Lesbók Morgunblaðsins - 02.04.1933, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
103
varður, sem fórst é „Hampshire“
og mikill hluti hersins var enskur.
Sudan var því ekki gert að
egyptskri nýlendu eftir sigurinn
hjá Omdurman, lieldur gert að
sameignarríki Breta og Egypta. A
öllum opinberum hyggingum
blöktu fánar beggja þjóða, og
allar opinberar tilskipanir og
reglugerðir voru gefnar xit á
tveimur tungumálum, ensku og
egyptsku, í nafni Bretakonungs
og Khedivans.-Landstjórinn í Súd-
an var útnefndur af Khedivanum,
en eftir „uppástungu bresku
stjórnarinnar“.
Eins og vænta mátti gat hvorug
þjóðin unað þessu fyrirkomulagi
til lengdar. Egyptum fanst þeir
vera rændir því landi, sem þeim
væri nauðsyn að eiga. En á hinn
hóginn vildu Bretar ekki sleppa
því, þar sem þeir höfðu fórnað
blóði margra sona sinna til þess að
vinna það.
Samkomulagið mátti þó kallast
bærilegt þangað til heimsstyrjöld-
in hófst. — Yfirlýsingar Wilsons
vöktu öfluga sjálfstæðishreyfinpu
í Egyptalandi, og tók þá mjög
að skerast í odda milli Breta og
Egypta. Sáu Bretar það, að valdi
þeirra þar í landi var hætta húin,
og afrjeðu því að nota fyrsta
tækifæri, sem gæfist, til })ess að
slíta sameignarfjelaginu um Súd-
an og leggja það land undir sig.
Tækifærið barst þeim upp í hend-
urnar í nóvember 1924. Þá var
yfirhershöfðingi þeirra í Egypta-
landi, Sir Lee Stack, skotinn til
bana á götu í Kairo af egyptsk-
um sjálfstæðismanni. Þegar sama
daginn kröfðust Bretar þess, að
allar egyptskar hersveitir yrði að
verða á brott úr Súdan innan sól-
arhrings, og höfðu það fram. Jafn-
framt sögðu þeir upp áveitusamn-
ingi, sem Egyptar höfðu nýlega
fengið þá til að gera, viðvíkjandi
Súdan. )
Síðan hefir Súdan verið stjórn-
að sem enskri nýlendu. Hin mikla
flóðstífla, sem gerð var í Bláu
Níl 1924 hjá Makwar (skamt fyrir
ofan Khartum) hefir verið hækkuð
síðan og flæðilandið aukið að sama
skapi. Og það virðist svo s'em Eng
Jendingar hafi af ásettu ráði sett
hömlur við samgöngum milli Súd-
an og Egyptalands. Hjer um bil
öll utanríkisverslun Súdans fer
yfir hafarborgirnar Port Súdan og
Suakin hjá Rauðahafi. Og Egypt-
ar eru nú fjær því en nokkuru
sinni áður að hafa yfirráð á efri
liluta Nílar. Hefir þetta sem vænta
má vakið bæði sorg og gremju
þar í landi. Og sjerstaklega gremst
Egyptum það, að Bretar eru stöð-
ngt að stækka bómullarakra sína
á E1 Gezira, tungunni milli Bláu
og Hvítu Nílar. Þurfa þeir til
þess svo mikið áveituvatn, að
Egyptar þykjast ekki fá nóg, og
auk þess keppir bómullin frá Siíd-
an við egyptsku bómullina á heims-
markaðinum. Þetta hefir leitt til
þess, að nú alveg nýlega hafa
Egyptar reynt að launa Bretum
lambið grá. Stjórnin í Egypta-
landi er að gera samninga við
Abessiníu um að mega gera gríð-
armikla stíflu í Bláu Níl þar sem
hún rennur úr Tana-vatni. Og
verkið hefir egjrpska stjórnin falið
amerísku fjelagi, „The White Eng-
ineering Corporation of New
York“. Stjórnin lítur svo á, að
Ameríkumenn sje svo sterkir á
svellinu, að þeir þurfi ekki að
hliðra neitt til fyrir Bretum, og
á hinn bóginn muni þeir .aldrei
verða hættulegir sjálfstæði Egypta
lands.
Það er ekki ljóst hvert gagn
áveitan í Egyptalandi getur haft
aí þessari stíflu uppi hjá Tana-
vatni, því að vatnið verður fyrst
að fara fram hjá stíflunni hjá
Makwar og þar geta Bretar stöðv-
að það, ef þeim þykir það nauð-
svnlegt. En að þetta sje gott pólit-
ískt bragð, getur varla verið.
Egyptar geta ekki haft neinn
stuðning af Abessiníumönnum,
þótt þeir gerði handalag við þá,
því að Abessinia er enn í dag half-
gert villumannaland, og keisarinn
þar á í sífeldum erjum við hina
ýmsu höfðingja landsins.
— Hvað eru litirnir margir?
spurði prófessor ?
— Fiórir.
— Jæja, og hvaða litir eru það?
— Gulur, rauður, grænn og blár
Hjálparmerki.

Það er nýmæli lijer á landi að
gefin verða út sjerstök frímerki
til eflingar mannúðar og velferð-
armálum. Hafa þó frimerki í slíku
skyni verið gefin út hjá flestum
þjóðum og orðið góður árangur
af útgáfu þeirra.
Hjer á landi eru það mörg verk
efni, sem ekki er hægt að leysa
\egna fjárskorts og efnaleysis og
}>á ekki síst velferðar og mannúð-
armál. Er það }>ví vel farið að
Póstmálastjórnin hefir ákveðið að
gefa út 4 frímerki til eflingar
sjóði, sem nefndur hefir verið
Líknarsjóður Islands. Verða frí-
merki þessi notuð sem burðargjald
utan lands og innan og seld með
nokkuð hærra verði en venjuleg
frímerki og rennur mismunurinn
til Líknarsjóðsins. Samtals munu
merkin kosta 195 aura, og fara 80
aurar af því í fyrnefndan sjóð.
Kristján Magnússon listm ari
hefir gert teikningar að merkjun-
um. Merkin munu koma út um
miðjan næsta mánuð og er þess að
vænta að menn skilji tilgang
þeirra og kaupi þau og noti iiðr-
um frímerkjum freinur. Er það
handhægt fyrir þá, sem vilja
styðja að góðum og mikilsverðum
máluin meðal þjóðar vorrar, að
nota merkin og leggja á þann
hátt fram fjárhagslega hjálp. •—
Verður það fyrst og fremst Slysa-
varnafjelag íslands, sem mun
njóta góðs af sölu merkjanna,