Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1930, Blaðsíða 8

892
vjer höfum eigi af að segja, er
búum undir og ölumst upp við
fræðslulög alþingis og þekkjum
ekki af eigin reynd til guðlegrar
náttúru.
ötal menn hafa um það talað
og ritað, hvað hafi vakað fyrir
lausnaranum.
Stephan G. kveður um það:
Hann skildi glögt hvað gengi að —
að guðræknin ei fremst var þaS,
nje smædd nje örbirgð ættarlands
< g ekki kúgun Rómverjans.
Jafnaðarmennirnir með rauða
kambinn, sem vilja draga Ste-
phan í sinn dilk, hafa það þarna
svart á hvítu, að hann telur Jesú
fjarri því að vera borgaialegan
upphlaupsmann.
Hann sá, að eigin elska blind
var aldarfarsins stærsta synd,
og þyngst á afl og anda manns
var okið lagt af bróður hans.
Vitið í þessari vísu er bæði
gamalt og ungt — ævagamalt
og kornungt. Þeir, sem þykjast
vera bræður múgamannanna,
leggja þetta ok á hina, engu síð-
ur en þeir, sem telja sig höfð-
ingja, eða eru nefndir ofjarlar
almennings. Veraldarsagan sýn
ir þetta, svo að úr slítur. Napó-
lton var smælingi í fyrstu, og
Lenin. En báðir leggja ok á
múgamennina, þegar þeir kom-
ast til valda. Eg tek þá til dæm-
is. Stephan bætir við um þann.
sem okið leggur á bróður sinn •
— sem grimd og lymsku lengst til ver
að láta aðra þjóna sjer.
Lávarðurinn mikli, brauðgjafi
sálnanna, hafði það öðruvísi:
Hann kendi, að mannást heit og hrein
til himins væri leiðin ein.
«
Þessi einfalda kenning hefir
iátt undarlega örðuga leið að
höfði og hjarta þessi 1900 ár,
sem kirkjusagan nær yfir. Sjálf-
ir kennimennirnir hafa ekki
melt ennþá þessa setningu, og
ekki hinir, sem teljast til áheyr
enda, „frá almennu sjónarmiði“.
Um okurkarl og aurasöfn
hans orð ei voru gælunöfn;
hann tók í forsvar fallinn lágt,
sem fjell af því hann átti bágt.
Kvæði eru löngum ádrepur
Fem stikla á aðalatriðum, Hjef
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
er nú dregin fjöður yfir það, að
sá, sem fjell, varð að bæta ráð
sitt, til þess að verða forsvars-
ins aðnjótandi.
Og bókstafsþræl og kredduklerk
hann kærði fyrir myrkraverk,
sem þrá ei ljós nje andans auð,
en yfirráð og stærra brauð.
Að svo mæltu víkur höfundur
kvæðisins að því, að mennirnir
hafi hlýtt á hann hrifnir:
Því hugi fangar háleit sál,
þó hljómi rödd sem dulins mál.
Þetta er vel mælt og viturlega.
Vissulega er það gæða-gott, þeg-
ar háleit sál erá ferðinni
til að f a n g a h u g i. En stund-
um ber svo hörmulega við, að
hugir eru fangaðir, þó að sálin.
sje e k k i h á 1 e i t, er farg-
ar. Skjalarar og skrumarar
komast svo langt, eða rjettara
sagt, koma svo ár sinni fyrir
borð, að þeir seila sálimar og
draga þær upp í þaralátur. —
Hitt ber einnig við, og er all-
títt, að fjöldi manna festir á-
trúnað við menn, sem haldið er
aðmuni verða leiðtog-
a r. Mjer kemur í hug mold-
víðrið, sem hefir verið þyrlað
upp kringum Krishna-Múrtí,
mann, sem ekkert hefir sagt eða
gert, sem er umfram það, sem
góðir meðalmenn fremja eða
segja. Hitt er á öðru leiti, að
hann er í andlitsgerð fallinn til
þess, að ganga í augu kvenna.
Það er kostur á sinn hátt á ver-
aldarsyni, sem er á briósti jarð-
ar. En ef þessi maður verður
tekinn fram yfir lávarð tímatals
vors, þykir mjer sem sá hluti
mannkynsins, sem það gerir,
eigi skamma leið ófarna til vit-
firringar.
Stephan G. harmar það, hve
íítil áhrif kenning meistarans
hafði, meðan hann, talaði til
fólksins, sem fult var af mis-
skilningi og þjóðrembingi
Hve áhrifalaust orð hans lá
á ,anda lýðs, hann glöggvast sá,
er gagnsti^tt hverri husrsun hans
’ann hylla vildu kcnung lands.
— Að svo mæltu liggur leið
Stephans G. út að krossinum,
Lþó aðra götu gangi en Hallgrím-
ijur Pjetursson:
A8 geta ei friðað bræðra böl
varð beiskjan hans í dauðakvöl —
af slíkri ást og andans þrá,
hvað afdrifin þau virtust smá.
Afdrifin, þ. e. a. s. niðurstað-
an af kenningum og lífi hans,
sem kom til að þjóna öðrum en
sjálfum sjer:
„Minn guð, hví yfirgafstu mig?“
frá gröf hans hljómar kringum þig,
er sjerðu heift og hjátrú lands
sig hópa undir nafnið hans.
Þessi upphrópun á krossin:,m
getur verið sársauka-veir, lík-
amlegt, sprottið af óumræðilegri
kvöl. Andleg angist kann að
hafa vakið hana, hrygðin yfir
synd og svívirðing mannkyns-
ins, þeirri, sem verið hafði og
verða mundi. Orð skáldsins um
þetta eru þannig, að þau gefa
vítt svigrúm skilningi.
Jeg drap á það, að Stephan
og Hallgrímur gengju sína göt-
una hvor út að krossinum. Það
sýnir næsta vísa:
En altaf getur góða menn,
og guðspjöll eru skrifuð enn.
Hvert líf er jafnt að eðli og ætt,
sem eitthvað hefir veröld bætt.
Þessi vísa gefur mikla útsýn
yfir víðáttu veraldarsögunnar
og sýnir jafnframt speki þess,
sem kveður nana. En þó sker
hún ekki úr þrætunni um það,
hverrar ættar sá var, er
kvæðið er gert um.
Og löndin eiga mikla menn.
og menningin sjer kemur enn
og geislar andans allir sjer
í einnar sálar brennigler.
Þessi vísa er frumleg oa fög-
ur og djúpúðg; af henm bjarm-
ar í allar áttir.
Og sama og h a n s er sumra mein
og sama þeirra dauðakvein,
á smáum brotum ’byrjað fá,
á blessun lands og hverfa tra.
— vonsviknir og sundurkramd-
ir, þ. e. a. s. flakaftdi í sárum —
saddir lífdaga, uppgefnir og úr-
vinaa.
Þá hugraun. nður netja eú.
er hreínsa vildi situ og rm,
en deyr smi andstygð almúgans
í útskúfun síns föðurlands.
Sú saga er ævagömul og spány,