Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.1933, Blaðsíða 2

26 LBSBÓK MORGUNBLAÐSINS
ar og kolanámurnar í vök að verj-
ast. Og bændur hafa aldrei verið
jafn aðþrengdir og nú“. Hann læt
ur þess líka getið, að gullnámið
sje ein helsta tekjulind ríkisins.
Árið 1931 var hagnaður af gull-
greftinum 11% milj. gullpunda, en
af því runnu 3% milj. í ríkissjóð.
Afganginn fengu hluthafar í Suð-
ur-Afríku og Englandi. Árið 1928
sagði embættismaður í fjármála-
ráðuneyti Suður-Afríku, að þriðj-
ungurinn af öllum tekjum ríkisins
kæmi beint og óbeint frá Rand-
gullnámunum. Seinna fór hag-
fræðiprófessor að rannsaka þetta,
og hann komst að þeirri niður-
stöðu að um helmingur af öllum
tekjum ríkis og bæjarsjóða kæmi
beint eða óbeint frá gullnámunum.
Sú h'efir orðið raunin á í Suður-
Afríku, eins og alls staðar annars
staðar, að útgjöld ríkissjóðs hafa
farið hækkandi — úr 12 milj.
punda árið 1912 upp í 35 milj.
punda árið sem leið. Síðan 19]0
hafa rxkisskuldir hækkað úr 158 í
274 miljónir punda. Ibixar ríkisins
eru taldir aðeins 8% miljón, en
þar af eru 6.400.000 blökkumanna.
Útlitið er ískyggilegt, því að
þrátt fyrir bættar vjelar og vinnu-
aðferðir til þess að ná í málma'
djúpt í jörðu, lítur svo xxt sem
Eandnámurnar sje bráðum þur-
ausnar að gulli, og framleiðslan
lilýtur innan skamms að fara mink
arxdi. Og þegar fram í sækir, verð-
ur Suður-Afríka að treysta mest
á það, sem hún getur flutt út af
ull, ávöxtum, kolum, kvikfjenaði
o. s. frv.
Enn verður ekki sagt um það
hvort stjórnin getur setið við völd
áfram, eða livernig liún ætlar að
viðhalda genginu, ef hún situr á-
fram. Framsýnir rnenn þóttust
þegar fyrir nokkrix sjá að hverju
fór, og byrjuðu þá þegar að breyta
fje sínu í breska seðla eða annan
erlendan gjaldeyri. „Flóttinn frá
afríkanska pundinu” byrjaði, og
menn tókxx xxt gxxll í stríðum
straumum í bönkunum til þess að
geyma það. Þess vegna var það,
að stjórnin tók þá ákvörðun „að
leysa Reservbankanix undan þeirri
skyldu „að leysa inn seðla með
gulli“, svo að viðhöfð sje hennar
eigin orð. Að vísu þarf þetta ekki
að þýða hið sama og það, að Suð-
ur-Afríka hætti við gullmyntfót.
Eftir áramótin var hægt að kaxxpa
100 ensk pund fyrir 70 Suður-
Franska stórskipið, sém brann
um daginn, var aðeins rúmlega
ársgamalt. Það fór reynsluför sína
i septepiber 1931. Var þetta eigi
aðeins stærsta fai’þegaskip Frakka,
heldur talið „perlan“ í öllxlm
siglingaflotanum. Það var 40.000
smál. að stærð, 733 fet á lengd
og 92 fet á breidfí. Var það í för-
nnx milli Bordeaux og Suður-Ame-
ríku, og var haft svona breitt til
þess að það risti grynnra og gæti
siglt, upp eftir ánurn Gírönde og
La Plata. Þetta vár og kostxxr á
skipinu, því að það valt ekki jafn
mikið og önnur Atlantshafsskip.
Á fyrsta farrými gátu verið 488
Afríkupund. Getur stjórnin því
staðið sig við að lækka gullgengi
seðla sinna um 30% og taka síðan
aftur upp gullinnlausn.
farþegar, 882 á öðru farrými og
662 á þriðja farrými.
„Atlantiqxxe“ var útbxxið þannig,
að talið var að það gæti ekki far-
ist. Byrðingurinn var allur tvÖ-
faldtir og 13 vatnsheld skilrúm
voru þvert yfir slxipið. Ótöluleg
jxægindi vorn þarna og margar
nýjungar. T. d. var frægur 5
metra breiður gangur, sem náði
stafnanna rnilli, og voru glysvarn-
iixgs- og skartgripabxxðir til beggja
handa.
„Atlantique" var nýkomið til
Bordeaux frá Suður-Ameríku, og
liafði sett þar á lanxl alla farþeg-
ana og nnx helming skipshafixar-
Tueir skipsbmnar.
Að undanförnu hafa sikpabrunar verid óvenjulega
tiöir, svo að varla má sjálfrátt kallast. Ætla margir
ad brennuvargar valdi þessum eldsvoðum. Hjer verður
sagt frá tveimur stœrstu brununum.