Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1933, Síða 2

178
unnið það þrekvirki að semja
Plóru sína, var landsmönnum gef-
inn lykillinn að gróðrarríki, lands-
ins; og um leið lagður grundvöll-
ur undir framtíðarrannsóknir. —
Höfðu eftirkomendurnir því eigi
annað að gera, en að byggja áfram
á beim trausta grundvelli, er þar
er lagður.
En Flóra íslands er fyrst af öllu
lykill að gróðurríkinu. Samkvæmt
eðli sínu gat hrin ekki gefið nokkr-
ar tæmandi frásagnir um vaxtar-
háttu og útbreiðslu tegundanna. í
einstökum hjeruðum. Að fá slíkt
verk fullgert er gjörsamlega ó-
-kleift einum manni, enda þótt
liann gæti óskiftur sint því starfi.
Það er furða hve langt hefir náðst
í þeim efnum með Flóru. Nú Jvegar
Flóra hefir verið almannaeign í
aldarþriðjung, er því fullkömlega
mál, að hafist verði handa um
gróðurrannsókn landsins í smá-
hlutum (botanisk-topografiska
rannsókn). Hefir slík rannsókn
þýðingu mikla, sem undirstaða
annara rannsókna. Eru nágranna-
þjóðir vorar þar langt á undan
okkur í þeim efnum, hafa löndin
verið skoðuð þar með nákvæmri
staðar-gróðurrannsókn. Undirstaða
slíkra rannsókna er skoðun ein-
stakra hjeraða Hafa nokkrar h’er-
aðaflórur verið gefnar út hjer á
landi, eru þær bygðar á rannsókn-
um gerðum á tiltölulega löngum
tíma, miðað við stærð hjeraðsins,
er skoðað hefii' verið. Slcal h.jer
talið það, er jeg þekki af slíkum
hjeraðáflórum.
Vatnsdalur í Húnavatnssýslu,
Stefán Stefánsson 1894.
Snæfellsnes, Dr. Helgi Jónsson
1899.
Nesið milli ísafjarðar og Mjóa-
fjarðar, Ingimar Oskarsson 1927.
Fáskrúðsfjörður og Eskifjörður,
sami 1929.
Hrísey á Eyjafirði, sami 1930.
Eyjafjörður innan Akureyrar,
sami 1932.
Svarfaðardalur, sami (óprentað).
Aðaldalur í Suður Þingeyjars..
Helgi Jónasson (óprentað).
Flóinn í Árnessýslu, Steindór
Steindórsson (óprentoð).
Hluti af rÆudi.iannaafrjetti,
sami (óprentað).
Ekki tel jeg ósenmlegt, að ein-
LESBÓK MORQUNBLAÐSINS
hverjir áhugamenn kunni að eiga
í fórum sínum flórulista yfir stór
eða smá svæði, enda þótt mjer
sje það eigi kunnugt. En þrátt
fyrir það, er augljóst, að enn er
það lítið svæði af_ landinu, sem
kalla má að grannskoðað sje. Ætti
mönnum því ekki að geta blandast
hugur um, að tími sje til kominn
að hefja verk þetta, því að það
cr seinunnið.
Enda þótt hjeraðaflórurnar sjeu
ekki fleiri en hjer er getið, má
heldur eigi gleyma því, að mikill
fróðleikur um vaxtarstaði ís-
lenskra plantna er í öðrum ritum,
bæði grasafræðiritgerðum og
ferðabókum; innlendra manna og
erlendra. En þetta liggur alt á víð
og dreif, og elckert heildaryfirlit
er til prentað þar yfir annað en
það, sem í Flóru er, það sem hún
Nær. Er því full þörf á að safna
þvi saman jafnframt rannsókn
landsins, og micn það alt geta
gefið margar og merkilegar upp-
lýsingar nn landnám íslenskra
plantna o. fl.
Það er vitanlegt, að gróður-
i'annsókn alls landsins krefst mik-
ils tíma, ef vel á að vera unnin.
8ú hefir líka orðið reynsla ná-
grannaþjóða okkar, sem slíka rann
rókn hafa framkvæmt, t. d. tók
það Dani 18 ár (1904—1922) að
l.jiika því starfi, og er ]>ar þó
ólíku saman að jafna, stærð land-
anna og aðstæðum öllum. Skal
hjer lýst með hverjum aðferðum
Danir fengu framkvæmt verk
þetta, en þeir tóku sjer þar til
fyrirmyndar þá nágranna sína, er
á undan þeim höfðu orðið með
framkvæmdir. En á undan Dan-
mörku var slík rannsókn gerð á
Bretlandseyjum, í Noregi, Finn-
landi, Eystrasaltslöndunum og
Þýskalandi. Ættum við því að geta
tekið okkur hana til fyrirmyndar.
Fyrst liefir landinu verið skift
niður í rannsóknarhjeruð. Síðan
hafa verið fengnir menn til að
gerast sjálfboðaliðar í hverju hjer-
aði til plöntusöfnunar og rann-
sókna. Sumum þeirra, er þurft
hafa að ferðast langt til, hefir ver-
ið greiddur lítilsháttar ferðastyrk-
ur, oftast undir 100 kl'ónur á ári.
Plöntusöfnunin, flórulistar og aðr-
ar athuganir hafa síðan verið sam-
einuð á einn stað undir stjórn þar
til kjörinnar nefndar, sem annast
hefir um endurskoðun þeirra, þ.
e. nafngreiningu, röðun og skrá-
setningu. Hafa söfnin öll verið
fengin Grasasafninu í Höfn. Bók-
færslunni er ])annig háttað, að
allir fundarstaðir hverrar teg-
undar eru skráðir í þar til gerðar
höfuðbækur, bæði eftir söfnunum
og eldri upplýsingum. Þá eru einn-
ig prentuð smákort yfir landið með
markalínum rannsóknarhjerað-
anna, og eru tegundirnar, ein á
hverju korti, teiknaðar þar eftir
höfuðbókinni.
Til rannsóknar þessarar í Dan-
mörku fengust, nægilega margir
sjálfboðaliðar, svo að verkið vanst
tiltölulega fljótt. En að söfnun-
inni lokinni var tekið til að vinna
úr efni því, er safnast bafði, og
er slíkt ekki minna verk, enda er
það enn i bvrjun að kalla má.
Rannsókn sú, sem hjer er lýst
er nær eingöngu það, sem kai'að
er ,,floristisk“ rannsókn, þ. e:
fjallar um útbreiðslu tegundanna
og einkenni þeirra hið ytra. Er og
erfitt með stórum hóp sjálfboða-
liða að framkvæma öðruvísi '".»nn-
sókn, þegar gera má ráð fyrir, að
allra fæstir þeirra sjeu „lærðir“
á þessu sviði. En á nákvæmri „flor-
istiskri“ rannsókn má aftur
byggja margvíslegar líffræðileg-
ar athuganir. Er hún þannig
brautryðjandastarfið.
Þá kem jeg að því, er fyrir
mjer vakir t ])essu efni hjer á
landi. Fyrir tveimur árum síðan
fjekk jeg styrk nokkurn frá Nátt-
úrufræðideild Menningarsjóðs, sem
jeg meðal annars skyldi nota til
undirbúnings þessu máli, almennr-
ai' gróðurrannsóknar á íslandi.
Fjekk jeg þá til reynslu nokkra
sjálfboðaliða meðal nemenda
minna og kunningja, og tóku þeir
til athugunar smásvæði, hver í
sinu nágrenni og sendu mjer síð-
an plöntulista og nokkuð af plönt-
um. Af þeirri tilraun lærði jeg það,
að kleift er að framkvæma verk,
ef sjálfbeðaliðar fást. Að visu er
það enn nokkur hindrun, að enn
eru eigi til kort yfir landið alt, en
væntanlega verður þess ekki mjög
langt að bíða hjeðan af, að her-
foringjaráðskortin komi út yfir