Lesbók Morgunblaðsins - 02.04.1933, Blaðsíða 6

102
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sigur kosningalaganna 1832 segir
enskur rithöfundur: „Byltingin
1688 fullkomnaðist með bjdting-
unni 1832. Með fyrri byltingunni
hrifsuðu stórbændurnir völdin úr
höndum konungsins, með síðari
byltingunni neyddust þeir til þess,
að afhenda forrjettindi sín mið-
stjettarmönnum þeim, sem iðnað
reka og verslun.“
Með hinum nýju kosningalög-
um kom nýr og hreinni svipur á
Neðri málstofuna og jafnframt
sannaðist það, að hvorki konung-
ur nje Efri málstofa, gat reist
rönd við Neðri málstofu þeirri,
sem hafði með sjer almennings-
álitið-
Þetta kom greinilega í ljós
1866—67, þegar Gladstone har
fram- lagafrumvarp um aukinn
kosningarjett, og var þó stilt í
hóf, aðeins farið fram á, að kosn-
ingarjett til Neðri málstofu öðl-
aðist hver breskur borgari karl-
kyns 21 ára að aldri, sem greiddi
í bæjunum 126 krónur í húsaleigu
yfir árið, eða 252 kr. í sveitunum
í afgjald eftir jörð-
Samkv. þessum ákvæðum öðl-
uðust margir verkamenn kosninga
rjett og því reis allur afturhalds-
flokkurinn enski öndverður gegn
tillögum Gladstones, en frjálslyndi
flokkurinn og mestöll alþýðan
fylgdi lionum að máli. Bannaði þá
ráðuneytið, sem var úr flokki aft-
urhaldsmanna. opinberar samkom
ur í „Iþvde Park“, en þar voru
hiugmálafundir haldnir, og Ijet
loka skemtigarðinum, en múgur-
inn mölvaði hliðin. ruddist inn
í garðinn, fundir voru haldnir og
sást, lögreglan livergi. Þá loks
liet stjórnin undan og frumvarn
Gladstones varð að lögum því nær
óbreytt. Á þessum þingum kom
hinn frægi heimspekingur Stuart
Míll fram með þá markverðu
brevtingartillögu. að kosið skyldi
roeð hlutfaPskosningum.
Hann rökstuddi tillögu sína með
mjög merkri og veigamikilli ræðu,
en fæstir þingmenn skildu hann
og tillaga hans var feld. Bar hann
Og fram það nýmæli, að veita kon-
um kosningarjett, en sú tillaga var
feld með 196 atkvæðum gegn 73.
Árið 1885 var barist um rjett-
látari kjördæmaskipun, og náðu
breytingarnar fram að ganga, 6n
þóttu með öllu ófullnægjandi og
kom misræmið greinilega í ljós
eftir því, sem frá liðu stundir, t.
d. 1910, voru 53.000 kjósendur í
einu kjördæmi en 1800 í öðru. I
,,Whiteehapel“ kjördæmi voru þá
79.000 íbúar, en aðeins 4000 kjós-
endur, í „London City“ aftur á
móti 27.000 íbúar en 30.000 kjós-
endur, því margir kjósendur
bjuggu utan kjördæmisins í .West-
end‘. Loks náðist samkomulag
milli þingflokkanna árið 1918 og
var tala þingmanna í Stórabret-
landi ákveðin einn fyrir hverja
70.000 íbúa, á írlandi einn fyrir
hverja 43.000 íbúa. Náðist þá og
samkomulag um almennan kosn-
ingarjett fyrir hvern karlmann,
sem er 21 árs og fyrir hverja þá
konu, sem er þrítug. Með þessum
ákvæðum óx tala kjósenda um
helming eða úr 8 miljónum í 16
milj.
Loks hafa lögin um kjördæma-
skiftingunaÁ Bretlandi verið end-
urskoðuð og breytt í rjettlátará
liorf 1928, en ekki eru þau enn
orðin rjettlátari en svo, að kosn-
ingunum í lok nóvember 1931, til
Neðri málstofvmnar lauk þannig
að sagt er, að hver stjórnarand-
stæðingur hefði að baki sjer yfir
130 þús. greidd atkvæði, en hver
stuðningsmaður stjórnarinnar tæp
30 þivsund atkvæði.
Júlíus Havsteen.
— Æ, þjer skerið stykki úr
eyranu á mjer!
— Verið þjer rólegur, eyrað
er nógu stórt samt.
Bláa Níl.
Langt inni í Abessiníu, 1755
metra yfir sjávarflöt, er Tanavatn-
ið. Það er nær kringlótt og afar
djúpt. Á þrjá vegu að því liggja
há fjöll, að vestan, norðan og aust-
an. En að sunnan er landið lægra
og þar hefir vatnið afrensli. Þar
hrýst fram í þröngum gljúfrum
'áin Bahr-el-Arrak, eða Bláa Níl,
eins og hún er venjulega nefnd.
Áin rennur fyrst til suðurs, svo til
suðausturs, síðan til vesturs og
norðurs og mætir Hvítu Níl hjá
Khartum. — Bláa Níl er mjög
vatnsmikil yfirleitt, miklu vatns-
meiri en Hvíta Níl. — En vatns,-
magn hennar er mjög mismun-
andi eftir árstíðum. Sá er ann-
ar munur á Hvítu Níl og Bláu Níl,
að Hmta Níl er lygn ög skipgeng
þúsundir kílómetra fyrir ofan
Khartum, en í Bláu Níl eru ein-
tómir hávaðar, strengir og fossar.
Og þess vegna tókst landfræðing-
um ekki að rannsaka hana fyr en
á 19. öld. Og þá kom það í liós,
að það er hún, sem er lífæð
Egyptalands. Það er hún sem veld-
ur hlaupunum í neðri Níl, þegar
hún flóir yfir hakka sína og
frjóvgar hina miklu akra Egypta-
lands.
Þetta ér Egyptalandsmönnum
líka fullvel Ijóst. Þeir vita það.
að sú þjóð, sem hefir efri Níldal-
inn á valdi sínu, hefir forlög
Egyptalands í höndum sjer. Þess
vegna hafa Egyptar líka altaf
kappkostað, að verða þar yfirráð-
endur. En það hefir gengið
skrvkkjótt. Samgöngur um eyði-
mörkina eða eftir straumharðri
ánni hafa verð erfiðar og auk
þess hafa eyðimerkurræningjar
stöðugt vofað þar yfir öllum sam-
göngum eins og ránfugl yfir þráð.
Yfirráðin yfir löndunum hjá efri
Níl hafa þvi löngum gengið
skrykkjótt, og Egyptar hafa ekki
haldið þeim nema tima og tíma í
senn. En árið 1898 unnu þeir sig-
ur á Abdullah Kalífa, eftirmanni
Mahdians, og var það fullnaðar-
sigur. En ekki voru Egyptar einir
um að vinna hann. Yfirhershöfð-
inginn var enskur, Kitchener lá-