Lesbók Morgunblaðsins - 28.05.1939, Síða 4

164
LESBÓK MORÖUNBL AÐSINS
Ferðamyndir frá Noregi.
Ctdráttur úr grein eftir franska
rithöfundinn de Caters.
Lestin frá Ber<ren til Osló er
koniin npp í fjöll. Hún yfir-
irnf ströndina fvrir klukkustund
síÖHn, og hefir fikað sii» hátt upp
eftir fjallslilíðum m, snijílast með-
fram <rljúfrnm, stun<rið sjer tregn-
um jarðgön". Og áfram þýtur lest-
inn inn yfir þetta tröllaukna sund-
urtætta hálendi, milli dimmra
hamraveggja.
Hjer er björkin horfin, og fur-
an með. Hjer er gróðurlítil auðn.'
Ekkert í þessum norræna töfra-
lieim nema nakiii fjöllin. En yfir
]»au liggur þessi járnbraut, feg-
ursta. tilkomuinesta járnbrautar-
leið sem jeg þekki.
Ekki þykir mjer vænt um þessa
leið vegna þess eins. að hún er svo
fögur, vegna Jiess að maður getur
jiessa tólf, eða fjórtán tíma, sem
lestin er á leiðinni milli Bergen og
Osló legið úti í vagnglugganum og
drukkið sig mettan af áhrifum
hinnar stórfenglegu náttúru, held-
ur líka vegna þess, að þessi 600
kílómetra leið er rjett mvnd af
Noregi og sögu hinnar norsku
þjóðar, frá þverhnýptum sjávar-
hömrum vestfjarðanna. til hinna
vinalegu bygða Austurlaudsins. En
hrjóstur háfjallanna eru þar á
milli. Ef maður ætlar að læra að
þekkja sál einnar þjóðar af landi
hennar, þarf maður að koma hing-
að. —
I því nær öllum löndum Evrópu
var Ijensmannaveldi fvrr á öldum.
Oldum sainan h.jeldu aðalsmenn-
irnir föstum sjerrjettindum sínum,
uns borgarastjettir þjóðanna brut-
ust til valda, og skildu þær þó
aðlinum eftir heiðursstöður í þjóð-
fjelaginu.
I Noregi var ekkert slíkt. Er
víkingaættirnar voru unair lok
liðnar var ekki annað en bænda-
aðall, óðalsbændur, sem voru alls
ekki herskáir. Þeir nrðu rótfastir
á jörðum sínum, hjeldu trú sína
og voru ávalt ættrækir höfðingj-
ar ættar sinnar lilýðnir konungin-
um. En þeir litu ekki npp til kon-
ungsius sem yfirdrotnara, lieldu1’
sem foringja liinnar norsku þjóð-
arf jölskyldu.
Þetta fólk varð að venja sig á að
vera sjálfbjarga og treysta á mátt
sinn og megin. Þegar óveðrin
dundu vfir á vetrum, komust menn
oft ekki milli bæja nema leggja
líf sitt í hættu, Og um hinn stutta
bjárgræðistíma á sumrin urðu
menn að nota hverja stund.
Tðnaður var enginn í landinu,
nema heimilisiðnaður. IIúsiu voru
úr lítt tilhöggnum bjálkum, og
búsáhöld úr birkivið. Konur
spunnu, ófu, lituðu, prjónuðu.
Hirslur voru ekki aðrar en kist-
ur, málaðar með skærum litum, og
minnir stíllin á Miklagarð eða
Persíu. En við Miklagarð hafði
þjóðin samband gegnum kross-
ferðirnar. Sambaudið við Persíu
var aftur um Rússland.
í 1500 metra hæð lögðu norskir
verkfræðingar brant þessa yfir ör-
æfin. Þó nú sje júnímánuður er
lijer ekki annað en fönn svo langt
sem augað eygir og fjallatjarnir
með fljótandi bláleitura ísjökum.
Á löngum köflnm eru gerð göug
úr trjávið yfir teinana, til þess að
bæg.ja snjónum frá þeim. Og i
vetrum þarf að reka volduga sujó-
plóga eftir brautinni, til þess að
koma lestunum áfram, svo sam-
göngum verði haldið ]>arna uppi.
En á fám klukkustundum geta
íbúar borgantia komist upp í ör-
æfin.
Gráhærð norsk kona, með 'j-ler-
augu og rauðar kinnar sagði við
mig: ,.Þið Frakkar getið aldrei
skilið ást okkar Norðmanna á ör-
æfunum. Þið finnið enga ánægju í
því að vera úti í hinni frjálsu
f jallanáttúru".
Allur almenningur í Noregi hef-
ir mikið dálæti á því að komast
upp í fjöll. Um allar helgar mætir
maður aragrúa af fólki á öllum
aldri, konum og körlum, sem er
sólbrúnt í framau eða rautt eins
og krabbar, af sól, óveðrum eðn
fjallavindum. Þetta fólk er fer-
legt ásýndum með skorpna eða
flagnaða húð. þunglamalegt í sín-
um stóru göngustívjelum og með
sína úttroðnu bakpoka.
N’íkingaeðlið brýst út lijá þessu
blessaða fólki. sem mestalt árið
verður að sitja á skrifstofustólum,
eða vera við önnur innistörf. Og
þessu fólki er að þakka að um alt
landið eru gistihús, skálar og
fjallakofar eins og mý á mykju-
skán.
Mjer finst Bergensbrautin vera
eins og táknræn mynd af sögu
Norðmanna. Fyrst er liafið, með
víðáttu sinni, hrakningum og sí-
feldum stonnum. liaf Eiríks rauða
og Leifs hepna, inannanna, sem
sigldu um hin nyrstu höf og kom-
ust til Miklagarðs, hjarta liinnar
latnesku menningar og til -Terú-
salem. hjarta kristindómsins.
Smátt og smátt tevgir brautin
sig upp í fjallaauðnina. Bvgðin
verður st.rjálli, jörðin ófrjórri.
Þetta er hnignunartíinabjlið, kvr-
stöðutfmiun, sem við lærum um í
sögunni af Kristínu Lavransdótt-
ur. Þetta er frá dögum Kalmar-
sambandsins, er ríkjunum þrem
var slengt sainan.
En nú þjótum við niður eftir
hinum fagra Hallingdal, með sín-
um langa legi, aflíðandi grænum
hálsum. Þetta er mynd af þjóðlíf-
inu eins og það er í dag, frjálst.
djarft, levst úr læðingi, laust vil
áhyggjur af vfirvofandi hungurs-
neyð, eða ófriðarhættu. Yfir því
er ennþá bjartara vegna þess, að
uýlega hefir dimmum skýjaflók-
uin ofstækistrúar svifað frá vit-
und manna, er áður lágu vfir
fólkinu eins og mara.
Mílu eftir mílu bugðast járn
brautin eftir lilíðunum, framlijá
fjallatjörnum, jnp milli frjáluuda,