Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1931, Qupperneq 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS_______________________35
Á ferð um Hafrárdal. Þar byrjar Eyfirfiingavegrur.
Við höfum komið upp ýmsum nýj-
um þríhyr'ninga mælingastöðvum
kringum Mývatn og austan Jök-
ulsár, auk þess sem við höfum end-
urbætt, gamlar mæiingastöðvar með
ströndum fram og dregið þær inn
í undirstöðumælingakerfið. í heild
sinni má víst telja, að mælinga-
starfið hafi gengið vel í sumar,
þrátt fyrir það þó telja verði, að
veðráttan hafi verið óhagstæð og
tafið mjög fyrir. Ef ekki liefði vilj
að til það sorglega slys, að einn af
mælingamörtnunum ,Topograf‘ Jo-
hansen drukknaði, er hann var að
fara yfir Króká á Öxnadalsheiði,
væri ekki ástæða fyrir okkur til
annars en að vera ánægðir með
sumarið“.
Jeg gríp tækifærið til þess að
spyrja um jnælingastarfið lijer á
íslandi og ástæðurnar til þess að
]>að hófst.
„Það þarf ekki að taka það
fram“, svarar liðsforinginn bros-
andi, „góð kort eru nauðsynleg fyr
ir hvert land, og hverja þjóð, þau
eru grundvallarskilyrði fyrir allar
vísindalegar rannsóknir á landinu.
fyrir margvíslega verklega starf-
semi, fyrir siglingar o. s. frv. Þar
mætti margt til telja. Kort Björns
Gunnlögsens er í sinni röð merki-
lega gott. Maður undrast hve mik-
ið og ágætt verk hann hefir int af
hendi. Engu að síður er þó kort
hans svo ónákvæmt frá nútíma
sjónarmiði landmælingavísinda, að
það getur naumast kallast viðun-
andi. — Jeg geri ráð fyrir að
það ha-fi verið þeim mönnum ljóst,
sem um síðustu aldamót vöktu
máls á því við herforingjaráðið
danska, að taka upp mælingar á
Islandi. En fyrstu tildrögin voru
þó nokkuð önnur og snertu prakt-
iska hlið málsins. Það hafði sem
sje komið í ljós, að margar gamlar
mælingastöðvar með ströndum
fram, einkum á Suður- og Suð-
vesturlandi voru eyðilagðar og
sumpart ófinnanlegar. Ástandið
var sjerstaklega slæmt á Reykja-
nesi og því var þáverandi „Premi-
erlöjtnant“ í sjóhernum, Ravn, fal
ið að mæla út strönd Reykjanes-
skagans. En þar sem gömlu mæl-
ingastöðvarnar, sem notaðar höfðu
verið á árunum 1801—1815 voru
fllgerlega horfnar, þá var lejtað
samninga við herforingjaráðið um
að mæla fyrir nýrri grunnlínu
(Basis) í nágrenni við Reykjavík,
og gera stjörnufræðilegar athug-
anir, til þess að ákVeða nákvæm-
léga hnattstöðu staðarins. Árið
1900 sendi þVí herforingjaráðið
léiðangur til Reykjavíkur, til þess
að framkvæma þetta verk, svo að
hægt yrði að gera mælingar á
Reykjanesi. En af því tími vanst
til, þá Vóru samskonar mælingar
einnig gerðar við Akureyri.
Nú kom það í l.jós við mæling-
ar Sjóliðsins danska hjer við land,
að það var engu eða litlu betnr
ástatt með ýmsa mælingastaði með
fram Suðurströndinni en á Reykja
nesi og nýir samningar við herfor-
ingjaráðið höfðu þann árangur, að
tveir nýir mælingaflokkar voru
sendir hingað til landsins 1902.
Meiningin var að annar fiokkur-
inn mældi frá Reýkjavík og austur
en hinn færi til Hornafjarðar, gerði
þar grunrtlínumælingar og stjörnu-
fræðilegar staðarákvarðanir og
byrjaði svo þríhýrhinganiælingar
með ströndum vestúr. Flokkarnir
áttu upprunalega að hittast í ná-
grenni við Vík í Mýrdal, en kom-
ust ekki lengra en að Eyjafjöllum
frá Reykjavík og í nágrenni við
Kirkjubæjarklaustur að austan. —-
Árið eftir voru sendar nýjar sveit-
ir sem luku verkinu á Suðurlandi.
Það ar var líka byrjað á kortmæl-
ingum í Hornafirði. Það hafði þó
til reynslu verið byrjað á samskou-
ar mælingum í nágrenni við
Reykjavík árið áðpr. Kortraæling-
unum var haldið áfram 1904 í
Austur-Skaftafellssýslu. Nú þegar
kortin voru farin að birtast, kom
sá skriður á málið að alment var
óskað eftir því að mælingunum
með kortgerð yfir laudið yrði hald
ið áfram. Á árunum 1906, 1907 og
1908 var kortmælingunum haldið
áfram vestur alla leið til Reykja-
víkur. Samtímis voru undirstöðu-
mælingar gerðar um alt Vestur-
land að Vestfjörðum meðtöldum.
Árið 1908 var lögð meiri á-
hersla á kortmælingarnar en.und-
anfarin ár vegna fyrirætlana um
járnbrautarlagning á Suðurlandi.
Þess vegna störfuðu fleiri menn en
ella við mælingarnar það ár og af-
leiðingin varð, að ekki var mælt
neitt árið 1909. Á árunum 1910
til 1914 var haldið áfram með kort
mælingar um alt \festurland Og
Vestfirði og nokkurn hlnta norð-
urlands til fjallgarðsins mi.lli
Húnavatns og Skagafjarðarsýslu.
Síðas.ta árið var einnig b.vrjað á
undirstöðumælingum frá Blöndu-
ósi til Eyjafjarðar austanmegin. Þá
skall stríðið á svo ekki var hægt
að ljúka við áðurnefndar undir-
stöðumælingar fyr en 1919. Svo
voru árið 1920 gerðar kortmæling-
ar yfir Skagafjörð. Þá var hætt,
og það var fyrst 1930 að hægt
var að taka til starfa aftur.
Á árunum 1902—1914 hafði her-
foringjaráðið æft upp álitlegan
hóp af landmælingamiinnum (Maal
ere) sem voru orðnir kunnugir
starfinu hjer á landi. Því miður
þöfura yjð pú raist marga af {jeiip,