hryn- ur sú iðnaðarbygging, sem fyrir er. Meðan núverandi skipulag er við lýði, verður aldrei unt að nema staðar og segja: nú er nóg að gert. Um leið og þessi snjóbolti, sem heitir peningar, er hættur að vaxa, er hann um leið brotinn og síðan bráðlega bráðnaður, þetta er svo augljóst og alkunnugt. að á það þarf ekki írekar að benda. En af ~þessu stafar það, að fjár- magn Iieimsins verður sífelt að vera á vaðbergi eftir nýjum fyrir- tækjum, sem geti gefið af sjer rentu. Og augu Frosta og Fjalars eru skörp. Sje nokkuð til í mann- heimi, sem líkist Oðni í Hliðskjálf. er sá „of heim allan“, þá er það fjármagnið, sem skimar eftir rentu möguleikum. Ekkert er svo smátt, að ekki verði að því lotið, ekkert svo risavaxið, að ekki verði í það ráðist. Enginn maður, sem hefir dvalið um skeið t. d. í Kanada og veitt því athygli, hvernig amerískt (þ. c. bandarískt) fjármagn teygir sig hjer inn í hverja holu,- þar sem von er um arð, getur gengið þess dulinn, að fastar flugferðir milfi álfanna um ísland hafa ekki staðið nema fáeina mánuði, er hópur af verkfræðingum er tekinn að kanna ónotaða auðseign landsins. Þetta er eins víst og dagur fylgir nóttu. Menn hafa þegar verið sendir til þess að rannsaka möguleikana á aluminium-vinslu á Islandi. Orð leikur á því, að þeir hafi komið með þær fregnár aftur, að útlitið fyrir slíka iðju sje ágætt — efnið sje til í töluverðum mæli í jarð- veginum og framleiða megi ódýrt afl til vinslunnar. Þegar þess er gætt, að það þvkir borga sig að flytja leirinn, sem aluminium er unnið úr, alla leið frá British Ouiana til austurfylkjanna í Kan- ada, sökum þess að rafmagnsaflið, sem unnið'er með. er ódýrt í Kan- ada, þá má geta nærri, að Island þarf ekki að vera ríkt af þessum málmi til þess að freistandi muni ])vkja að vinna hann á Islandi með gna»gð þess af vatnsafli. En anri- ars er með öllu ógerlegt að benda á þaðf sem upp kunni að koma í þessa átt á íslandi, þar sem vatns- aflið er nóg, en hinsvegar afar- ófullnægjandi rannsókn ein hefir farið fram á öðrum auðlindiun til lands og sjávar. En þessi rannsókn fer fram. Við því er ekki unt að sporna, enda er það væntanlega ekki æskilegt. — Fari svo, að auðmönnum pyki arðs von á landinu — og það er lítið, sem kattartungan finnur ekki — þá hefst, innflutningur á pening- um. Við því er heldur ekki hægt að sporna. En það skifti/ frábau'- lega miklu máli, með hvaða Bætti fjeð kemur og hvaða augum litið er á tandið, sem þeir eru fluttir inn í. í Mjer kemur í hug ritgerð efft amerískan admírél, er út kom síð- astliðið ár í einu höfuðtímariti álfunnar, Voru þá viðsjár með Bandaríkjamönnum og Mexikó- búum, sem svo oft hefir áður ver- ið. En ofstopinn var orðinn svo mikill í sumum blöðunum, að frið- samir menn voru teknir að óttast friðslit. Þessi grein er skrifuð með það tvent fvrir augum, að gera grjin fyrir skoðun hermannsins. fyrir hverja sök Bandaríkin eigi að hafa mikinn herafla, og hins- vegar jafnframt greinargerð fvrir rjettmæti þess að fara með her á hendur Mexikómönnum, ef þeir eigi láti að vilja Bandaríkjanna í atvinnumálum. Jeg skýri hjer frá efni greinarinnar eftir minni, en vona að eigi sje farið langt frá grundvallarhugsunum. En rök- semdaleiðslan er í stuttu máli á þessa leið: Menning nútímans er reist á sjerstökum atvinnuháttum, sem yfirleitt eru kendir við stóriðju. Almenn vellíðan, mentun, listir, vísindi og hverskonar gæði, er menn njóta, á tilveru sína undir því, að stóriðjan fái þau hráefni, er hún þarfnast. Það væri höfuð- glæpur við heimsmenninguna, að leyfa nokkrum að komast upp með að halda fyrir veröldinni þess um nauðsynjum iðjunnar. — Nú stendur svo á, að þessi hráefni erti mjög víða í og á þeim hlutum jarðar, þar sem búa ýmist siðlaus- ar þjóðir eða svo fámennar og fá- tækar, að þær fá eigi fært sjer auðlindirnar í nyt og þá vitaskuld heldur ekki gert heiminn aðnjót- andi þeirra. Sumstaðar hefir sú lijegiljuhugsun fest rætur hjá þessum þjóðum, að þær skuli gevma ]>essar auðlindir ósnertar, þar til þær sjeu sjálfar þess um- komnar að vinna þær og notfæra sjer. Augljóst er, að það væri sviksemi við heimsmenninguna að Játa þeim haldast þetta uppi. Það er skylda stórþjóðanna að taka

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.